Οι συνέπειες αποτιμούνται σε κέρδη και ζημιές για τις επιχειρήσεις

ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

 Την κύρωση της Σύμβασης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) για την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας προαναγγέλλει με κάθε αφορμή και ευκαιρία η κυβέρνηση. Οι εξαγγελίες για τη θεσμοθέτηση σχετικών μέτρων, την πρόβλεψη «αυστηρών ποινών» για τους παραβάτες, τη δημιουργία «κουλτούρας μηδενικής ανοχής» στο φαινόμενο, δεν λείπουν από τις δημόσιες παρεμβάσεις και τοποθετήσεις στελεχών της κυβέρνησης και του υπουργείου Εργασίας.

Στο φόντο των πρόσφατων καταγγελιών για περιστατικά παρενόχλησης και βίας, η κύρωση της Σύμβασης 190 της ILO παρουσιάζεται ως απαίτηση των αστικών κομμάτων της αντιπολίτευσης, ιδιαίτερα της σοσιαλδημοκρατίας, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ, αλλά και ως διεκδίκηση συνδικαλιστικών οργανώσεων και μαζικών φορέων. Σε αυτήν την κατεύθυνση, η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ παρουσιάζει τη Σύμβαση ως «αίτημα των εργαζομένων», ενώ αντίστοιχες ανακοινώσεις και παρεμβάσεις κάνουν και οι φεμινιστικές οργανώσεις.

Με τη σειρά της η κυβέρνηση εκμεταλλεύεται την «πάσα» και σπεύδει να ...ανταποκριθεί. Ο ίδιος ο υπουργός Εργασίας συμπεριλαμβάνει το συγκεκριμένο ζήτημα στα «βασικά σημεία» του αναμενόμενου νομοσχεδίου - οδοστρωτήρα για τα εργασιακά δικαιώματα, δίπλα στην κατάργηση του 8ωρου, στην αύξηση των υπερωριών, στη «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας και την απογείωση της «ευελιξίας», μια σειρά μέτρα και ρυθμίσεις που αποδεικνύουν τη «μηδενική ανοχή» κυβέρνησης και εργοδοσίας στα εργασιακά, ασφαλιστικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα.

Με μέτρο τη «βιωσιμότητα» των επιχειρήσεων και την «παραγωγικότητα» των εργαζομένων

 

Τι προβλέπει όμως η συγκεκριμένη Σύμβαση; Μπορεί να συμβάλει στη λύση ενός αναμφισβήτητα υπαρκτού και σοβαρού κοινωνικού προβλήματος; Από ποια σκοπιά προσεγγίζει τις συνέπειές του και σε ποια κατεύθυνση κινούνται τα μέτρα που προτείνει για την αντιμετώπισή του;

Η Σύμβαση 190 της ILO, σχετικά με την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας, εγκρίθηκε στις 21/6/2019. Το κείμενό της περιλαμβάνει μια σειρά διακηρύξεις για «το δικαίωμα όλων σε έναν κόσμο εργασίας απαλλαγμένο από τη βία και την παρενόχληση», καθώς και διαπιστώσεις για τις επιπτώσεις του φαινομένου «στην ψυχική, σωματική και σεξουαλική υγεία, στην αξιοπρέπεια, στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του ατόμου».

Τα κράτη που κυρώνουν τη Σύμβαση οφείλουν μεταξύ άλλων «να υιοθετήσουν μια συνεκτική, ολοκληρωμένη και ευαισθητοποιημένη ως προς το φύλο προσέγγιση για την πρόληψη και την εξάλειψη» του φαινομένου, να μεριμνήσουν για την πρόσβαση των θυμάτων σε μέσα προσφυγής και στήριξη, να θεσπίσουν «νόμους και κανονισμούς» ώστε οι εργοδότες να προλαμβάνουν τη βία και την παρενόχληση μέσω - μεταξύ άλλων - της αξιολόγησης των σχετικών κινδύνων, της «ενημέρωσης», «εκπαίδευσης» και «κατάρτισης» των ενδιαφερομένων.

Σε αντίθεση με τις θολές και ανέξοδες διακηρύξεις, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πρίσμα μέσα από το οποίο αντιμετωπίζεται το ζήτημα, όπως αποτυπώνεται στην ίδια τη Σύμβαση, σε άλλα κείμενα και πρωτοβουλίες της ILO.

Η βία και η παρενόχληση «είναι ασυμβίβαστες με την προώθηση βιώσιμων επιχειρήσεων και επηρεάζουν αρνητικά την οργάνωση της εργασίας, τις εργασιακές σχέσεις, την αφοσίωση των εργαζομένων, τη φήμη των επιχειρήσεων και την παραγωγικότητα», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο προοίμιο της Σύμβασης. Η σημασία της παραπάνω αποστροφής αναπτύσσεται παραπέρα σε μια σειρά κείμενα και επεξεργασίες.

Ο κίνδυνος «μειωμένης κερδοφορίας» βαραίνει στη ζυγαριά

«Ποιος είναι ο αντίκτυπος της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας;». Το ερώτημα αυτό θέτει η ILO σε έκδοση που πραγματεύεται τη διαμόρφωση ενός εργασιακού περιβάλλοντος απαλλαγμένου από τέτοια φαινόμενα. «Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τη βία και την παρενόχληση στην εργασία γίνονται όλο και πιο ανησυχητικοί σε όλη την Ευρώπη», διαπιστώνει.

Η «ανησυχία» ωστόσο επικεντρώνεται σε μια σειρά δείκτες που απειλούν τις οικονομικές επιδόσεις των επιχειρήσεων. Ανάμεσα στις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις περιλαμβάνονται η αύξηση της απουσίας των εργαζομένων από τη δουλειά, οι συχνότερες εναλλαγές στο προσωπικό, το αυξημένο «κόστος» των επιχειρήσεων για την πραγματοποίηση προσλήψεων και την κατάρτιση των υπαλλήλων τους, η μειωμένη απόδοση και παραγωγικότητα των εργαζομένων.

Με βάση μελέτες που επικαλείται, η έκθεση του εργαζόμενου στον εκφοβισμό αυξάνει την πιθανότητα χρήσης άδειας ασθενείας «κατά περισσότερο από 60%», ενώ η «φθορά της φήμης» μιας επιχείρησης είναι πιθανό να δημιουργήσει δυσκολίες στην προσπάθειά της «να προσελκύσει καλούς εργαζόμενους» - δηλαδή εξειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό που μπορεί να συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα του επιχειρηματικού κολοσσού - αλλά και να την επιβαρύνει με νομικά έξοδα που σχετίζονται με διώξεις, αποζημιώσεις και άλλες αξιώσεις.

Οι επιπτώσεις της βίας και της παρενόχλησης στο χώρο εργασίας μπορεί να οδηγήσουν «σε μειωμένη κερδοφορία των επιχειρήσεων», αποφαίνεται τελικά, μην αφήνοντας περιθώρια παρερμηνείας γύρω από το τι είναι αυτό που βαραίνει στη ζυγαριά.

Στο τραπέζι του «κοινωνικού διαλόγου»

Η λογική του ...αμοιβαίου συμφέροντος εργαζομένων και επιχειρήσεων όσον αφορά την πρόληψη και την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης αντανακλάται και στην αναγόρευση του «κοινωνικού διαλόγου», των διαβουλεύσεων και των συμφωνιών ανάμεσα στους «κοινωνικούς εταίρους» σε εργαλείο για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Στα ίδια τραπέζια του «κοινωνικού διαλόγου» προωθείται παράλληλα το «ξήλωμα» των εργασιακών δικαιωμάτων, επεκτείνεται η «ευελιξία» στον χρόνο εργασίας ως μέτρο που συμβάλλει στην «ισότητα» των φύλων και στη «συμφιλίωση» οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, θεσμοθετείται και παγιώνεται η τηλεργασία.

Σε πρόσφατη έκδοση (Γενάρης 2021), η ILO εξετάζει ιδιαίτερα τη σημασία του «κοινωνικού διαλόγου» ως «αποτελεσματικού εργαλείου» για την «πρόληψη και εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία».

Στην κατεύθυνση αυτή, προβάλλει τις «συμφωνίες - πλαίσια» για την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας τις οποίες συνυπογράφουν συνδικαλιστικοί φορείς με πολυεθνικές εταιρείες και επιχειρηματικούς κολοσσούς. Πρόκειται για συμφωνίες που προβλέπουν την αυτονόητη απαγόρευση της «σωματικής τιμωρίας» (!), της «σεξουαλικής και φυλετικής παρενόχλησης», τη σύνταξη «οδηγών» από τις επιχειρήσεις, την «εκπαίδευση» των διευθυντικών στελεχών τους και τη διοργάνωση «εκστρατειών» κατά της βίας και της παρενόχλησης.

Με τις σχετικές πρωτοβουλίες, συνδικαλιστικοί φορείς που εδώ και χρόνια έχουν μετατραπεί σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, πρόθυμους «συνομιλητές» της εργοδοσίας και «πυροσβέστες» κάθε αγωνιστικής διεκδίκησης, υπογράφουν «συμφωνίες» στις οποίες προβλέπονται τα απολύτως αυτονόητα, αναλαμβάνουν «κοινές δεσμεύσεις» με τις επιχειρήσεις, φωτογραφίζονται με τα στελέχη των επιχειρηματικών ομίλων, γίνονται μια χρήσιμη πινελιά στη φιλοτέχνηση του δήθεν φιλεργατικού προφίλ των εργοδοτών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η εργοδοτική βία και ο εκβιασμός, ως συστατικά στοιχεία της καπιταλιστικής εκμεταλλευτικής κοινωνίας που βιώνουν διαχρονικά οι εργαζόμενες και εργαζόμενοι, μετονομάζονται σε ...«mobbing», δηλαδή σε «ψυχολογικό, συναισθηματικό εκφοβισμό» στον χώρο δουλειάς.

Την ίδια λογική ακολουθεί κατά γράμμα και το υπουργείο Εργασίας. Η «συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, για να προωθηθεί η κατάρτιση από τις επιχειρήσεις πολιτικών πρόληψης της βίας και παρενόχλησης και διαχείρισης εσωτερικών καταγγελιών», συμπεριλαμβάνεται στους άξονες γύρω από τους οποίους οργανώνει τις πρωτοβουλίες του.

Μάλιστα, με το έργο «Share» που υλοποιεί, αναλαμβάνει να «εκπαιδεύσει» στελέχη επιχειρήσεων και να χορηγήσει «πιστοποίηση» και «Σήμα Ισότητας» ως επιβράβευση στις επιχειρήσεις. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα «θα έχουν την ευκαιρία να επιμορφώσουν δωρεάν τα στελέχη τους σε θέματα ισότητας των φύλων στο εταιρικό περιβάλλον». Οι δε εργοδότες που θα λάβουν ως επιβράβευση το «Σήμα Ισότητας» θα έχουν τη δυνατότητα «να βελτιώσουν το προφίλ κοινωνικής υπευθυνότητας της εταιρείας» και να διαμορφώσουν «ένα σύγχρονο εργοδοτικό προφίλ, προσελκύοντας έτσι ικανούς νέους/ες εργαζόμενους/ες και γυναίκες κάθε ηλικίας».

«Ασπίδα προστασίας» απέναντι στην πολύμορφη βία στους χώρους δουλειάς

Η κύρωση της Σύμβασης και οι όποιες άλλες ρυθμίσεις συμπεριληφθούν στο νομοσχέδιο που ετοιμάζει η κυβέρνηση δεν μπορούν να κρύψουν τον βάρβαρο χαρακτήρα της επίθεσης στα δικαιώματα των εργαζομένων, απέναντι στην οποία σωματεία, Ομοσπονδίες και Εργατικά Κέντρα ετοιμάζουν την απάντησή τους.

Παρά την κύρωση διεθνών συμβάσεων, παραμένει και ενισχύεται το «θερμοκήπιο» της ταξικής εκμετάλλευσης και καταπίεσης που αναπαράγει την πολύμορφη βία, ιδιαίτερα απέναντι στις εργαζόμενες, με κύρια την εργοδοτική, την κρατική βία. Το υπόβαθρο είναι η ανεργία, ιδιαίτερα η μακροχρόνια, η εργασιακή ανασφάλεια, η γενίκευση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, τα ωράρια και η ζωή «λάστιχο». Είναι το άγχος για την επιβίωση, την κάλυψη βασικών αναγκών της οικογένειας, όπως η ιατροφαρμακευτική κάλυψη και η εκπαίδευση των παιδιών, η έλλειψη κρατικών μέτρων στήριξης της μητρότητας, της οικογένειας.

Η ατομική προστασία, η καταγγελία και καταδίκη της βίας και της παρενόχλησης στους χώρους δουλειάς μπορούν και πρέπει να είναι στοιχεία της εργατικής - λαϊκής πάλης. Η «ασπίδα προστασίας» χτίζεται μέσα στον συλλογικό αγώνα για τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες, ενάντια στις κυβερνήσεις, στις ιμπεριαλιστικές τους συμμαχίες, στους επιχειρηματικούς κολοσσούς.

Ευ. Χ