Πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης

Μετά τη συντριβή του ναζιστικού φασισμού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέσα σε συνθήκες του ψυχρού πολέμου, που μόλις είχε αρχίσει, συνέρχεται το  Παγκόσμιο Συνέδριο των Αγωνιστών της Ειρήνης.

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε από τις 20 έως τις 26 Απρίλη 1949 και το παρακολούθησαν περισσότεροι από 2.000 εκπρόσωποι από 72 χώρες. Η διεξαγωγή των εργασιών του συνεδρίου έγινε ταυτόχρονα στο Παρίσι και την Πράγα.  Ο διαχωρισμός αυτός οφειλόταν στην άρνηση των γαλλικών αρχών, λόγω του ψυχρού πολέμου, να επιτρέψουν στους αντιπροσώπους των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας να εισέλθουν στη Γαλλία.

Στο Παρίσι συγκεντρώθηκαν οι περισσότερες αντιπροσωπείες και στην Πράγα οι αντιπροσωπείες που δεν τους δόθηκε βίζα για το Παρίσι, ανάμεσα στις οποίες, εκτός από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, περιλαμβάνονταν και η κινέζικη αντιπροσωπεία, η ελληνική και αρκετών χωρών του Τρίτου Κόσμου, που είχαν ισχυρά αντάρτικα κινήματα.

Με τα οργανωτικά μέτρα όμως που πάρθηκαν, το συνέδριο έγινε σχεδόν ενιαίο. Κάθε μέρα αεροπλάνο μετέφερε από το ένα τμήμα στο άλλο τις κασέτες των ομιλιών και τα άλλα κείμενα του συνεδρίου.

Στη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου ήρθε και η μεγάλη είδηση, ότι το Πεκίνο έπεσε, νίκησε η Κινέζικη Επανάσταση.

Μεταξύ των συμμετεχόντων ήταν εργαζόμενοι, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, μαθητές, αγρότες, ιερείς, εκλεγμένοι αξιωματούχοι,  ηγέτες και ακτιβιστές πολιτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Σε αυτό το Συνέδριο υιοθετήθηκε το περιστέρι ως σύμβολο της Ειρήνης, από το περιστέρι που φιλοτέχνησε ο Πάμπλο Πικάσο και απεικονίζονταν στην αφίσα του Συνεδρίου.

Έναν χρόνο πριν, το 1948, εκφράζοντας την παγκόσμια ανησυχία για το μέλλον της ανθρωπότητας που απειλούνταν από τον ψυχρό πόλεμο, τον οποίο μόλις είχαν ξεκινήσει οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, διανοούμενοι από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν στο Βρότσλαντ της Πολωνίας σε μια Διεθνή Διάσκεψη Διανοουμένων για την Ειρήνη, όπου αποφάσισαν να παλέψουν για την ίδρυση μια Παγκόσμιας Οργάνωσης για την Υπεράσπιση της Ειρήνης.

Από την Ελλάδα σε αυτή την Διάσκεψη συμμετείχαν ο καθηγητής γιατρός Πέτρος Κόκκαλης, η συγγραφέας Ελλη Αλεξίου και η Ρούλα Κουκούλου.

Σε αυτή τη Διάσκεψη του Βρότσλαντ δημιουργήθηκε μια Διεθνής Συντονιστική Γραμματεία Διανοουμένων για την Ειρήνη, που μαζί με την Διεθνή Ομοσπονδία Γυναικών, στις 25 Φλεβάρη 1949, απηύθυναν Εκκληση  προς «όλες τις δημοκρατικές οργανώσεις που έχουν ως κύριο συμφέρον την υπεράσπιση της ειρήνης και είναι αφιερωμένες στην πρόοδο – συνδικάτα, κινήματα γυναικών και νέων, αγροτικές οργανώσεις, συνεταιρισμοί και θρησκευτικές ομάδες, οργανώσεις επιστημόνων, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και δημοκρατικοί πολιτικοί », προτρέποντάς τους να διαδηλώσουν για ειρήνη και να ενωθούν γύρω από τη σύγκληση του Παγκόσμιου Συνεδρίου.

Οι στόχοι του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου των Αγωνιστών της Ειρήνης

Το Παγκόσμιο Συνέδριο διακήρυξε τους θεμελιώδεις στόχους και τις αρχές του, καθορίζοντας τη φύση του παγκόσμιου κινήματος ειρήνης:

• Υποστηρίζουμε τον Χάρτη του ΟΗΕ, ενάντια σε όλες τις στρατιωτικές συμμαχίες που ακυρώνουν τον Χάρτη και οδηγούν σε πόλεμο.
• Είμαστε ενάντια στο ασήκωτο βάρος των στρατιωτικών δαπανών που είναι υπεύθυνες για τη φτώχεια του λαού.
• Υποστηρίζουμε την απαγόρευση των ατομικών όπλων και άλλων όπλων μαζικής εξόντωσης των ανθρώπινων όντων — απαιτούμε τον περιορισμό των ενόπλων δυνάμεων των Μεγάλων Δυνάμεων και την καθιέρωση αποτελεσματικού διεθνούς ελέγχου στη χρήση της ατομικής ενέργειας για αποκλειστικά ειρηνικούς σκοπούς και για το καλό της ανθρωπότητας.
• Αγωνιζόμαστε για την εθνική ανεξαρτησία και ειρηνική συνεργασία όλων των λαών, για το δικαίωμα των λαών να καθορίζουν το μέλλον τους — βασικές προϋποθέσεις για την ελευθερία και την ειρήνη.
• Αντιτασσόμαστε σε όλες τις προσπάθειες περιορισμού και, στη συνέχεια, στην καταστροφή των δημοκρατικών ελευθεριών, προκειμένου να προετοιμαστεί ο δρόμος για πόλεμο. Είμαστε το παγκόσμιο προπύργιο της αλήθειας και της λογικής. Στοχεύουμε στην εξουδετέρωση της προπαγάνδας που προετοιμάζει την κοινή γνώμη για πόλεμο.
• Καταδικάζουμε την πολεμική υστερία, το κήρυγμα του φυλετικού μίσους και της εχθρότητας μεταξύ των λαών.
• ροτρέπουμε την καταγγελία και το μποϊκοτάζ των εφημερίδων, των λογοτεχνικών παραγωγών και των ταινιών, ατόμων και οργανώσεων που προπαγανδίζουν έναν νέο πόλεμο.

Αυτό το Συνέδριο είχε παγκόσμια απήχηση και αποτέλεσε σημαντική και θετική συμβολή στην αντιμετώπιση της διεθνούς κατάστασης εκείνης της εποχής, όπου οι απειλές του πολέμου επανεμφανίστηκαν. Η δημιουργία του ΝΑΤΟ, που πραγματοποιήθηκε στις 4 Απρίλη 1949, στην Ουάσινγκτον, δυο περίπου εβδομάδες πριν από το συνέδριο, ήταν ένα ιδιαίτερα σοβαρό και επικίνδυνο βήμα στη στρατηγική των ΗΠΑ να προσπαθήσαν, με κάθε κόστος, να επιβάλουν την παγκόσμια κυριαρχία τους, μέσω του πυρηνικού εκβιασμού και την απειλή ενός νέου πολέμου.

Στο Συνέδριο αυτό μπήκαν τα θεμέλια του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης, καθώς εκεί αποφασίστηκε η δημιουργία του, ενώ η συγκρότησή του έγινε ένα χρόνο αργότερα στη Βαρσοβία, με πρόεδρο τον Γάλλο νομπελίστα φυσικό Φρεντερίκ Ζολιό – Κιουρί.

Αυτή η Επιτροπή διατύπωσε τον Μάρτη του 1950 την Έκκληση της Στοκχόλμης, για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων, η οποία συγκέντρωσε εκατοντάδες εκατομμύρια υπογραφές παγκοσμίως και συνέβαλε στην αποτροπή της χρήσης αυτών των όπλων μετά τον πυρηνικό τρόμο στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στις 6 και 9 Αυγούστου, 1945.

Στην εκστρατεία αυτή συμμετείχε και το ελληνικό φιλειρηνικό κίνημα, κάτω βέβαια από τρομερά δύσκολες συνθήκες. Η «Εκκληση της Στοκχόλμης» είναι το κείμενο κάτω από το οποίο συγκέντρωνε υπογραφές ο Νίκος Νικηφορίδης, πράγμα που αποτέλεσε και την αφορμή για την εκτέλεσή του στις 5 Μάρτη 1951.

Στην Ελλάδα στις αρχές του 1949 είχε αρχίσει να λειτουργεί η πρώτη ελληνική Επιτροπή για την Ειρήνη μέσα στις περιορισμένες δυνατότητες που υπήρχαν τότε. Πρόεδρος της Επιτροπής ήταν ο γνωστός στην Ελλάδα και το εξωτερικό καθηγητής γιατρός, Πέτρος Κόκκαλης, μέλη της η Ρούλα Κουκούλου, ο  Μιλτιάδης Πορφυρογένης, η  Ελλη Αλεξίου και άλλοι. Η Επιτροπή αυτή αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στο πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης. Στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης που συγκροτήθηκε αργότερα δόθηκαν δύο θέσεις στην ελληνική αντιπροσωπεία.

Πάμπλο Πικάσο — Το Περιστέρι της Ειρήνης

Όταν επιλέχτηκε το Παρίσι για να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Συνέδριο των Αγωνιστών της Ειρήνης, μια αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Λουίς Αραγκόν επισκέφτηκε το στούντιο του Πάμπλο Πικάσο προκειμένου να επιλέξουν έναν πίνακα, μια εικόνα για να διακοσμήσει μια αφίσα για το Συνέδριο. Μια λιθογραφία που είδαν εκεί, εμπνευσμένη από παλιότερο έργο του Ανρί Ματίς, φάνηκε μια ιδανική επιλογή. Και ήταν.

Η λιθογραφία του Πικάσο «La Colombe» (το περιστέρι) που συνόδευσε την αφίσα του Συνεδρίου, συγκλόνισε τους φίλους της Ειρήνης.

Τις μέρες που η αφίσα τοιχοκολλήθηκε στους δρόμους του Παρισιού, την παραμονή του Συνεδρίου (19 Απρίλη 1949), γεννήθηκε η κόρη του Πάμπλο Πικάσο και της Φρανσουάζ Ζιλό. Το περιστέρι επηρέασε τον καλλιτέχνη τόσο πολύ που ονόμασε την κόρη του Παλόμα (στα ισπανικά «περιστέρι»).

Στο μεταξύ, το «Περιστέρι της Ειρήνης» που είχε δημιουργήσει ο Πικάσο για το Συνέδριο του Παρισιού το 1949, είχε γίνει σύμβολο για το Κίνημα Ειρήνης, τα Κομμουνιστικά Κόμματα και άλλες φιλελεύθερες ομάδες. Στα επόμενα χρόνια, ο Πικάσο δημιούργησε και άλλα περιστέρια ειρήνης για τα Συνέδρια  σε όλη την Ευρώπη.

Αριστερά η αφίσα του Δεύτερου Συνεδρίου των Υπερασπιστών της Ειρήνης, 13-19 Νοέμβρη 1950,στο κέντρο η αφίσα του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης στη Μόσχα (Colombe au soleil – Περιστέρι με Ηλιο), 9 – 14 Ιούλη 1962, πάνω δεξιά το Colombe Volant (Ιπτάμενο Περιστέρι), 1952, και κάτω δεξιά το περιστέρι του Πικάσο εξελίσσεται σε ένα απλό πιο αφηρημένο, γραμμικό σχέδιο,  που είναι πια αισθητά αναγνωρίσιμο σήμερα. Περιστέρια με απλωμένα φτερά, στη διάρκεια μιας πτήσης που δίνουν μια αίσθηση ελευθερίας και κίνησης.

 ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ