Με αποστολή τον αποπροσανατολισμό, με σημαία τον ανορθολογισμό

ΘΕΩΡΙΕΣ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ»

 

Στην τελική ευθεία για το 21ο Συνέδριο του Κόμματός μας, αναπτύσσεται γόνιμος προβληματισμός και συζήτηση πάνω στις Θέσεις, ιδιαίτερα για την ανάγκη ιδεολογικής - πολιτικής στήριξης στις δυνάμεις της ΚΝΕ ώστε να διαμορφώνεται κριτήριο διαλεκτικής - υλιστικής αντίληψης για την κατανόηση σύνθετων κοινωνικών ζητημάτων.

Αποτελεί στέρεο έδαφος ώστε να οργανώνεται επιθετικά η ιδεολογική - πολιτική αντιπαράθεση στους χώρους νεολαίας, η οποία είναι πιο σύνθετη σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό αποτυπώνεται σε πολλά Πανεπιστημιακά Τμήματα, όπου κυριαρχούν στο περιεχόμενο σπουδών οι θεωρίες περί «κοινωνικού φύλου».

Στην ανάλυσή τους στηρίζονται στο ιδεολογικό ρεύμα του μεταμοντερνισμού, που βρήκε πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί την περίοδο της αντεπανάστασης, το '90, με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Πλέον, η υιοθέτηση αυτών των θεωριών στην πολιτική πρακτική είναι συστατικό στοιχείο των αποφάσεων της ΕΕ. Εξάλλου στηρίζεται απλόχερα από όλες τις αστικές κυβερνήσεις και κόμματα των κρατών - μελών της ΕΕ, ανεξαρτήτως αποχρώσεων.

Αυτές οι θεωρίες υποστηρίζουν ότι το φύλο είναι κάτι «απροσδιόριστο - ρευστό», ότι είναι μια «κοινωνική κατασκευή» που περιορίζει το άτομο. Σε αυτήν τη βάση προβάλλεται ότι «το φύλο δεν είναι αυτό που είμαστε από τη στιγμή της γέννησής μας, αλλά αυτό που επιτελούμε». Το κάθε άτομο είναι «αυτό που αισθάνεται για το φύλο του κάθε ώρα και στιγμή», δηλαδή συνεχώς μεταβαλλόμενο - ευμετάβλητο. Προωθείται ως «αντισυστημική» στάση η αμφισβήτηση του «διπόλου άνδρας - γυναίκα», θεωρώντας το ξεπερασμένο.

Μέσα από αυτές τις θεωρίες γίνεται διάκριση ανάμεσα στο «βιολογικό φύλο» (sex) και στο «κοινωνικό φύλο» (gender), ενώ ορισμένοι εκπρόσωποι φτάνουν στο σημείο να αρνούνται τα βιολογικά χαρακτηριστικά του κάθε φύλου. Προσπαθούν να ερμηνεύσουν σύνθετα κοινωνικά ζητήματα, που εξελίσσονται ιστορικά, με κάλπικους διαχωρισμούς που οδηγούν αντικειμενικά στον αντιεπιστημονικό διαχωρισμό του ανθρώπου σε «βιολογικό» και «κοινωνικό» ον, καταλήγοντας σε αντιφάσεις.

«Υποβαθμίζουν τόσο πολύ ώστε αποσπούν πλήρως ζητήματα κοινωνικών συμπεριφορών, αντιλήψεων κ.λπ. από το οικονομικό, κοινωνικό υπόβαθρο» που τις γέννησε. Αυτό το υλικό υπόβαθρο «σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη θέση της γυναίκας στην αναπαραγωγική διαδικασία επέφερε πρόσθετες κοινωνικές ανισότητες και ανισοτιμίες στο έδαφος της επικράτησης εκμεταλλευτικών οικονομικών σχέσεων», όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στις Θέσεις της ΚΕ.

Κάλπικοι διαχωρισμοί που κομματιάζουν την ιστορική κοινωνική εξέλιξη του ανθρώπου

«Στη σεξουαλική ζωή δεν εκδηλώνεται μόνο ό,τι είναι δοσμένο από τη φύση, αλλά και ό,τι έχει προκύψει από τον πολιτισμό, ευγενικό ή ποταπό», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Λένιν στις συνομιλίες του με την Κλάρα Τσέτκιν. Τα βιολογικά χαρακτηριστικά είναι προϋπόθεση για την πορεία ανάπτυξης του ανθρώπου, γυναίκας ή άντρα. Αναπτύχθηκαν και αναπτύσσονται ιστορικά, στο πλαίσιο της κοινωνικής εξέλιξης, μέσα από τη δραστηριότητα του ανθρώπου για να μετασχηματίσει τη φύση, δηλαδή μέσα από την εργασία του.

Για παράδειγμα, σήμερα ορισμένες διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά μεταξύ των δύο φύλων (όπως το μεγαλύτερο ύψος και η περισσότερη μυική δύναμη των ανδρών σε σχέση με τις γυναίκες) έχουν περιοριστεί σε σχέση με πριν 100 χρόνια. Οι αλλαγές αυτές έχουν υλικό υπόβαθρο - τους όρους εργασίας, έτσι όπως διαμορφώθηκαν με βάση όσα έχει δημιουργήσει ο ανθρώπινος πολιτισμός, στο πλαίσιο βέβαια του ταξικού/ εκμεταλλευτικού κοινωνικού καταμερισμού εργασίας. Επέδρασε, ακόμη, η μαζικότερη συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική εργασία, σε διάφορους τομείς και κλάδους της καπιταλιστικής οικονομίας.

Βέβαια, αυτή η εξέλιξη δεν σβήνει ότι ο γυναικείος και ο ανδρικός οργανισμός είναι βιολογικά διαμορφωμένοι με συγκεκριμένο τρόπο, που αποτελεί το υπόβαθρο για την αναπαραγωγική διαδικασία. Αλλωστε, πάνω σε αυτές τις υπαρκτές ανάγκες στηρίζεται και η διεκδίκηση κρατικών μέτρων προστασίας και στήριξης της μητρότητας, του γυναικείου οργανισμού, ως πρόσθετα εργασιακά, ασφαλιστικά, κοινωνικά δικαιώματα (π.χ. άδειες μητρότητας, υγεία και ασφάλεια στον χώρο δουλειάς).

Μέσα από την ιστορική εξέλιξη, διαπιστώνεται πως κάθε ζήτημα και φαινόμενο στην κοινωνία δεν είναι μόνο φυσικό, βιολογικό, αλλά και κοινωνικό. Για παράδειγμα, το βιολογικό υπόβαθρο υπάρχει ανεξάρτητα από το αν ένα άτομο ή ένα ζευγάρι κάνει παιδιά ή προχωρήσει στην τεκνοθεσία - αναδοχή παιδιών, ανεξάρτητα από τον προσωπικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Η επιλογή της τεκνοποίησης είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής εξέλιξης.

Στις σύγχρονες συνθήκες της καπιταλιστικής κοινωνίας, η γυναίκα αλλά και ο άντρας επιλέγουν αν και πότε θα κάνουν παιδί, με βάση τα μέσα προγραμματισμού και ελέγχου, ακόμα και διακοπής μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Βέβαια, σε αυτήν την επιλογή επιδρούν καθοριστικά οι συνθήκες ζωής και εργασίας, συνολικά οι οικονομικές - κοινωνικές συνθήκες.

Ολα τα παραπάνω φωτίζουν ότι τα βιολογικά και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου, ως βιοκοινωνικού όντος, βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση και είναι εξίσου αντικειμενικά προσδιορισμένα.

Πιο συγκεκριμένα, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου, οι κοινωνικές αντιλήψεις και συμπεριφορές για την ανισότιμη θέση της γυναίκας, δεν είναι απόρροια των βιολογικών χαρακτηριστικών.

Ούτε οι κοινωνικές ανισοτιμίες σε βάρος της διαμορφώθηκαν αυθόρμητα, με βάση την υποκειμενική άποψη κάποιων αντρών που κυριαρχούσαν στην εξουσία. Διαμορφώνονται αντικειμενικά, σε συγκεκριμένες ιστορικά οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, αλλά και πολιτιστικές συνθήκες. Εχουν υλικό υπόβαθρο, τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής, την ταξική ρίζα της ανισοτιμίας των γυναικών. Οι κοινωνικές διακρίσεις που βιώνουν οι γυναίκες στους αιώνες των εκμεταλλευτικών κοινωνιών είχαν να κάνουν με τις ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας και της εκμεταλλεύτριας τάξης απέναντι στη γυναικεία εργασία.

Για παράδειγμα, στο παρελθόν υπήρχαν θεωρίες που αιτιολογούσαν την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας, την έλλειψη κοινωνικής αναγνώρισης της εργασίας της, με βάση τη «βιολογική κατωτερότητα» του γυναικείου φύλου. Ο καπιταλισμός, που ήθελε τον άνθρωπο - άνδρα και γυναίκα - «ελεύθερο» προς οικονομική εκμετάλλευση, ήταν υποχρεωμένος να ξεπεράσει τέτοιες απόψεις.

Ομως, οι «παλιές» απόψεις και πολιτικές πρακτικές είχαν τη δική τους δυναμική, γι' αυτό και δεν ξεπερνιούνται εύκολα. Πρόσφατο παράδειγμα είναι η περίοδος της προηγούμενης καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, οπότε επανήλθαν αναχρονιστικές απόψεις ότι η γυναίκα πρέπει να μείνει στο σπίτι για να φροντίζει τα παιδιά, ώστε να συγκαλυφθούν τα μεγάλα ποσοστά της γυναικείας αλλά και της ανδρικής ανεργίας.

Ετσι, ορισμένες αλλαγές που έχουν επέλθει στην κοινωνία σήμερα, όπως η σημαντική άνοδος των γυναικών στην κοινωνική εργασία, διατηρώντας όμως και ενισχύοντας την ταξική της εκμετάλλευση και καταπίεση, διαμορφώνουν το αντικειμενικό έδαφος για αλλαγές και στις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων. Δεν έχουν διαμορφωθεί όμως οι οικονομικές - κοινωνικές συνθήκες για να ανθίσουν οι νέες ισότιμες σχέσεις μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να διαμορφώνονται τριγμοί. Από μία άποψη δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο.

Ολη η Ιστορία δείχνει με πολυάριθμα παραδείγματα ότι δεν υπάρχει σφαίρα της κοινωνικής ζωής που δεν συνταράσσεται όταν το «παλιό» στην κοινωνική εξέλιξη αργοπεθαίνει, αλλά δεν έχει γεννηθεί το «καινούργιο». Στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία, η σκληρή καθημερινότητα και το άγχος σακατεύουν την προσωπικότητα της γυναίκας και του άντρα, σμπαραλιάζουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Οι κυρίαρχες αξίες του καπιταλισμού, όπως ο ανταγωνισμός, ο ατομισμός, ο εγωιστικός τρόπος ζωής, διαπερνούν όλες τις κοινωνικές σχέσεις, μαζί και τις συντροφικές, φιλικές, οικογενειακές.

Ανοίγουν τον δρόμο που οδηγεί σε πολυδιασπασμένες ταυτότητες

Αυτή η χαοτική κατάσταση που χαρακτηρίζει τη σαπίλα της καπιταλιστικής κοινωνίας αποτελεί το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσονται και οι θεωρίες περί «κοινωνικού φύλου», «χαϊδεύοντας» τα παράγωγα αυτών των τριγμών στις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτή η αντίληψη, όσο κι αν εμφανίζεται ότι αφορά μόνο τον προσδιορισμό του φύλου, αναπαράγεται σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής.

Προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις στα σημερινά αδιέξοδα, ιδιαίτερα της νεολαίας, προβάλλοντας ότι δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίσουμε τον κόσμο γύρω μας, που υπάρχει αντικειμενικά, αλλά μπορούμε να τον «χτίσουμε» με βάση το υποκειμενικό βίωμα καθενός και καθεμιάς. Το κάθε άτομο είναι «αυτό που αισθάνεται και σκέπτεται για τον εαυτό του». Τελικά, επιδιώκεται οι νέοι και οι νέες να εγκλωβίζονται σε πολυδιασπασμένες ταυτότητες, δηλαδή να προσδιορίζουν τη θέση τους στην κοινωνία με αποκλειστικό κριτήριο την υποκειμενική άποψη και βίωμα και όχι αντικειμενικά, με βάση την κοινωνική, ταξική τους καταγωγή.

Αυτός ο άκρατος υποκειμενισμός στον προσδιορισμό της θέσης του ατόμου στην κοινωνία, ή αλλιώς «αυτοπροσδιορισμός», ανάγεται σε μέγιστη αξία. Και παρουσιάζεται με όρους «ατομικών δικαιωμάτων».

Βέβαια η αναγνώριση της ατομικότητας κάθε ανθρώπου δεν είναι κάτι νέο, αλλά ακολουθεί τον καπιταλισμό από τα «γεννοφάσκια» του. Η αναγνώριση της ατομικότητας στηριζόταν στην ανάγκη των καπιταλιστικών σχέσεων να αντικρίζουν τον άνθρωπο ελεύθερο από οποιονδήποτε φυσικό καταναγκασμό, όπως κυριαρχούσε στη φεουδαρχία. Στην ουσία η αστική τάξη, παίρνοντας την εξουσία στα χέρια της, ανακήρυξε την «ελευθερία» του ατομικού εργάτη και της εργάτριας να πουλάνε την εργατική τους δύναμη ως εμπόρευμα στον κεφαλαιοκράτη.

Στις σύγχρονες συνθήκες, η πολιτική/κρατική παρέμβαση - μέσα από τη μαζική χειραγώγηση συνειδήσεων στην υποταγή και στη μοιρολατρία - αξιοποιεί πολύπλευρα την ατομικότητα. Ομως, ο ατομικισμός - και όχι τα ατομικά δικαιώματα στη βάση των κοινωνικών δικαιωμάτων - είναι ο δρόμος εκείνος που οδηγεί στην πλήρη παραίτηση από τη διεκδίκηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών.

Ταυτόχρονα, σε αυτές τις θεωρίες υποβαθμίζεται η κάθε ξεχωριστή προσωπικότητα, που δεν διαμορφώνεται όμως αυθόρμητα ή σε ουδέτερο έδαφος, αλλά σε συγκεκριμένες ιστορικά οικονομικές - κοινωνικές συνθήκες. Χάνεται το ουσιαστικό περιεχόμενο του έρωτα, της έλξης, της αγάπης, των συναισθημάτων, στα οποία με υποκειμενικό τρόπο εκφράζεται το πώς αντιλαμβανόμαστε την αντικειμενική κοινωνική πραγματικότητα, τις κοινωνικές σχέσεις.

Η διαστρέβλωση ως συστατικό στοιχείο του ανορθολογισμού

Η προσπάθεια παραπέρα ανάπτυξης των θέσεων του Κόμματος για μια σειρά από σύνθετα ζητήματα, μελετώντας και νέες πλευρές από τη σκοπιά της διαλεκτικής - υλιστικής προσέγγισης, αποτελεί μαχητική απάντηση στη χυδαία διαστρέβλωση των θέσεών του από τους εκπροσώπους του συγκεκριμένου ρεύματος. Ορισμένοι όψιμοι υπερασπιστές του λεγόμενου «αυτοπροσδιορισμού» σκόπιμα καλλιεργούν ότι το ΚΚΕ είναι «ομοφοβικό», «οπισθοδρομικό», με βάση τη σκληρή διαπάλη που αναπτύσσουμε με αυτό το ιδεολογικό ρεύμα του ανορθολογισμού.

Το αντικομμουνιστικό μένος τους συνειδητά διαστρεβλώνει και προσπερνά μια σειρά διεκδικήσεις του ΚΚΕ για την ολόπλευρη κοινωνική προστασία κάθε ανθρώπου. Σε αυτήν τη βάση, ως Κόμμα σταθερά ζητάμε να αυστηροποιηθεί η νομοθεσία για τους δράστες σεξιστικών, ομοφοβικών και ρατσιστικών επιθέσεων, τις οποίες καταδικάζουμε απερίφραστα.

Αυτό αποδεικνύει και η δράση των μελών της ΚΝΕ στους μαζικούς φορείς της νεολαίας, στους φοιτητικούς συλλόγους, όπου πρωτοστατούν στην καταδίκη τέτοιων απαράδεκτων περιστατικών. Ταυτόχρονα, διεκδικούμε την επιστημονική, κοινωνική στήριξη των ατόμων με δυσφορία φύλου, συμπεριλαμβανομένων και όποιων απαιτούμενων επιστημονικών και νομικών πράξεων, π.χ. για την αλλαγή της ταυτότητας φύλου. Αυτές οι προτάσεις έχουν κατατεθεί από το ΚΚΕ και στη Βουλή, αλλά έχουν απορριφθεί από όλες τις κυβερνήσεις.

Δεν είναι τυχαίο, καθώς η ΕΕ και οι κυβερνήσεις στρώνουν το έδαφος για να εντείνονται οι κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος αυτών των ατόμων, αφού τσακίζουν τα εργασιακά, ασφαλιστικά, κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων, του λαού. Και την ίδια στιγμή, ως δήθεν υπερασπιστές της «ατομικής ελευθερίας», των «ατομικών δικαιωμάτων», τις χρησιμοποιούν ως άλλοθι για την αντιλαϊκή τους πολιτική.

Στη μισαλλοδοξία, στον ρατσισμό και την καταδικαστέα στάση κυβερνήσεων όπως της Πολωνίας, η ΕΕ και οι αστικές κυβερνήσεις αντιτάσσουν την «ίση μεταχείριση» στην εργασιακή ζούγκλα και στη ζωή - λάστιχο, σε αντιπαράθεση με την ανάγκη για σύγχρονα κοινωνικά δικαιώματα για όλες και όλους, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τα προσωπικά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά.

Οι αστικές και οπορτουνιστικές δυνάμεις που εκφράζουν πολιτικά τις θεωρίες περί «κοινωνικού φύλου» έχουν πάρει διαζύγιο με όσα εκφράζουν την κοινωνική πρόοδο. Ακριβώς επειδή ο ορίζοντας τέτοιων δυνάμεων περιορίζεται το πολύ - πολύ σε μεταρρυθμίσεις της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

Ομως, η απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε κοινωνική ανισότητα, διάκριση, κάθε μορφής βία, προϋποθέτει την εξασφάλιση των σύγχρονων κοινωνικών δικαιωμάτων, σε μια κοινωνία απαλλαγμένη από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης και καταπίεσης, τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική.

Αυτήν την πάλη δίνει με όλες του τις δυνάμεις το ΚΚΕ και η ΚΝΕ, προσπαθώντας να ενώσει την εργατική τάξη, να οικοδομήσει την Κοινωνική Συμμαχία με τα καπαπιεζόμενα λαϊκά στρώματα που πλήττονται από τα μονοπώλια, σε γραμμή αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή. Σε αυτήν την πάλη δεν χωράνε διαχωρισμοί και διακρίσεις με βάση το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη θρησκεία, το χρώμα του δέρματος.

Των
Βιβής ΔΑΓΚΑ και Βικτωρίας ΚΟΥΤΣΗ*
* Η Βιβή Δάγκα είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και η Βικτωρία Κούτση μέλος του ΚΣ της ΚΝΕ