Πώς η Σοβιετική Ενωση συνέτριψε τον ιό της ευλογιάς

Η πανδημία του κορονοϊού έχει θέσει σε δοκιμασία τα συστήματα Υγείας των σύγχρονων καπιταλιστικών κρατών και έχει αποδείξει την αδυναμία αυτού του σάπιου συστήματος, που θεός του είναι το καπιταλιστικό κέρδος, να υπερασπιστεί και να διασώσει την υγεία και τη ζωή του λαού.

Η υπεροχή του σοσιαλισμού και σε αυτόν τον τομέα αναδεικνύεται ασύγκριτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι 60 χρόνια πριν, η Σοβιετική Ενωση αναμετρήθηκε με έναν πολύ πιο βαρύ και φονικό ιό και σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να τον συντρίψει, καταγράφοντας μάλιστα ελάχιστες απώλειες.

Πρόκειται για τον ιό της ευλογιάς...

Η αρρώστια αυτή, γνωστή από τα παλιά χρόνια στην Απω Ανατολή, αποτελούσε τον εφιάλτη των λαών της, γιατί οι επιδημίες της ήταν θανατηφόρες. Από την Απω Ανατολή μεταδόθηκε στην Εγγύς Ανατολή και έπειτα, σιγά σιγά, στις ευρωπαϊκές χώρες.

Οι Ισπανοί κατακτητές μεταφέρανε την ευλογιά, κατά το 1517, στην Κούβα και στις Μπαχάμες κι από εκεί μεταδόθηκε σε ολόκληρη τη Βόρεια και Νότια Αμερική, με ολέθρια αποτελέσματα. Στην Αμερική η εξάπλωση της ευλογιάς ήταν ένας από τους λόγους εξαφάνισης του πολιτισμού των Μάγια. Με την ανάπτυξη της συγκοινωνίας, η ευλογιά μεταδόθηκε σε όλη τη Γη. Στη Ρωσία πρωτοεμφανίστηκε τον 17ο αιώνα στη Σιβηρία, όπου αφάνισε το 1/3 του πληθυσμού της.

Οποιος αρρώσταινε από την ευλογία, είτε ο οργανισμός τους αυτοθεραπευόταν, είτε πέθαινε, που ήταν και η συχνότερη κατάληξη. Η ανάγκη ενός αποτελεσματικού εμβολίου ήταν από την αρχή επιτακτική...

Ο πρώτος που περιέγραψε τη μέθοδο του εμβολιασμού κατά της ευλογιάς ήταν ο Ελληνας γιατρός Ιάκωβος Πυλαρινός (1715). Ο Πυλαρινός έκανε τον εμβολιασμό με πύο από φλύκταινα αρρώστου σε σώμα υγιούς.

Το 1796 ο Αγγλος γιατρός Εντουαρντ Τζένερ ανακάλυψε ότι κάποιες γυναίκες που άρμεγαν αγελάδες και είχαν προσβληθεί από τον ιό της δαμαλίτιδας ήταν απρόσβλητες στις θανατηφόρες επιδημίες ευλογιάς. Τον ίδιο χρόνο αποδείχτηκε η προφυλακτική δράση του προληπτικού εμβολιασμού, με τη μέθοδο του δαμαλισμού.

Στη Σοβιετική Ενωση, η τελευταία εστία ευλογιάς είχε εξαλειφθεί από το 1937. Το υποχρεωτικό σύστημα εμβολιασμού που εισήχθη από το 1919, με ψήφισμα που έφερε την υπογραφή του Λένιν, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξαφάνιση της αρρώστιας.

Από το 1937 που εξαφανίστηκε η ασθένεια από τη Σοβιετική Ενωση, ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς συνεχίστηκε (σε όλα τα παιδιά ηλικίας ενός ή δύο ετών, με επανάληψη στην ηλικία των οκτώ και δεκαέξι ετών). Το 1960 αναφορές στην ευλογιά έβρισκες μόνο στα ιατρικά εγχειρίδια...

Η νέα εστία το 1960...

Ο Αλεξέι Κοκορέκιν ήταν διακεκριμένος γραφίστας, βραβευμένος δύο φορές με το Βραβείο Στάλιν. Το Δεκέμβρη του 1959 ταξίδεψε στην Ινδία μαζί με άλλους καλλιτέχνες και συγγραφείς, μια ακόμα προσφορά αναγνώρισης του έργου του από το σοβιετικό κράτος.

Οταν επέστρεψε από την Ινδία στη Μόσχα, στο αεροδρόμιο Βνούκοβο τον υποδέχτηκαν η σύζυγός του και η κόρη του από τον πρώτο του γάμο. Το βράδυ στο σπίτι του ανέβασε πυρετό με δυνατό βήχα και πονούσε σε όλο του το σώμα. Ο παθολόγος της κοντινής Πολυκλινικής διέγνωσε γρίπη. Ο ασθενής όμως χειροτέρεψε και εμφάνισε εξανθήματα στο σώμα του.

Την επόμενη μέρα εισήχθη στο Νοσοκομείο Μπότκιν. Η αρχική διάγνωση ήταν γρίπη και θεωρήθηκε ότι τα εξανθήματα ήταν αλλεργική αντίδραση. Στις 29 Δεκέμβρη, τρίτη μέρα νοσηλείας του, χειροτέρεψε ραγδαία και κατέληξε. Εγινε νεκροψία και το ιατρικό προσωπικό προσπάθησε και μετά το θάνατό του να έχει μια ακριβή διάγνωση για την ασθένεια και την αιτία θανάτου. Η κηδεία του έγινε στις 31 Δεκέμβρη, με όλα τα προληπτικά μέτρα για το ενδεχόμενο μιας μολυσματικής επικίνδυνης ασθένειας (σφραγισμένο φέρετρο που αποτεφρώθηκε, χωρίς την παρουσία συγγενών).

Τη δεύτερη βδομάδα του Γενάρη και άλλοι ασθενείς του Νοσοκομείου Μπότκιν εμφάνισαν παρόμοια συμπτώματα με αυτά του Κοκορέκιν. Οι γιατροί, που ήταν βέβαιοι ότι σύντομα θα αποκαλυφθεί η αιτία των εξανθημάτων και θα βρεθεί το αλλεργιογόνο, έστειλαν δείγμα δέρματος από ασθενή στο Επιστημονικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Ορών και Εμβολίων.

Εκεί, ο ακαδημαϊκός Μιχαήλ Ακίμοβιτς Μαρόζοφ (που είχε αρχίσει να «πολεμά» την ευλογιά από την περίοδο πριν ακόμα από την Επανάσταση και είχε ήδη διατυπώσει την πρόταση για ένα παγκόσμιο πρόγραμμα για την εξάλειψη της ασθένειας) ήταν αυτός που εντόπισε στο δείγμα του ασθενούς σωμάτια του ιού Πάσεν, δηλαδή της «μαύρης» ή «αιμορραγικής» ευλογιάς.

Από το θάνατο του εικαστικού Κοκορέκιν είχαν περάσει δύο βδομάδες και στο διάστημα αυτό θα μπορούσε να είχε μολυνθεί πάρα πολύς κόσμος.

Σήμανε συναγερμός! Η Ακαδημία Ιατρικών Επιστημών και οι επιδημιολόγοι - λοιμωξιολόγοι της Μόσχας άρχισαν να δουλεύουν με σχέδιο 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.

Μια γιγάντια προσπάθεια...

Ξεκίνησε μια διαδικασία εκτεταμένης ιχνηλάτησης αρχικά για όλες τις επαφές του νεκρού εικαστικού Κοκορέκιν, από την είσοδό του στο αεροπλάνο για την επιστροφή στη Μόσχα και μετά. 75 επιβάτες, αεροσυνοδοί, πιλότοι, τελωνειακοί που έκαναν τους ελέγχους στο αεροδρόμιο της Μόσχας, οι συγγενείς, οι θεράποντες ιατροί του, οι ασθενείς στο νοσοκομείο όπου νοσηλεύτηκε...

Για όλους αυτούς οργανώθηκε ένα γιγάντιο πρόγραμμα καραντίνας. Οι αρχές προσπάθησαν να εντοπίσουν ακόμα και όσους ήρθαν τυχαία σε επαφή με τον Κοκορέκιν ή και άλλους ασθενείς. Μιλάμε για χιλιάδες κόσμου!

Αποφασίστηκε να επιμεριστεί η επιδημία σε δύο εστίες: Το Νοσοκομείο Μπότκιν και ο κύκλος συγγενών και γνωστών του Κοκορέκιν. Στο νοσοκομείο επιβλήθηκε «καθεστώς στρατοπέδου», δηλαδή απαγορευόταν σε όλους να μπουν στο κτίριο και απαγορεύτηκε η έξοδος σε όσους ήταν μέσα. Η λοίμωξη εξαπλωνόταν με τους πιο απίθανους τρόπους (αεραγωγούς, αντικείμενα που άγγιζαν κ.λπ.). Το νοσοκομείο είχε 2.500 ασθενείς και περίπου 5.000 άτομα προσωπικό. Βρέθηκαν για όλους κρεβάτια και στρώματα, ενώ για τα σεντόνια επιστρατεύτηκαν με εντολή της κυβέρνησης αποθέματα του στρατού.

Στην άλλη εστία, των επαφών και των συγγενών του εικαστικού, υπήρχε επίσης εξάπλωση του ιού. Αρρώστησε μια φίλη της δεύτερης συζύγου του, που στη συνέχεια κόλλησε τον άντρα της και το γιο της.

Επίσης, ένας ασφαλιστής που επισκέφτηκε το διαμέρισμα του Κοκορέκιν μετά το θάνατό του για να κανονίσει τα ασφάλιστρα που θα εισέπραττε η χήρα. Ακόμα, αρρώστησε η σύζυγος ενός φίλου του Κοκορέκιν, που πήγε για λίγο να τον δει μόλις εκείνος επέστρεψε από την Ινδία, και διέδωσε επίσης την ασθένεια στον οικογενειακό και φιλικό της κύκλο.

Η έκταση της ιχνηλάτησης ήταν τεράστια. Τα εν δυνάμει κρούσματα εντοπίζονταν από τις αρχές και απομονώνονταν σε καραντίνα. Ωστόσο ο αριθμός των επαφών ήταν πολύ μεγάλος. Η κόρη του Κοκορέκιν είχε συναντηθεί με τους καθηγητές και τους συμφοιτητές της και είχε δώσει εξετάσεις, στο έτος της, στο πανεπιστήμιο. Κι έπειτα οι καθηγητές ήρθαν σε επαφή με άλλους φοιτητές κ.ο.κ. Αναζητήθηκαν όλοι και τέθηκαν σε καραντίνα.

Ο παθολόγος της Πολυκλινικής που είχε εξετάσει τον Κοκορέκιν είδε μετά από εκείνον άλλους 117 ασθενείς. Αναζητήθηκαν και αυτοί και τέθηκαν σε καραντίνα... Αναζητήθηκαν ακόμα και αγοραστές αντικειμένων που ανήκαν στον Κοκορέκιν και η χήρα του τα πούλησε μετά το θάνατό του...

Συνολικά στη Μόσχα και στα περίχωρα τέθηκαν σε καραντίνα 9.000 άτομα. Για τις ανάγκες αυτές εκκενώθηκαν το μεγαλύτερο Νοσοκομείο Λοιμώξεων της πρωτεύουσας στη Σακαλίναγια Γκαρά και άλλα νοσοκομεία. Παράλληλα, μπήκε σε εφαρμογή μια πρωτοφανής σε μέγεθος απολύμανση οικιακών και εργασιακών χώρων.

Κρίσιμο μέτρο όμως για το σταμάτημα εξάπλωσης του ιού ήταν η πρόληψη, δηλαδή ο μαζικός εμβολιασμός. Μέσα σε πέντε μέρες από τον εντοπισμό του ιού ήταν έτοιμα τα αποθέματα εμβολίων για όλους τους κατοίκους της Μόσχας!

Για 7.000.000 ανθρώπους συγκροτήθηκαν περίπου 10.000 μπριγάδες εμβολιασμού, με τη συμμετοχή γιατρών, νοσηλευτών, φοιτητών Ιατρικής κ.λπ. Μέσα σε μια βδομάδα εμβολιάστηκαν εκατομμύρια άνθρωποι! Εμβολιάζονταν οι πάντες, μωρά, ηλικιωμένοι, ακόμα και ετοιμοθάνατοι. Ηταν μια γιγάντια προσπάθεια!

Από την επανεμφάνιση του ιού της ευλογιάς στη Μόσχα το 1960 αρρώστησαν δεκάδες άνθρωποι, αλλά κατέστη δυνατό να σωθεί η ζωή των περισσότερων. Εκτός από τον Κοκορέκιν πέθαναν άλλοι τρεις άνθρωποι. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα θύματα θα μπορούσε να ήταν υπερπολλαπλάσια αν δεν υπήρχε αυτή η έγκαιρη και τιτάνια κινητοποίηση των σοβιετικών αρχών και του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.

Η εξάλειψη της ασθένειας από τον πλανήτη

Στο τέλος του 20ού αιώνα η ευλογιά εξαλείφθηκε από όλη τη Γη και μάλιστα αυτό ξεκίνησε με πρωτοβουλία των Σοβιετικών γιατρών. Είναι ίσως η μόνη λοιμώδης νόσος που έχει εξαλειφθεί παντελώς.

Το 1958, στη Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο Βίκτωρ Ζντάνοφ, αναπληρωτής υπουργός Υγείας της ΕΣΣΔ, πρότεινε ένα πλανητικό πρόγραμμα εξάλειψης της ευλογιάς. Ο Μιχαήλ Ακίμοβιτς Μαρόζοφ, «πατέρας» της ιδέας για την εξάλειψη της ασθένειας, έλεγε ότι αφού έγινε εφικτό να εξαλειφθεί σε ολόκληρη την ΕΣΣΔ, τότε μπορεί να εξαλειφθεί και σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ όσο υπάρχει σε άλλες χώρες τότε και η ΕΣΣΔ κινδυνεύει από εισαγόμενα κρούσματα.

Η ασθένεια ήταν εξαπλωμένη τότε σε πάνω από 65 χώρες του κόσμου και κόστιζε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Η ιδέα της σοβιετικής αντιπροσωπείας θεωρήθηκε αρχικά «μη υλοποιήσιμη» από ιατρικούς κύκλους άλλων χωρών.

Το 1959 η ΕΣΣΔ ουσιαστικά άρχισε από μόνη της να υλοποιεί το παγκόσμιο πρόγραμμα για την εξάλειψη της ευλογιάς, εξάγοντας σταθερά το σοβιετικό εμβόλιο, σε χώρες που μαστίζονταν από την ασθένεια. Μετά από οχτώ χρόνια, το 1967, μπήκαν στο πρόγραμμα και οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες.

Μια χούφτα άνθρωποι «έριξαν το γάντι» σε μια ασθένεια με ιστορία αιώνων, που κόστισε εκατοντάδες εκατομμύρια ζωές. Από σοβιετικής πλευράς συμμετείχαν στο πρόγραμμα περίπου 50 - 60 ειδικοί γιατροί. Δούλεψαν για τον εμβολιασμό σε χώρες με πολύ διαφορετικές κλιματολογικές και γεωμορφολογικές συνθήκες, με διαφορετική κουλτούρα και κοινωνικοπολιτική διοίκηση, δούλεψαν συχνά σε πολύ αντίξοες συνθήκες, ερχόμενοι και οι ίδιοι αντιμέτωποι με άλλες διαφορετικές ασθένειες, με εμπόλεμες περιοχές κ.ο.κ., αντιμετωπίζοντας παλικαρίσια τους κινδύνους.

Και η ευλογιά νικήθηκε! Η τελευταία εστία της νόσου στη Γη καταγράφηκε το 1977 στη Σομαλία. Εκτοτε εξαφανίστηκε. Το 1980 ο ΟΗΕ δημοσιοποίησε έγγραφο ανακοινώνοντας την πλήρη και αδιαμφισβήτητη νίκη κατά της ευλογιάς σε κάθε γωνιά της Γης.

ΠΗΓΕΣ:

-- Δήμητρας Καρανάσιου: «Σημειώσεις για την οργάνωση της υγειονομικής και αντιεπιδημικής φροντίδας στην ΕΣΣΔ» («Ριζοσπάστης» 28-29/3/2020)

-- Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 12.

-- https://youtu.be/0oYfQw7J8hE

Γ. Σ.