Μα τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ενάντια στον πόλεμο;

Το λαμπρό παράδειγμα της απεργίας που ματαίωσε τα σχέδια των ναζί για πολιτική επιστράτευση το 1943

Μα τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ενάντια στον πόλεμο; Τι να κάνουμε για να εμποδίσουμε την εμπλοκή της χώρας; Υπάρχουν συμφωνίες, η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Τι μπορεί να κάνει ο λαός απέναντι στα ΝΑΤΟικά στρατεύματα;

Ερωτήματα κοινά, που συναντάμε όλοι αυτές τις μέρες στις συζητήσεις για τον πόλεμο. Δεν είναι βέβαια παράξενο ότι μια τέτοια συζήτηση, όταν φτάνει στο «διά ταύτα», «γέρνει» στις δυσκολίες και στα εμπόδια που «γεννάει» ο αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων.

Η υποχώρηση του κινήματος, αλλά και οι συνέπειες της αντεπανάστασης που ξεδιπλώνονται ακόμα, επιδρώντας στις νεότερες κυρίως συνειδήσεις, κάνουν τον αντίπαλο να μοιάζει ακλόνητος.

Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για την πολεμική μηχανή του ΝΑΤΟ και τα στηρίγματά της στην Ελλάδα, το «ευρωατλαντικό μονομπλόκ» της κυβέρνησης και των άλλων αστικών κομμάτων, που συγχρονίζονται στην υπεράσπιση της αμερικανοΝΑΤΟικής στρατηγικής.

Αλλά και στη συκοφάντηση, στη στοχοποίηση και στην καταστολή κάθε αντιιμπεριαλιστικής δράσης, με την «κατηγορία» ότι υπονομεύει τα «εθνικά συμφέροντα» της χώρας.

Είναι όμως έτσι; Είναι όλα ακούνητα και συμπαγή, όπως τα παρουσιάζουν; Είναι ο λαός καταδικασμένος να στέκεται σε ρόλο θεατή, να υπομένει στωικά τη «μοίρα» του, αντί να οργανώνεται, να παλεύει ενάντια στον αρνητικό συσχετισμό, να σκέφτεται ακόμα κι ότι έχει τη δύναμη να τον ανατρέψει;

Η ιστορική πείρα του εργατικού - λαϊκού κινήματος, παλιότερη και πιο σύγχρονη, είναι πλούσια πηγή απαντήσεων σε τέτοια ερωτήματα.

Και δεν θα μπορούσε να διαλέξει κανείς καλύτερη περίοδο για να αντλήσει διδάγματα, απ' αυτήν της Κατοχής και της ένοπλης αντίστασης του λαού στον κατακτητή, με την καθοδήγηση και την πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ.

Ενα τέτοιο λαμπρό παράδειγμα για το «τι μπορεί να κάνει ο λαός», μας δίνει η οργάνωση της καθολικής γενικής πολιτικής απεργίας ενάντια στην πολιτική επιστράτευση, που οργανώθηκε με ψυχή το ΚΚΕ το 1943, κατορθώνοντας αυτό που τότε φάνταζε αδύνατο: Να ματαιώσει την επιστράτευση και κανένας Ελληνας εργαζόμενος και βιοπαλαιστής να μη σταλεί για αναγκαστική εργασία στα γερμανικά εργοστάσια και στο μέτωπο.

Να πώς παρουσιάζει τα γεγονότα το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (τόμος Β1).

* * *

Από τους πρώτους μήνες του 1943 εκφράστηκε μια απότομη άνοδος του μαζικού λαϊκού κινήματος, ως αποτέλεσμα της όξυνσης των εσωτερικών και των διεθνών κοινωνικοπολιτικών αντιθέσεων, αλλά και της τροπής στην εξέλιξη του πολέμου.

Από τις εργατικές - λαϊκές κινητοποιήσεις που αναμφίβολα ξεχώρισαν το 1943, τόσο για τη μαζική συμμετοχή σε αυτές όσο και για τη μαχητικότητα και την αυτοθυσία των αγωνιζόμενων, ήταν οι κινητοποιήσεις για τη ματαίωση της επιστράτευσης, που κορυφώθηκαν στις 5 Μάρτη 1943 (...)

Ο σχεδιασμός της γερμανικής διοίκησης για την πολιτική επιστράτευση Ελλήνων εργαζομένων είχε αρχίσει από το 1941, όπως είχε διαφανεί σε ομιλίες του Τσολάκογλου και του στρατηγού Μπάκου. Η κυβέρνηση των δοσίλογων μάλιστα συγκρότησε και οργανώσεις για να συμβάλουν στη στρατολογία «Λεγεώνας Ελλήνων Εθελοντών», κατά το πρότυπο κι άλλων χωρών.

Το ζήτημα τέθηκε άμεσα και πρακτικά μετά από τις τεράστιες απώλειες που είχαν τα φασιστικά στρατεύματα στο Στάλινγκραντ. Την είδηση της πολιτικής επιστράτευσης πρωτοδημοσίευσε η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «Γερμανικά Νέα για την Ελλάδα». Στη Θεσσαλονίκη ήταν η έδρα του Γερμανού διοικητή της Ελλάδας, στρατηγού Σπάιντελ.

Στις 30 Γενάρη 1943 ετοιμάστηκε το διάταγμα «περί υποχρεωτικής εργασίας του πληθυσμού της Ελλάδας» και το υπουργείο Εσωτερικών άρχισε τη σύνταξη καταλόγων επίστρατων, με σκοπό να σταλούν χιλιάδες σε οχυρωματικά έργα στο «Ανατολικό Μέτωπο» 754 ή και σε πολεμικά εργοστάσια, σε αντικατάσταση Γερμανών εργατών.

Οι πρακτικές προετοιμασίες για τη ματαίωση της επιστράτευσης άρχισαν από το ΚΚΕ και το ΕΑΜ τον Φλεβάρη. Στις 23 του μήνα πραγματοποιήθηκε απεργία και στις 24 Φλεβάρη χιλιάδες λαού ξεχύθηκαν στους δρόμους της Αθήνας. Οι διαδηλωτές εισέβαλαν στο γραφείο του πρωθυπουργού Λογοθετόπουλου και σύμφωνα με τη διατύπωση του Αχ. Κύρου τα έκαναν «γυαλιά - καρφιά».

Ακόμα, στο υπουργείο Εργασίας, όπου έβαλαν φωτιά και έκαψαν ένα μέρος των αρχείων του, πήραν τα τρόφιμα που είχαν συγκεντρώσει στα υπόγεια οι εγκάθετοι του υπουργείου.

* * *

Στις 3 Μάρτη, το διάταγμα για την επιστράτευση στάλθηκε στο Εθνικό Τυπογραφείο. Η πληροφορία δόθηκε από τυπογράφους και αμέσως η ΚΕ του ΕΑΜ και του ΕΕΑΜ κήρυξαν για τις 5 Μάρτη γενική απεργία και διαδήλωση για να ματαιωθεί η επιστράτευση. Ως τις 5 Μάρτη η Αθήνα βρισκόταν σε συνεχείς κινητοποιήσεις.

Παρότι αποσιώπησε τον ρόλο του ΚΚΕ και του ΕΑΜ ο Αχιλλέας Κύρου έγραψε:

«Οι απεργίες - από τους τεχνίτες της Τηλεφωνικής Εταιρείας και τους μαθητές των Γυμνασίων μέχρι των δημοσίων υπαλλήλων - ακολουθούσαν η μια την άλλη, οι μικροδιαδηλώσεις και συγκρούσεις στο δρόμο δεν έλειπαν σχεδόν καμμιά ημέρα και ανάγκαζαν τους Ιταλούς και τους Γερμανούς να κρατούν σε διαρκή επιφυλακή χιλιάδες στρατού. Αλλά η σημαντικότερη, η πιο αποφασιστική ημέρα ήταν η 5η Μαρτίου. Η μισή Αθήνα σχεδόν κατέβηκε την ημέρα εκείνη στο δρόμο για να εκδηλώσει την απόφασή της να αντισταθεί με οποιαδήποτε μέσα κατά της "πολιτικής επιστρατεύσεως"...».

Οι υπολογισμοί της περιόδου κάνουν λόγο για 200.000 που πήραν μέρος στην κινητοποίηση της Αθήνας. «Ο "Ριζοσπάστης" (...) κυκλοφόρησε εκείνη τη μέρα δύο φορές (...) Είχαμε συντάξει το "Ριζοσπάστη" με το κεντρικό σύνθημα "Κάτω η πολιτική επιστράτευση!"»

Οι διαδηλωτές κατέλαβαν το υπουργείο Εργασίας και έκαψαν τους καταλόγους της επιστράτευσης. Ενοπλες ομάδες της περιφρούρησης απάντησαν στους πυροβολισμούς της αστυνομίας. Τελικά οι νεκροί διαδηλωτές ξεπέρασαν τους 18 και τους 135 οι τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο Εδμόνδος Τορόν, ο Παν. Σύριος, ο Νικ. Κουκουβής, ο Ν. Χαβοράκης, ο Γ. Μαρινάκης, ο Α. Μουσκούσης, ο Κώστας Ωραιόπουλος και άλλοι.

Ανάλογες διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν την ίδια μέρα στη Θεσσαλονίκη, στον Βόλο, στην Κόρινθο, στην Καλαμάτα και τη Σπάρτη, στην οποία πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε ο 19χρονος κομμουνιστής από την Τρύπη, Σωτήρης Αθανασόπουλος, την ώρα που μιλούσε στη συγκέντρωση του ΕΑΜ. Ακόμα, διαδήλωση έγινε και στον Πειραιά, όπου οι εργάτες επιτέθηκαν στο Παράρτημα Εργασίας του λιμανιού και το έκαψαν. Η επιστράτευση ματαιώθηκε.

* * *

«Το θέαμα της χτεσινής παλλαϊκής μάχης του λαού μας στην Αθήνα και τον Πειραιά θα μείνει ένα από τα λαμπρότερα και ηρωικότερα περιστατικά στης Ιστορίας του. Σύσσωμος κυριολεκτικά ο λαός, μυριάδες άντρες και γυναίκες, γέροι και παιδιά, σαν ένας χείμαρρος ακατάβλητης θέλησης, ξεχύθηκε, άοπλος αυτός μπροστά σε πάνοπλους καταχτητές και λακέδες τους, να διαλαλήσει πως δε θα στρατευθεί για να πεθάνει αυτός και η λευτεριά του», γράφει ο «Ριζοσπάστης» την επόμενη μέρα.

«Κυριολεχτικά δεν έμεινε άνθρωπος που έτσι είτε αλλιώς να μην πήρε μέρος. Οι εργάτες σταμάτησαν τις δουλειές, ενώθηκαν με τους απεργούς δημόσιους υπαλλήλους. Οι καταστηματάρχες κλείσανε τα μαγαζιά και όλοι οι Ελληνες ξεχύθηκαν από το πρωί στο δρόμο κουρελιάζοντας τις απαγορεύσεις των καταχτητών και των Λογοθετόπουλου - Ταβουλάρη», σημειώνεται επίσης στο ρεπορτάζ και επισημαίνεται:

«Μα ό,τι έγινε στο υπουργείο Εργασίας από τις 11-12.30 είνε ασύλληπτο σε συρροή λαού, μαχητικότητα, αποφασιστικότητα. Τέτοιες στιγμές δεν ξανάζησε η Αθήνα. Τρόμο και δέος προκάλεσε στους καταχτητές και τους προδότες η πάνδημη αυτή συγκέντρωση που συγκλόνισε την Αθήνα (...)» («Ριζοσπάστης», 6/3/1943).

* * *

Δεν φαντάζεται κανείς ότι ήταν εύκολη υπόθεση η οργάνωση της απεργίας και η μαζική κινητοποίηση σε συνθήκες κατοχής, απέναντι σε πάνοπλο στρατό... Ο λαός όμως έδειξε πως όταν είναι αποφασισμένος και οργανωμένος, όταν συμπορευτεί με το ΚΚΕ, μπορεί να κινήσει και βουνά.

Οι σημερινές συνθήκες βέβαια δεν είναι ίδιες με εκείνες του 1943. Το δίλημμα όμως παραμένει ίδιο σε κάθε εποχή: Υποταγή στη βαρβαρότητα της εκμετάλλευσης, του πολέμου, της φτώχειας, ή οργάνωση και πάλη για την ανατροπή της;

Συμβιβασμός με τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, ή αγώνας για τον κλονισμό του, οργάνωση για την ανατροπή του;

Ετσι και σήμερα: Κανείς δεν πρέπει να αποδεχτεί να γίνεται η χώρα μας ορμητήριο πολέμου, θύτης άλλων λαών και, ταυτόχρονα, ο ελληνικός λαός να μετατρέπεται σε θύμα και στόχο των ανταγωνισμών.

Κανείς δεν μπορεί να σιωπά μπροστά στα εγκλήματα και τους πολέμους των ιμπεριαλιστών, να γίνονται οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις συνένοχες σ' αυτά.

Να πληρώνει ο λαός ένα κάρο λεφτά για τις ανάγκες του ΝΑΤΟ την ώρα που τα σχολεία δεν έχουν δασκάλους, τα νοσοκομεία γιατρούς και νοσηλευτές και χιλιάδες πεθαίνουν στον «πόλεμο» της πανδημίας.

Το τι πρέπει και τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, το δείχνουν οι κομμουνιστές και οι άλλοι αγωνιστές, που μπαίνουν μπροστά για να οργανωθεί σε κάθε χώρο δουλειάς, σε κάθε γειτονιά, σε κάθε συνδικάτο, σύλλογο και φορέα, ο αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την ελληνική εμπλοκή.

Που αγωνίζονται με απεργίες, κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια, διαμαρτυρίες για να σταματήσει τώρα κάθε ελληνική συμμετοχή στον πόλεμο, να κλείσουν όλες οι ξένες βάσεις, να επιστρέψουν οι Ελληνες φαντάροι από τις ΝΑΤΟικές αποστολές. Που δίνουν τη μάχη να εκφραστεί έμπρακτα με κάθε τρόπο το «όχι» του λαού στον άδικο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, η αλληλεγγύη στον λαό της Ουκρανίας, της Ρωσίας και στους άλλους λαούς. Το δείχνουν οι φαντάροι που δηλώνουν ανοιχτά με επιστολές την αντίθεσή τους στη συμμετοχή σε ιμπεριαλιστικές πολεμικές αποστολές, κινήσεις που πρέπει να συναντήσουν πλατιά αλληλεγγύη.

Αυτό μπορούμε να κάνουμε λοιπόν για τον πόλεμο! Αυτό ΕΧΟΥΜΕ ΧΡΕΟΣ να κάνουμε!