Γιώργης Τζαμαλούκας

Ο Γιώργης Τζαμαλούκας γεννήθηκε στις 21 του Ιούλη 1904 στη Ζαχάρω Ηλείας. Γιος φτωχής και πολυμελούς οικογένειας, με τον πατέρα μετανάστη στην Αμερική, το 1920 θα βρεθεί με την οικογένειά του στην Αθήνα. Μαθητής Γυμνασίου, τα καλοκαίρια αναγκάζεται να δουλεύει στα εργοστάσια για να βοηθήσει την οικογένειά του. Εκεί έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τους εργάτες και την αγωνιστική δράση, και θεμελιώνεται η ταξική του συνείδηση.

Το 1924 γράφεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Κατά την διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων εντάσσεται στο ΚΚΕ και θα παραμείνει μέλος του μέχρι το θάνατό του.
Το 1931 και αφού είναι αναγκασμένος να δουλεύει σκληρά για να μπορεί να σπουδάζει, παίρνει το πτυχίο του, ενώ η διδακτορική του διατριβή με θέμα τις στενώσεις του ορθού εντέρου του απέδωσε το 1939 τον τίτλο του Διδάκτορα της Ιατρικής.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 διώκεται για την ιδεολογία του. Από τα πρώτα του βήματα στη χειρουργική γυναικολογική κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου ο Τζαμαλούκας αναπτύσσει επαναστατική δράση. Αναλαμβάνει γιατρός της Εργατικής Βοήθειας κι αυτό γίνεται αφορμή να συλληφθεί μαζί με άλλους γιατρούς, και να συρθούν σε δίκη με την γελοία «κατηγορία» ότι μετέδιδαν αφροδίσια νοσήματα στους ασθενείς τους και ότι ετοίμαζαν πραξικόπημα. Στη δίκη, η σκευωρία της Ασφάλειας καταρρέει, οι γιατροί αθωώνονται, αλλά ο Τζαμαλούκας χάνει τη θέση του στο  νοσοκομείο.

Στη συνέχεια εργάζεται δίπλα στον δημοκράτη καθηγητή της Χειρουργικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, Κοντολέοντα, χωρίς να πληρώνεται αφού η διοίκηση του νοσοκομείου λόγω της επαναστατικής του δράσης δεν τον προσλάμβανε με μισθό.

Το 1936, με τη βοήθεια του προοδευτικού καθηγητή Κοντιάδη, γίνεται επιμελητής στο Τζάνειο νοσοκομείο, στην κλινική που διευθύνει ο Κοντιάδης και παρά τις αντιδράσεις του υπουργείου Υγιεινής. Όταν η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία του προσφέρει υποτροφία για σπουδές στη Γαλλία, ο υπουργός Ασφαλείας Μανιαδάκης παρεμβαίνει και εμποδίζει την έκδοση του διαβατηρίου του, για να μην μπορεί να ταξιδέψει.

Χάρη στις ικανότητες και την ευσυνειδησία του ο Γιώργης Τζαμαλούκας, το 1941 αναλαμβάνει διευθυντής χειρουργικής κλινικής του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου του Πειραιά. Δεν εφησυχάζει στην υψηλή αυτή θέση. Οργανώνεται στο ΕΑΜ Γιατρών του Πειραιά και στην οργάνωση του ΕΑΜ Πετραλώνων και παράλληλα συμμετέχει σε ομάδα κομμουνιστών γιατρών που περιθάλπει αγωνιστές που βρίσκονται στην παρανομία και όσους δραπέτευαν από την εξορία.

Η διεθνιστική του δράση

Κατά τη διάρκεια της κατοχής κλονίζεται σοβαρά η υγεία του και ο Τζαμαλούκας διαφεύγει στην Αυστρία για θεραπεία. Μόλις συνέρχεται αρχίζει να σπουδάζει βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.

Στη Βιέννη, αρχικά και στη συνέχεια στο Γκρατς, συνδέεται με το αυστριακό κίνημα εθνικής αντίστασης που καθοδηγούταν από το ΚΚ Αυστρίας και οργανώνει παράνομη ομάδα μαζί με άλλους Έλληνες αντιφασίστες. Το 1944 η ομάδα που αποτελείται από 120 Έλληνες, με επικεφαλής τον Γιώργη Τζαμαλούκα, πολεμάει με το όπλο στο χέρι για την απελευθέρωση του Γκρατς από τους χιτλερικούς. Συμμετέχει σε πολλές οδομαχίες, που έληξαν με το διώξιμο των καταχτητών από την πόλη.

Μετά από την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων στο Γκρατς, εργάζεται στην πανεπιστημιακή κλινική της πόλης προσφέροντας τις υπηρεσίες του στους σοβιετικούς στρατιώτες και τους Αυστριακούς πολίτες που τραυματίστηκαν στις μάχες με τους χιτλερικούς. Μετά την απελευθέρωση της Αυστρίας ο Γιώργης Τζαμαλούκας γίνεται μέλος του ΚΚ Αυστρίας.
Ενώ θα μπορούσε να αφοσιωθεί στην επιστήμη του και την οικογένειά του, ο Τζαμαλούκας, όταν οι φλόγες του εμφυλίου έζωσαν την Ελλάδα και ο αγώνας είχε την ανάγκη του, τρέχει στην πρώτη γραμμή.

Από τη Γιουγκοσλαβία (Μπούλκες), όπου είχε φτάσει στο μεταξύ με την οικογένειά του, μαζί με άλλους 15 κομμουνιστές το 1947 περνάει στην Ελλάδα και εντάσσεται στη τάξεις του ΔΣΕ.

Ο «πατέρας» της αντάρτικης χειρουργικής

Φθινόπωρο: Θέτονται οι πρώτες βάσεις για την οργάνωση των υγειονομικών δομών του ΔΣΕ. 

Στην οργάνωση και λειτουργία της Υγειονομικής Υπηρεσίας του ΔΣΕ είχαν αποφασιστική συμβολή οι γιατροί και ορισμένοι φοιτητές Ιατρικής. 

Ανάμεσά τους 

ο καθηγητής της Ιατρικής Πέτρος Κόκκαλης, 

οι γιατροί 

Γιώργος Τζαμαλούκας,

 Νώντας Σακελλαρίου, 

Νίκος Κοκουλιός ή Παλιούρας (χρονικά ο πρώτος γιατρός στον ΔΣΕ), 

Γιώργος Νεδέλκος,

 Τάκης Σκύφτης, 

Βασίλης Δαδαλιάρης, 

Αυγή Κτενά, Καίτη Νικολέττου – Γκιζέλη, 

Καίτη Ποτήρη, 

Βασιλική Κριτσίκη, η φοιτήτρια Πάτρα Μονά ή Σπέγγου. 

Συνέβαλαν, επίσης, εθελοντές γιατροί από άλλες χώρες, όπως ο Ούγγρος γιατρός Τιμπόρ, αλλά και γιατροί του αστικού στρατού που προσχώρησαν στον ΔΣΕ, όπως ο Παναγιώτης Πετρόπουλος.

Το έργο υπήρξε τιτάνιο, αφού, όπως έγραψε ο χειρουργός του ΔΣΕ Γιώργης Τζαμαλούκας, έπρεπε να πραγματοποιηθεί σε «απίθανες συνθήκες ανυπαρξίας των πάντων», γιατρών, στοιχειωδών υποδομών, υγειονομικού υλικού κ.ο.κ.


«Ο γιατρός χειρουργός Γεώργιος Τζαμαλούκας όλο το διάστημα εκπαίδευε νοσοκόμους. Με τα πρωτόγονα και πρόχειρα μέσα άρχισε να χειρουργεί. Δούλεψε σκληρά όλο το διάστημα, προσαρμόστηκε γρήγορα, πλήρως και, μπορώ να πω ότι έδωσε πραγματικά χειρουργική κατεύθυνση στην αντάρτικη μορφή και ανάγκασε τους μετέπειτα χειρουργούς να ακολουθήσουν το παράδειγμά του».

Νώντας Σακελλαρίου, «Το Υγειονομικό του Δημοκρατικού Στρατού» (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2014).

Στον ΔΣΕ υπηρέτησαν δεκάδες γιατροί και ορισμένοι φοιτητές της Ιατρικής. Ωστόσο, αυτοί σε καμιά περίπτωση δεν έφταναν να καλύψουν τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του ένοπλου λαϊκού αγώνα.

Ακολούθως, στις αρχές του 1947, δημιουργήθηκαν οι πρώτες Σχολές Νοσοκόμων του ΔΣΕ, ενώ στα τέλη του 1948 άρχισε να λειτουργεί και η Σχολή Μεσαίων Υγειονομικών Στελεχών στο Τύρνοβο, απ' όπου αποφοίτησαν 152 στελέχη. Μετά από το καλοκαίρι του 1948, συγκροτήθηκε επίσης Τάγμα Τραυματιοφορέων.

 Η πλειοψηφία του υγειονομικού υλικού προερχόταν ως «λάφυρα» από τον αστικό στρατό, ενώ σημαντική υπήρξε η σχετική συνδρομή των σοσιαλιστικών χωρών. Στα βουνά στήθηκαν Σταθμοί - Κέντρα Μεταφοράς και Διαλογής των τραυματιών, καθώς και Κινητά Ορεινά Χειρουργεία και Κινητές Χειρουργικές Ομάδες.

Με την υποχώρηση του ΔΣΕ, ο Γιώργης Τζαμαλούκας βρίσκεται στην ΛΔ Αλβανίας. Από εκεί με πολωνικό καράβι θα φτάσει μαζί με άλλους μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ στη ΛΔ Πολωνίας.

Αφού περάσει ένα χρονικό διάστημα για να καταλαγιάσουν οι κακουχίες, μεταβαίνει στη ΛΔ Ουγγαρίας και τοποθετείται σε νοσοκομείο της Βουδαπέστης, όπου νοσηλεύονταν και μαχητές του ΔΣΕ. Εκεί γνωρίζεται και συνεργάζεται με τον περίφημο Ούγγρο καθηγητή Ιατρικής Ζόλταν. Εντυπωσιασμένος από τις ικανότητες και την εργατικότητα του Τζαμαλούκα, ο ούγγρος καθηγητής του προτείνει να μείνει μόνιμα στην κλινική του και να ειδικευτεί στη νευροχειρουργική.

Γνωρίζοντας γερμανικά και επιθυμώντας να εργαστεί και να εξελιχτεί ως χειρουργός, ο Τζαμαλούκας αρνείται ευγενικά την τιμητική πρόταση και ζητάει να μεταβεί στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, όπου με απόφαση του ΚΚΕ φτάνει τον Μάη του 1950.

Μετά από ολιγόμηνη υπηρεσία σε νοσοκομείο του Πότσνταμ, ο Γ. Τζαμαλούκας τοποθετείται επιμελητής σε κρατικό νοσοκομείο της Δρέσδης, όπου το 1960 γίνεται υποδιεθυντής της χειρουργικής κλινικής του. Στη ΓΛΔ του προσφέρονται όλα τα μέσα για να αφοσιωθεί στην επιστήμη του, αξιοποιώντας στο έπακρο τις ικανότητές του και σύντομα ο Τζαμαλούκας αναδεικνύεται ως ένας από τους καλύτερους χειρουργούς της χώρας.

Οι επιστημονικές του εργασίες και οι διαλέξεις του προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον και βραβεύεται για την προσφορά του, ενώ συμμετέχει δραστήρια στη ζωή και τις εκδηλώσεις των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της ΓΛΔ.

Ενδεικτικό της μεγάλης έλλειψης φαρμάκων και υγειονομικού υλικού στο ΔΣΕ, και των συνθηκών που αντιμετώπιζαν ο Τζαμαλούκας και οι άλλοι γιατροί, είναι το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του «Ενάντια στο θάνατο στο Γράμμο και στο Βίτσι». Γράφει ο Γιώργης Τζαμαλούκας:

«Ρώτησα τον συνάδελφο Σακελλαρίου για τη θεραπεία των τραυματιών και των αρρώστων. Δηλαδή τι μέσα και τι φάρμακα χρησιμοποιούν. 

Μου απάντησε με φανερή λύπη ότι για την ώρα τα φάρμακα, που είχαμε στη διάθεσή μας, ήταν ελάχιστα. Με δυσκολία βγάζαμε πότε – πότε από τις πόλεις. Κύριος εφοδιαστής μας και στα φάρμακα, όπως και στα όπλα, και στα πυρομαχικά, ήταν αντίπαλος, που στις διάφορες συγκρούσεις και μάχες μαζί του τα άφηνε όλα και το έβαζε στα πόδια.

Την ημέρα αυτή άρχιζα να σχηματίζω μια καθαρή και συγκεκριμένη εικόνα για τις δυσκολίες του αντάρτικου. Άφησα για την ώρα στην άκρη τη χειρουργική και άρχισα να ασκώ γενική ιατρική. Έκανα καθημερινή «ψυχολογική» θεραπεία στους τραυματίες και άρρωστους αντάρτες. Άνοιγα μαζί τους συζήτηση πάνω σε πολιτικά θέματα, τους έκανα διάφορες ομιλίες για ιατρικά ζητήματα, τους μιλούσα για την αρρώστια τους και τα τραύματά τους και με ελάχιστα φάρμακα και τη βοήθεια του οργανισμού, σιγά – σιγά, οι άρρωστοι και οι τραυματίες θεραπεύονταν.

Άρχισα να προσαρμόζω και την Ιατρική μου στον παρτιζάνικο τρόπο ζωής. Θυμάμαι ότι σαν θεραπευτικό μέσο για διάφορους πόνους χρησιμοποιούσα μια πέτρα ζεστή. Την έβαζα στη φωτιά, θερμαινόταν αρκετά, την τύλιγα σε ένα πανί και την τοποθετούσα στο μέρος που πονούσε. Η ζέστη ανακούφιζε τον πόνο. Η «θεραπεία» αυτή έγινε πασίγνωστη και οι αντάρτες συχνά αστειεύονταν για τη «σύγχρονη» Ιατρική».

Ο σπουδαίος αυτός επιστήμονας και άνθρωπος θα φύγει από τη ζωή το 1984, στη Δρέσδη.