«Οργανα» και θύματα του μακαρθισμού

Το Κογκρέσο των ΗΠΑ καταδικάζει 10 καλλιτέχνες, στις 24/11/1947, που αρνούνταν να «συνεργαστούν» με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών του Γερουσιαστή Μακάρθι, καταδίδοντας τους κομμουνιστές συναδέλφους τους.

«Οργανα» και θύματα του μακαρθισμού

Φθινόπωρο του 1947. Ο «εντιμότατος» βουλευτής του

Κογκρέσου Τζο Ρέιμοντ Πάρνελ, γνωστός ως Τζ. Μακ Κάρθι (ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα καταδικάστηκε σε φυλάκιση λόγω μιας μεγάλης κατάχρησης που έκανε), αναλαμβάνει να ξεκινήσει την αντικομμουνιστική εκστρατεία. Στη συνέχεια, η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, η οποία ιδρύθηκε το 1936 και από τότε δρούσε αντικομμουνιστικά, βάζει στο «παιχνίδι» της και το Χόλιγουντ. Μια ομάδα καλλιτεχνών συγκροτούν τον αντικομμουνιστικό «Κινηματογραφικό Σύνδεσμο Διατήρησης των Αμερικανικών Ιδεωδών»: Πρωτοστατούντες οι: Λέλα Ρότζερς, Χόγουαρτ Χαγκς, Τσαρλς Κόμπουρν, Χέντα Χόπερ, Λίο Μακ Κάρεϊ, (σκηνοθέτης), Κάρι Γκραντ, Τζιν Χάρλοου, Κλαρκ Γκέιμπλ, Γουόρτ Μποντ, Πολ Λούκας, Ρόμπερτ Τέιλορ, Τζορτζ Μάρφι, Αντόλφ Μανζού, Ουίλιαμ Ουέλμαν κ.ά. Πρόεδρος τους, ο Τζον Γουέιν. Ιδεολογικός «καθοδηγητής» τους ο Γκάρι Κούπερ, ο οποίος καυχόταν ότι «απέρριψε πολλά σενάρια με κομμουνιστικές ιδέες». Τα μέλη του Συνδέσμου έβγαζαν δημόσια πύρινους αντικομμουνιστικούς λόγους και προέτρεπαν το κοινό να σαμποτάρει ταινίες «κομμουνιστών» σκηνοθετών ή ηθοποιών.

Ο Σύνδεσμος απλώνει τον τρόμο πάνω από το Χόλιγουντ. Ομως, μερικοί θαρραλέοι προοδευτικοί καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και οι Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Λορίν Μπακόλ, Τζιν Κέλι, Τζιουν Χάβοκ, Τζον Χιούστον, Ντάνι Κέι, Κάθριν Χέμπορν, πάνε στην Ουάσιγκτον να διαμαρτυρηθούν για τις «παραβιάσεις του δικαιώματος των προσωπικών πεποιθήσεων», αλλά αποπέμπονται σκαιώς... 

Κάποιοι δεν τρομοκρατούνται, δεν υποκύπτουν στις πιέσεις, αλλά και το κογκρέσο οξύνει την εκστρατεία του. Στις 18/10/1947 η Επιτροπή, υπό τον Μακ Κάρθι συνεδριάζει με θέμα τη «Διείσδυση του κομμουνισμού στο Χόλιγουντ» και καταρτίζει τον πρώτο κατάλογο περί των πιο «επικίνδυνων κομμουνιστών, εχθρών της πατρίδας».

Πρόκειται για τους «Δέκα του Χόλιγουντ». Οι «Δέκα», (σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, παραγωγοί) ήταν οι Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, Αλμπερτ Μαντζ, Εντουαρντ Ντμίτρικ, Αντριαν Σκοτ, Ρινγκ Λάρντνερ, Τζ. Σάμουελ Ορνιτζ, Τζον Χόγουαρτ Λόσον, Λέστερ Κολ, Αλβά Μπεσί, Ντάλτον Τράμπο, οι οποίοι βίαια σύρθηκαν για ανάκριση από «ιεροεξεταστές» της Επιτροπής 

Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Οι «Δέκα» αρνούμενοι να συνεργαστούν με την Επιτροπή, δηλαδή να καταδώσουν συναδέλφους τους, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση.

Το 1950 γιγαντώνεται η αντικομμουνιστική δράση του Μακ Κάρθι, ο οποίος ζητά οριστική εκκαθάριση του Χόλιγουντ από κάθε «ύποπτο στοιχείο». Ετσι, στην Επιτροπή καλούνται να καταθέσουν εκατοντάδες καλλιτεχνών. Στη «μαύρη λίστα» μπαίνουν συνεχώς νέα ονόματα καλλιτεχνών υπόπτων ως «κομμουνιστών - εχθρών της παρτίδας». Στην Επιτροπή κατέθεσε και ο μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρίγκαν, ο οποίος υπήρξε μέλος του ΚΚ ΗΠΑ και τότε ήταν πρόεδρος του υποταγμένου και συνεργαζόμενου με την Επιτροπή, Σωματείου Ηθοποιών Κινηματογράφου.

Για την ιστορία, παραθέτουμε μερικά ονόματα «υπόπτων», που περιείχε η «μαύρη λίστα», τα οποία εντοπίσαμε στις ελαχιστότατες σχετικές αναφορές σε βιβλία και δημοσιεύματα: Λίλιαν Χέλμαν, Κλίφορντ Οντετς, Τζέρομ Ρόμπινς, Λάρι Παρκς, Τζον Μπάρι, Τσέριλ Κρόφορντ, Ρόμπερτ Λιούις, Τζότζεφ Λόουζι, Καρλ Φόρμαν, Ανν Ρίβερ, Γκέιλ Σόντεργκααρντ, Πόλα Μίλερ - Στράσμπεργκ, Τζιν Μιουρ, Τζον Γκάρφιλντ, Τζ. Εντουαρντ Μπρόμπεργκ, Πολ Μιούνι, Τζον Φορντ, Ντάσχιλ Χάμετ, Τζον Στάινμπεγκ, Λάιονελ Στάντερ, Ζυλλ Ντασσέν, Μάικλ Γκόρντον, Μπέρναρντ Γκόρντον, Φοίβη Μπραντ, Πολ Στραντ, Λέο Χάρβιτς, Τόνι Κράμπερ, Αρτ Σμιθ, Μάικλ Γουίλσον, Εντριαν Σκοτ, Κίριλ Εντφιλντ, Χέρμπερτ Κλάιν, Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Ρόμπερτ Λόουζι, Λούις Λέβετ, Ουίλιαμ Ουάιλερ, Κλάρενς Μπράουν, Μάρτιν Ριτ, Μπαντ Σούλμπεργκ, Νεντ Γιανγκ, Ντέιβιντ Μέριλ, Ζίρο Μόστελ, ενώ κάμποσες εκατοντάδες ήταν οι λιγότερο επώνυμοι. Στη λίστα ήταν και ο Ελία Καζάν, ο οποίος μέχρι το 1936 ήταν μέλος του ΚΚ ΗΠΑ.

Κάποιοι από τους προαναφερόμενους διωκόμενους Αμερικανούς, ή Ευρωπαίους καλλιτέχνες (οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είχαν εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, πολλά χρόνια πριν), αντιστάθηκαν σθεναρά και το πλήρωσαν πολύ ακριβά (φυλακή, πλήρης επαγγελματική καταστροφή, αυτοκτονίες, πείνα, εξαθλίωση, θάνατος σε φτωχοκομεία), καθώς η «Ενωση Παραγωγών Κινηματογραφικών Λεσχών» (ΑΜΡΡ) τους απέκλεισε από οποιαδήποτε εργασία. Ούτε οι καλλιτέχνες που ομολόγησαν και δήλωσαν μετανιωμένοι κομμουνιστές σώθηκαν επαγγελματικά. Αλλά και αρκετοί από εκείνους που και ομολόγησαν και έδωσαν ονόματα μπόρεσαν να συνεχίσουν αμέσως μετά την απολογία τους απρόσκοπτα τη δουλιά τους. Μερικοί μόλις που επιβίωσαν, γράφοντας σενάρια με ψευδώνυμα και με αμοιβές πείνας. Αλλοι άλλαξαν επάγγελμα για να ζήσουν. Αλλοι συμβιβάστηκαν αργότερα, είτε υπογράφοντας δηλώσεις μετανοίας, είτε δεχόμενοι όλα τα «γούστα» του Χόλιγουντ, για να έχουν μεροκάματο. Λιγοστοί, πρόλαβαν, πριν τους καλέσει η Επιτροπή, να διαφύγουν στην Ευρώπη. Ανάμεσα τους ήταν και ο Ζυλλ Ντασσέν.