Ο καπιταλισμός είναι ο πραγματικός ένοχος για την κατάσταση στον Πολιτισμό

Ορισμένα στοιχεία για την κατάσταση των καλλιτεχνών στη Γερμανία

Υπάρχει έντονα διαδεδομένη η άποψη ότι στις χώρες της ΕΕ - ιδιαίτερα στη Γερμανία - τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα για τους καλλιτέχνες συγκριτικά με την Ελλάδα. Πολλά τα θέατρα, πολλές οι ευκαιρίες, καλοί μισθοί, δωρεάν πανεπιστήμια, επιδόματα, υποτροφίες κ.λπ. Πού βρίσκεται όμως η αλήθεια και ποια η θέση των καλλιτεχνών στη Γερμανία;
Και μάλιστα, ποια η θέση τους εν μέσω πανδημίας; Ορισμένα παραδείγματα από τον χώρο των λυρικών τραγουδιστών αποκαλύπτουν μια διαφορετική εικόνα.

Οι συνθήκες εν μέσω πανδημίας

Οπως σε όλες τις χώρες, έτσι και στη Γερμανία, την περίοδο έξαρσης της πανδημίας τα θέατρα έκλεισαν. Οι καλλιτέχνες με «μόνιμα» συμβόλαια σε θέατρα πέρασαν αρχικά σε καθεστώς διαφορετικής μισθοδοσίας. Το 60% του μισθού τους πληρώνεται δηλαδή από τις ασφαλιστικές εταιρείες και το αν το υπόλοιπο ποσοστό θα πληρωθεί ή όχι αποφασίζεται από το κάθε θέατρο ξεχωριστά. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι ο βασικός μισθός ενός μόνιμου σολίστα στα λυρικά θέατρα είναι συνήθως σχετικά ή και αρκετά χαμηλός για τα δεδομένα της Γερμανίας, που σημαίνει ότι με 60% του μισθού δύσκολα μπορεί κανείς να επιβιώσει.

Για τους τραγουδιστές που εργάζονται ως «ελεύθεροι επαγγελματίες» τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Για παράδειγμα, για να δοθεί το λεγόμενο επίδομα βοήθειας λόγω της πανδημίας, στο κρατίδιο της Εσσης, απαιτείται να μπορεί κάποιος να αποδείξει ότι είναι στο απόλυτο όριο της φτώχειας. Η απώλεια της εργασίας δεν αποτελεί ικανοποιητική απόδειξη.

Ενώ καλλιτέχνες με συμφωνημένες προτάσεις για μόνιμες συνεργασίες με θέατρα σε άλλα κρατίδια, τόσο σολίστες όσο και χορωδοί, αντιμετωπίζουν τώρα την απόσυρση των συμφωνημένων, καθώς τα θέατρα αρνούνται να εκδώσουν τα συμβόλαια μέχρι να βεβαιωθούν σε τι πλαίσια θα κινηθεί η επόμενη σεζόν.

Επίσης, για να υποβάλει κάποιος αίτηση για το κατώτατο κοινωνικό επίδομα ανεργίας, απαιτείται να μπορεί να αποδείξει ότι δεν διαβιώνει με συγγενικό ή φιλικό του πρόσωπο, το οποίο να μπορεί να επωμισθεί τα έξοδα διαβίωσής του!

Τα δικαιώματα των καλλιτεχνών χτυπήθηκαν και πριν από την πανδημία

Αυτή η κατάσταση όμως εμφανίστηκε τώρα εν μέσω πανδημίας; Πώς ήταν τα πράγματα πριν; Τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από μικρότερα θέατρα αλλά και μουσικά πανεπιστήμια προχώρησαν σε συγχωνεύσεις λόγω των μηδαμινών χρηματοδοτήσεων, που δεν επέτρεψαν την περαιτέρω αυτόνομη λειτουργία τους (χαρακτηριστική η συγχώνευση της Μουσικής Ακαδημίας του Μονάχου με το Ωδείο Richard Strauss). Ενώ παρόμοια τύχη είχαν και πολλές ορχήστρες σε όλη τη Γερμανία που οδηγήθηκαν σε κλείσιμο.

Πώς είναι τα πράγματα με τους μισθούς των λυρικών τραγουδιστών; Ο βασικός μισθός ενός σολίστα με «μόνιμο» συμβόλαιο είναι 2.500 ευρώ μεικτά, από τα οποία μόνο 1.500 περίπου φτάνουν στο λογαριασμό μετά τις κρατήσεις. Μετά τα πάγια έξοδα ενοικίου, το ρεύμα, το τηλέφωνο, τα μεταφορικά και ταξιδιωτικά έξοδα, την προμήθεια των μάνατζερ, τα χρήματα που μένουν για να βγει ο μήνας είναι ελάχιστα. Να σημειωθεί εδώ ότι στην ουσία δεν υπάρχουν μόνιμα συμβόλαια για σολίστες, καθώς τα συμβόλαια αυτά έχουν διάρκεια - στην πλειοψηφία τους - ενός ή δύο χρόνων.

Η τρομερή εντατικοποίηση, ο τεράστιος αριθμός παραστάσεων που πολλοί σολίστες καλούνται να τραγουδήσουν ανά σεζόν και οι «τραγουδιστικοί ακροβατισμοί» πηδώντας από τον έναν ρόλο στον άλλο, χωρίς δυνατότητα ξεκούρασης ή αναπροσαρμογής, είναι καθημερινά φαινόμενα.

Για τους ελεύθερους επαγγελματίες αντίστοιχα υπάρχουν συμβόλαια για πρωτοεμφανιζόμενους σολίστες σε ρόλους μικρής ή μεσαίας διάρκειας και ερμηνευτικής απαίτησης, τα οποία ξεκινάνε από τα 150 ευρώ την παράσταση (μεικτά). Μεγάλο πλήγμα στο χώρο του ελεύθερου επαγγέλματος ήταν τα τελευταία χρόνια η κατάργηση του Probengeld για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Χρήματα δηλαδή τα οποία πληρωνόταν πάγια ο τραγουδιστής κατά τη διάρκεια των προβών. Είναι βέβαια μια πρακτική η οποία ακολουθείται και στην Ελλάδα, με τη διαφορά ότι στη Γερμανία είναι πλέον θεσμοθετημένη η κατάργηση της αμοιβής για τις πρόβες. Ετσι, αν ο καλλιτέχνης για παράδειγμα αρρωστήσει και δεν καταφέρει να συμμετάσχει στις συμφωνημένες παραστάσεις, δεν πληρώνεται τίποτα, παρότι δούλεψε καθ' όλη τη διάρκεια των προβών.

Ο καπιταλισμός είναι ο πραγματικός ένοχος για την κατάσταση στον Πολιτισμό

Η πολιτική αυτή στον Πολιτισμό ακολουθήθηκε τα προηγούμενα χρόνια από όλες τις αστικές κυβερνήσεις στη Γερμανία, οι οποίες ήταν στην πλειοψηφία τους κυβερνήσεις συνεργασίας χριστιανοδημοκρατών και σοσιαλδημοκρατών (CDU/SPD). Ηταν πολιτική που οδήγησε στις ολοένα χειρότερες συνθήκες εργασίας των καλλιτεχνών και στη διαρκή μείωση των χρηματοδοτήσεων στα θέατρα, αναγκάζοντάς τα να αναζητούν χορηγούς για να επιβιώσουν ή να συγχωνεύονται ή να κλείνουν.

Η συγκεκριμένη πολιτική δεν είναι απλά αποτέλεσμα επιλογής των συγκεκριμένων κυβερνήσεων, αλλά στρατηγική κατεύθυνση του καπιταλισμού, παρά τις αποχρώσεις στην εφαρμογή της. Η πολιτική αυτή του καπιταλισμού είναι που αξιολογεί τα πάντα ως κερδοφόρες ή μη κερδοφόρες επιχειρήσεις. Που βλέπει την Τέχνη σαν εμπόρευμα και όχι ως αναγκαιότητα και δικαίωμα. Που επιβραβεύει και προωθεί την υποκουλτούρα. Που υποβιβάζει συνεχώς τη μουσική και καλλιτεχνική βασική εκπαίδευση στα σχολεία. Που προσπαθεί με κάθε μέσο και τρόπο να διαδώσει μέσα από την Τέχνη τον ατομισμό και την πεπαλαιωμένη αστική ιδεολογία.

Υπάρχει άλλη προοπτική

Η Τέχνη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Και ως τέτοιο την ακολουθεί σε όλες της τις εκφάνσεις. Μόνο με την ανατροπή λοιπόν του καπιταλιστικού συστήματος, με την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και την πάλη για την οικοδόμηση του σοσιαλιστικού συστήματος, ενός συστήματος το οποίο θέτει στο επίκεντρό του την ανθρώπινη ζωή, μπορεί και η Τέχνη να βγει από την αδιέξοδη κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα.

Δανάη ΚΟΝΤΟΡΑ
Μουσικός, εργαζόμενη στη Γερμανία