Παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 - 1933

Ξεσπά, 24/10/1929, η διεθνής καπιταλιστική κρίση (1929-1933), που εκφράστηκε αρχικά με μια ραγδαία πτώση αξιών στο χρηματιστήριο της Wall Street της Νέας Υόρκης στις 19 Οκτωβρίου 1929, για να εξαπλωθεί γρήγορα σε όλο τον κόσμο. Η κρίση αγκάλιασε όλους τους τομείς της οικονομίας: το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τη βιομηχανία, την αγροτική οικονομία, το εμπόριο και βεβαίως τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις.

Η βιομηχανική παραγωγή στον καπιταλιστικό κόσμο μειώθηκε συνολικά κατά 38% (Γερμανία: -47%, ΗΠΑ: -46%, Ιταλία: -33%, Γαλλία: -31%, Βρετανία: -16,5%), ενώ οι άνεργοι ξεπέρασαν τα 35 εκατομμύρια (ΗΠΑ: 16 εκ., Γερμανία: 5,5 εκ., Βρετανία: 3 εκ., Ιαπωνία: 2,8 εκ., Γαλλία: 2,3 εκ.).

Η κρίση του 1929 – 1933 και η σοσιαλδημοκρατία*

Στα χρόνια της κρίσης (η σοσιαλδημοκρατία) εφάρμοζε γραμμή σωτηρίας του καπιταλισμού από την κατάρρευση, από την επανάσταση, αντιδρούσε ενεργά στο επαναστατικό κίνημα. Οι αρχηγοί της σοσιαλδημοκρατίας καλούσαν τους εργάτες να περιμένουν να περάσει η κρίση, να συμφωνήσουν να κάνουν θυσίες, να δεχτούν να χάσουν πολλές από τις καταχτήσεις τους, φτάνει μόνο να μην επιτρέψουν τον εμφύλιο πόλεμο. Στο συνέδριο της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, που έγινε στη Λειψία το 1931, ένας από τους ηγέτες της, ο Φ. Ταρνόφ, δήλωσε ανοιχτά: «στεκόμαστε δίπλα στο κρεβάτι του άρρωστου καπιταλισμού, όχι μόνο για να κάνουμε διάγνωση. Είμαστε υποχρεωμένοι... να γίνουμε ακριβώς ο γιατρός, που θέλει σοβαρά να θεραπεύσει τον άρρωστο και ως τόσο να διατηρήσουμε το αίσθημα ότι εμείς είμαστε οι κληρονόμοι». «Είναι αυτονόητο - έγραφε ο ηγέτης της κοινοβουλευτικής ομάδας των σοσιαλδημοκρατών στο γερμανικό Ράιχσταγκ Ε. Χάϊλμαν - ότι όλη η σοσιαλδημοκρατία εργάζεται για ν' αποτρέψει την κατάρρευση του καπιταλισμού».

Τα βασικά χτυπήματα οι σοσιαλδημοκράτες ηγέτες τα κατεύθυναν ενάντια στους επαναστάτες εργάτες, ενάντια στους κομμουνιστές, κατηγορώντας τους ότι επιδιώκουν το χάος. Εκείνος όμως που οδήγησε στο οικονομικό χάος, στην αθλιότητα και την πείνα ήταν ακριβώς ο καπιταλισμός που τον υπεράσπιζε η σοσιαλδημοκρατία.

Η σοσιαλδημοκρατία με τον τρόπο αυτόν τασσόταν υπέρ της κρατικο-μονοπωλιακής ρύθμισης, με σκοπό να «μαλακώσει» η κρίση. Ρίχνονταν το σύνθημα της πάλης κατά της ελάττωσης των ημερομισθίων και προτεινόταν επίσης να αρχίσει πάλη για τη 5ήμερη εργάσιμη εβδομάδα «για να δημιουργηθεί έτσι η δυνατότητα να βρουν δουλειά οι άνεργοι».

Στο IV συνέδριο της Σοσιαλιστικής Εργατικής Διεθνούς (Ιούλης - Αύγουστος 1931) η βασική προσοχή δεν είχε στραφεί στο ζήτημα της πάλης ενάντια στην επίθεση του κεφαλαίου, αλλά στο πώς θα σωθεί η Γερμανία από την οικονομική χρεοκοπία. Αυτό κατά τη γνώμη των ρεφορμιστών ηγετών, θα ήταν σωτηρία από το φασισμό.

Οι ηγέτες της σοσιαλδημοκρατίας απότρεπαν τους εργάτες από τις απεργίες, έριξαν μάλιστα και το σύνθημα: Στις συνθήκες της κρίσης είναι εγκληματικό να διεξάγονται απεργίες, γιατί αυτό οδηγεί στην ακόμα μεγαλύτερη μείωση της παραγωγής. Υποστηρίζοντας τα αντιδραστικά αντεργατικά μέτρα των αστικών κυβερνήσεων δήλωναν ότι αυτό πρέπει να γίνει εν ονόματι του «μικρότερου κακού», δηλαδή για να αποτραπεί ο φασισμός ή ο «ριζοσπαστισμός από τα αριστερά». Στην πραγματικότητα όμως η γραμμή συνεργασίας με τους μετριοπαθείς κύκλους της μεγαλοαστικής τάξης οδηγούσε από τη μια παραχώρηση στην αντίδραση στην άλλη, στην παραίτηση από τον αποφασιστικό αγώνα κατά της επίθεσης του φασισμού.

Την αλήθεια για το ζωντανό παράδειγμα του σοσιαλισμού, που γεννιόταν στην ΕΣΣΔ, οι ηγέτες της σοσιαλδημοκρατίας προσπαθούσαν να την πνίξουν σε ένα πέλαγος ψευτιάς και συκοφαντίας. Προπαγάνδιζαν εντατικά τη θέση ότι στην ΕΣΣΔ οικοδομείται «όχι ο σοσιαλισμός, αλλά ο κρατικός καπιταλισμός» και ότι το πεντάχρονο σχέδιο είναι απλώς μια προσπάθεια να κάνουν με τη βία αυτό που έχει γίνει πια στις άλλες καπιταλιστικές χώρες.

Ο Κ. Κάουτσκι επιτίθονταν με μοχθηρία ενάντια στην ΕΣΣΔ και το κομμουνιστικό κίνημα. Στο βιβλίο του «Ο μπολσεβικισμός σε αδιέξοδο», έχοντας χάσει κάθε ιδέα για την πραγματική ταξική πάλη στον κόσμο, υποστήριζε ότι η λευκοφρουρίτικη αντεπανάσταση είναι λιγότερο επικίνδυνη από τον μπολσεβικισμό. Ο Κάουτσκι έφτασε στο σημείο, να θεωρεί μια από τις κύριες αιτίες της κρίσης στον κόσμο την κυριαρχία του μπολσεβικισμού στη Ρωσία, την απόσπαση της αγοράς της από τη βιομηχανική Ευρώπη και παρακινούσε ανοιχτά: «Το να βγάλουμε τον μπολσεβικισμό από τη μέση... σημαίνει να ανοίξουμε το δρόμο προς την άνθηση όχι μόνο της Ρωσίας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης». Πάνω στο έδαφος του αντικομμουνισμού ο αποστάτης Κάουτσκι συνενώθηκε με τους ανοιχτούς οπαδούς του αντισοβιετικού ιμπεριαλιστικού πολέμου.

* Αποσπάσματα από το βιβλίο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ» της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, σελ. 324 - 326, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»