Η έναρξη της τελικής πράξης της διάλυσης της ΕΣΣΔ

30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ

Η συμπλήρωση 30 χρόνων από τα γεγονότα του Αυγούστου το 1991 και οι επόμενοι μήνες, έως τις 30 Δεκέμβρη, οπότε και τυπικά διαλύθηκε η ΕΣΣΔ και κατέβηκε η κόκκινη σημαία από το Κρεμλίνο, θα αξιοποιηθούν στην ιδεολογική διαπάλη από όσους σταθερά όλα αυτά τα χρόνια αμαυρώνουν τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση και το πρώτο εργατικό κράτος, που γνώρισε η ανθρωπότητα, τη Σοβιετική Ενωση.

Για κάθε, όμως, αγωνιστή αποτελούν ευκαιρία σκέψης γύρω από τις αντεπαναστατικές διεργασίες, μελέτης των χρήσιμων διδαγμάτων, που συλλογικά έχει επεξεργαστεί το Κόμμα μας, καθώς και πλατιάς πολιτικής δουλειάς στη νεολαία και στους εργαζόμενους.

Τα γεγονότα του Αυγούστου του 1991 ακόμη και σήμερα παρουσιάζονται από τον Μ. Γκορμπατσόφ και τους υποστηρικτές του ανά τον κόσμο ως η αιτία της διάλυσης της ΕΣΣΔ, ενώ από άλλους απολογητές του καπιταλισμού αναδεικνύονται ως απόδειξη πως «η ΕΣΣΔ δεν μπόρεσε να εκσυγχρονιστεί, γι' αυτό διαλύθηκε». Στην πραγματικότητα, τα γεγονότα εκείνα αποτέλεσαν μια από τις τελευταίες πράξεις της αντεπαναστατικής διαδικασίας, που είχε ξεκινήσει δεκαετίες πριν και οδήγησε στην πλήρη επικράτηση των δυνάμεων της αντεπανάστασης και στην κοινωνική οπισθοδρόμηση.

Θλιβερά αποτελέσματα

Σήμερα, που έχουν περάσει 30 χρόνια από τότε, γνωρίζουμε πως οι «λεωφόροι της ειρήνης και της ευημερίας», τις οποίες είχαν υποσχεθεί στους λαούς οι κάθε λογής πολέμιοι του σοσιαλισμού μετά από την ανατροπή του στη Σοβιετική Ενωση και στις άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, δεν «άνοιξαν» ποτέ.

Τρεις δεκαετίες μετά, ο «σύγχρονος κόσμος μας», παρά την πρόοδο της τεχνολογίας, έχει γίνει πιο σκληρός και απάνθρωπος απέναντι στον εργαζόμενο σε όλο τον κόσμο. Οχι μόνο στα εδάφη της πρώην ΕΣΣΔ αλλά σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο «καρατομήθηκαν» ιστορικές κατακτήσεις της εργατικής τάξης, ενώ οι αλλεπάλληλες καπιταλιστικές κρίσεις διόγκωσαν παραπέρα τα κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα των λαών.

Τα δημόσια συστήματα Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας, Ασφάλισης, Παιδείας απαξιώθηκαν όλο και περισσότερο, μεγαλώνοντας τα ταξικά εμπόδια στην ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών.

Οι καταστροφές στο περιβάλλον συνεχίστηκαν, όχι σπάνια με το πρόσχημα της «πράσινης ανάπτυξης». Κάθε χρόνο δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους ως αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης και των στρατιωτικών επεμβάσεων και πολέμων, όπου χάνουν τη ζωή τους χιλιάδες άνθρωποι.

Ο «σύγχρονος κόσμος μας» είναι ο κόσμος όπου απ' άκρη σ' άκρη κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και όπου εταιρείες - μεγαθήρια, τα μονοπώλια, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην οικονομική ζωή κάθε καπιταλιστικής χώρας, η οποία, στη βάση της οικονομικής και πολιτικο-στρατιωτικής ισχύος της, εντάσσεται και καταλαμβάνει τη δική της θέση στο παγκόσμιο σύστημα του ιμπεριαλισμού, διαμορφώνοντας έτσι σχέσεις ανισότιμης αλληλεξάρτησης με τις υπόλοιπες.

Διεξάγεται σφοδρή διαπάλη για το πώς θα μοιραστούν τα μερίδια της αγοράς σε κάθε κλάδο, σε κάθε χώρα, κάθε περιοχή, παγκόσμια, μέσα σ' ένα αδυσώπητο κυνηγητό για το ποιος θα βάλει στο χέρι τον έλεγχο των ενεργειακών κοιτασμάτων, του ορυκτού πλούτου, των δρόμων μεταφοράς των εμπορευμάτων κ.ο.κ. Κι αυτή η διαπάλη «αγκαλιάζει» κάθε πτυχή των καπιταλιστικών οικονομιών, ακόμη και τα εμβόλια, τα φάρμακα, όπως πολύ χαρακτηριστικά βλέπουμε αυτήν την περίοδο με την εξέλιξη της πανδημίας. Εξαπλώνεται σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Το «διεθνές δίκαιο», όπως το γνωρίζαμε όσο υπήρχε η ΕΣΣΔ, ως αποτέλεσμα του συσχετισμού ανάμεσα στις δυνάμεις του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, έχει μεταλλαχθεί προς το χειρότερο και διαμορφώνεται από τον συσχετισμό ανάμεσα σε καπιταλιστικές δυνάμεις, αξιοποιείται «με δύο μέτρα και δύο σταθμά».

Στην Ευρασία και στην Ανατολική Μεσόγειο, στον Περσικό και στο Νότιο Ειρηνικό, στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική, στην Αρκτική και Κεντρική Ασία, παντού συγκρούονται ισχυρά μονοπώλια, καπιταλιστικά κράτη και οι συμμαχίες τους. Η όξυνση αυτής της διαπάλης, εκεί όπου δεν αρκούν οι εμπορικοί και οικονομικοί «πόλεμοι» και τα διάφορα πολιτικο-διπλωματικά μέσα, οδηγεί στη χρήση πολεμικών μέσων, αιματοκυλώντας τους λαούς.

Πώς η ΕΣΣΔ έφτασε στη διάλυση

Το ΚΚΕ έχει εκτιμήσει πως η αντεπανάσταση στην EΣΣΔ δεν προήλθε από ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση, αλλά «από τα μέσα και από τα πάνω». Ετσι, χωρίς να υποτιμά και τη μακρόχρονη επίδραση και την πολύμορφη παρέμβαση του ιμπεριαλισμού (όπως π.χ. ήταν οι τεράστιες απώλειες της ΕΣΣΔ στον Β' Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο, η απώλεια πόρων από το «κυνηγητό των εξοπλισμών», η ενίσχυση από τις καπιταλιστικές χώρες των αντεπαναστατικών και οπορτουνιστικών δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας κ.ά.), εστιάζει στους εσωτερικούς παράγοντες, δηλαδή στις κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές συνθήκες, που οδήγησαν στην οπορτουνιστική μετάλλαξη του KK της Σοβιετικής Ενωσης και της σοβιετικής εξουσίας.

Στη συλλογική επεξεργασία του ΚΚΕ, που αποτυπώθηκε σε σχετική Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του, προσεγγίζονται ζητήματα, που αφορούν: 1) Την οικονομία, 2) το σοσιαλιστικό κράτος και τον ρόλο του ΚΚ, 3) τη στρατηγική του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος.

Σε αυτό το άρθρο δεν υπάρχει η δυνατότητα εκτενούς αναφοράς, ωστόσο αξίζει να υπενθυμίσουμε πως στα ζητήματα της οικονομίας αναδεικνύονται μεταξύ των αιτιών εκείνες οι αποφάσεις που αδυνάτησαν τον κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό, υιοθέτησαν ως κίνητρο της παραγωγής το καπιταλιστικό εργαλείο του κέρδους. Οδήγησαν σε πτώση της δυναμικής της σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Ενίσχυσαν το βραχυπρόθεσμο ατομικό και ομαδικό συμφέρον σε βάρος των γενικών κοινωνικών συμφερόντων. Δημιούργησαν στην πορεία το κοινωνικό έδαφος για να ανδρωθεί και να επικρατήσει, τελικά, η αντεπανάσταση με όχημα την περεστρόικα.

Στα ζητήματα του σοσιαλιστικού κράτους, δηλαδή της λειτουργίας της δικτατορίας του προλεταριάτου και του ρόλου του KK στον σοσιαλισμό, εκτιμάται πως υιοθετήθηκαν λαθεμένες εκτιμήσεις και προσεγγίσεις περί «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» και «τέλους της ταξικής πάλης». Στο όνομα των «μη ανταγωνιστικών αντιθέσεων» ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και ομάδες, υιοθετήθηκε ο χαρακτηρισμός του κράτους της EΣΣΔ ως «παλλαϊκού κράτους» και του KKΣE ως «παλλαϊκού κόμματος». Αυτή η εξέλιξη συνέβαλε στην αλλοίωση των χαρακτηριστικών του επαναστατικού εργατικού κράτους, στη χειροτέρευση της κοινωνικής σύνθεσης του Κόμματος και του στελεχικού δυναμικού του, στην απώλεια της επαναστατικής επαγρύπνησης και με τη θέση για το «ανεπίστρεπτο» της σοσιαλιστικής πορείας.

Ακόμη, στο επίκεντρο της προσοχής του Κόμματός μας βρέθηκαν η στρατηγική και οι εξελίξεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, τα προβλήματα ιδεολογικής και στρατηγικής ενότητας, η αδυναμία χάραξης επαναστατικής στρατηγικής σε πολλές χώρες της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, λαθεμένες θέσεις, που επικράτησαν στις γραμμές του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, όπως π.χ. ήταν η λογική των «σταδίων» προς τον σοσιαλισμό και ο διαχωρισμός της σοσιαλδημοκρατίας σε «δεξιά» και «αριστερή» πτέρυγα, αδυνατίζοντας έτσι το ιδεολογικό μέτωπο εναντίον της.

Μέσα από τις συλλογικές επεξεργασίες του ΚΚΕ γίνεται κατανοητό το πώς το ΚΚ της Σοβιετικής Ενωσης έχασε σταδιακά τον επαναστατικό καθοδηγητικό του χαρακτήρα και έτσι έγινε δυνατό να κυριαρχήσουν οι αντεπαναστατικές δυνάμεις στο κόμμα και στην εξουσία, τη δεκαετία του 1980.

Ως σημείο στροφής ξεχωρίζει το 20ό Συνέδριο του KKΣE (1956), επειδή σε αυτό υιοθετήθηκαν μια σειρά από οπορτουνιστικές θέσεις για τα ζητήματα της οικονομίας, της στρατηγικής του κομμουνιστικού κινήματος και των διεθνών σχέσεων. Σ' αυτό το Συνέδριο άλλαξε ο συσχετισμός στη διαπάλη που διεξαγόταν όλη την προηγούμενη περίοδο, με στροφή υπέρ των αναθεωρητικών - οπορτουνιστικών θέσεων, με αποτέλεσμα το κόμμα σταδιακά να χάνει τα επαναστατικά του χαρακτηριστικά, ενώ τη δεκαετία του '80 ο οπορτουνισμός με την περεστρόικα ολοκληρώθηκε σε προδοτική, αντεπαναστατική δύναμη.

Η κατάσταση στην ΕΣΣΔ πριν από τον Αύγουστο του 1991

Η όλο και μεγαλύτερη ανάμειξη των στοιχείων της αγοράς «χάραξε» την πορεία, μέσα από την οποία διαμορφώθηκε το κοινωνικό έδαφος για να ανδρωθεί και να επικρατήσει, τελικά, η αντεπανάσταση με όχημα την περεστρόικα. Το λεγόμενο «σκιώδες κεφάλαιο», αποτέλεσμα όχι μόνο των λαθεμένων οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων αλλά και της «μαύρης» αγοράς, εγκληματικών πράξεων, επιδίωκε την παλινόρθωση του καπιταλισμού, μέσα από τη στήριξη του οπορτουνισμού και την «άλωση» του ΚΚ.

Στα χρόνια της περεστρόικα ένα «τσουνάμι» οπορτουνιστικής και αστικής ιδεολογικής «πλύσης εγκεφάλου» κυριάρχησε στην κοινωνία. Από το «χρονοντούλαπο της Ιστορίας» ανασύρθηκε ό,τι μπορούσε να αξιοποιηθεί στην ανατροπή του σοσιαλισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, όπως ο εθνικισμός, ακόμη και ανορθολογικές αντιλήψεις.

Είναι επίκαιρο να υπενθυμίσουμε πως στα μέσα της δεκαετίας του '80 αναπτύχθηκε στην ΕΣΣΔ ένα κύμα αμφισβήτησης ακόμη και της υποχρεωτικότητας των εμβολίων στα παιδιά, όπως π.χ. του εμβολίου της διφθερίτιδας, με αποτέλεσμα μια δεκαετία μετά να εκτοξευθούν τα κρούσματα αυτής της ασθένειας.

Στις αρχές του 1991, ήδη μια σειρά από Σοβιετικές Δημοκρατίες (Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία, Αρμενία, Γεωργία, Μολδαβία) κινούνταν στην κατεύθυνση της αποχώρησης από την ΕΣΣΔ. Στις υπόλοιπες Σοβιετικές Δημοκρατίες πραγματοποιήθηκε τον Μάρτη του 1991 δημοψήφισμα, όπου ψήφισαν 148,5 εκατομμύρια (79,5%) και υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ τάχθηκαν 113,5 εκατομμύρια, το 77,85%.

Η ηγεσία της ΕΣΣΔ, υπό τον Γκορμπατσόφ, ετοίμαζε ένα νέο «πανενωσιακό σύμφωνο», με το οποίο η Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) θα μετονομαζόταν σε Ενωση Σοβιετικών Κυρίαρχων Δημοκρατιών, διατηρώντας μόνο χαλαρούς οικονομικούς και πολιτικο-στρατιωτικούς δεσμούς. Το νέο «πανενωσιακό σύμφωνο» θα έπρεπε να υπογραφεί στις 20 Αυγούστου, κάτι που δεν συνέβη μιας και προέκυψαν τα γεγονότα με την εμφάνιση της Κρατικής Επιτροπής Εκτακτης Ανάγκης (ΚΕΕΑ).

Η κατάσταση του ΚΚ πριν από τον Αύγουστο του 1991

Αξίζει να αναφέρουμε και λίγα λόγια για την κατάσταση του ΚΚ της Σοβιετικής Ενωσης. Εκείνη την περίοδο το ΚΚΣΕ ήταν μόνο κατ' όνομα ΚΚ. Στις γραμμές του λειτουργούσαν διαμετρικά αντίθετες ιδεολογικές πλατφόρμες («Δημοκρατική», «Δημοκρατικό κίνημα», «Μαρξιστική πλατφόρμα», «Κίνημα Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας», «Ενιαίο Μέτωπο Εργαζομένων», «Μπολσεβίκικη»), ενώ την πλειοψηφία στα κομματικά όργανα, τόσο κεντρικά όσο και κατά τόπους, είχαν οι δυνάμεις που στήριζαν την αντεπαναστατική ανατροπή.

Οι κομμουνιστικές δυνάμεις δεν είχαν τη δύναμη να κυριαρχήσουν, να αποτρέψουν τη νίκη της αντεπανάστασης, παρόλο που αντιστάθηκαν στο 28ο Συνέδριο (1990) και αργότερα. Αυτές συγκροτήθηκαν στο «Ενιαίο Μέτωπο των Εργαζομένων», ανέδειξαν τους υποψηφίους τους για τη θέση του Προέδρου και αντιπροέδρου της Ρωσίας.

Με το «Κίνημα Κομμουνιστική Πρωτοβουλία», μέσα στο KKΣE, προσπάθησαν να επιτύχουν τη διαγραφή του Γκορμπατσόφ από το κόμμα για αντικομμουνιστική δράση, ενώ στο σχέδιο απόφασης που κατέθεσαν στο 28ο Συνέδριο, σημειωνόταν πως η «θεραπεία» του σοσιαλισμού με καπιταλισμό θα έχει τραγικές συνέπειες για τον λαό (υπέρ ψήφισαν 1.259 αντιπρόσωποι, κατά 2.012, 414 λευκό, 160 απείχαν). Μετά την απαγόρευση του ΚΚΣΕ (Αύγουστος 1991), τον Νοέμβρη του 1991, στη βάση της παραπάνω πλατφόρμας, συγκροτήθηκε το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (ΚΕΚΡ).

Το ΚΚΣΕ είχε επιπλέον χάσει σε μεγάλο βαθμό τον ενιαίο πανενωσιακό χαρακτήρα του, μιας και οι αντεπαναστατικές δυνάμεις, που είχαν επικρατήσει στην ηγεσία σε κάθε ΚΚ Σοβιετικής Δημοκρατίας, με «σημαία» τον εθνικισμό, «είχαν βάλει πλώρη» για τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την τυπική, πλέον, εξαφάνιση του ίδιου του ΚΚΣΕ. Ορισμένες κομματικές δυνάμεις μέσα στις Οργανώσεις του ΚΚΣΕ στη Ρωσική Δημοκρατία, εστιάζοντας σε αυτό το οργανωτικό ζήτημα, πρωτοστάτησαν και ίδρυσαν τον Ιούνη του 1991 το ΚΚ της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (ΡΣΟΣΔ).

Να διευκρινίσουμε πως μέχρι τότε οι Οργανώσεις του ΚΚΣΕ στη Ρωσία (ΡΣΟΣΔ) δεν συγκροτούσαν ξεχωριστό κόμμα, όπως αντίθετα γινόταν με τις Οργανώσεις του ΚΚΣΕ στις άλλες Σοβιετικές Δημοκρατίες (π.χ. στην Ουκρανία, στην Αρμενία, στο Αζερμπαϊτζάν, όπου αντίστοιχα υπήρχαν τα ΚΚ Ουκρανίας, ΚΚ Αρμενίας, ΚΚ Αζερμπαϊτζάν και ανάλογα σε όλες τις Σοβιετικές Δημοκρατίες εκτός της Ρωσικής). Μετά την απαγόρευση του ΚΚΣΕ (Αύγουστος 1991), τον Φλεβάρη 1993, στη βάση του παραπάνω κόμματος, συγκροτήθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ).

Παρά τις παραπάνω διεργασίες τελικά δεν διαμορφώθηκε μια επαναστατική κομμουνιστική πρωτοπορία, με ιδεολογική πολιτική καθαρότητα και συνοχή, ικανή να καθοδηγήσει ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά την εργατική τάξη ενάντια στην εξελισσόμενη αντεπανάσταση και αυτό φάνηκε και με τα γεγονότα του Αυγούστου του 1991.

Ποια ήταν η ΚΕΕΑ

Στις 19 Αυγούστου 1991 μια ομάδα ανώτατων στελεχών του σοβιετικού κράτους ανακοίνωσε τη δημιουργία της Κρατικής Επιτροπής Εκτακτης Ανάγκης (ΚΕΕΑ), δηλώνοντας πως για «λόγους υγείας» ο Μ. Γκορμπατσόφ δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του. Διακηρυγμένος στόχος της ήταν η αποτροπή της διάλυσης της ΕΣΣΔ, με την υπογραφή του νέου «ενωσιακού συμφώνου».

Στην ΚΕΕΑ συμμετείχαν ο Γκενάντι Γιανάεφ, αντιπρόεδρος της ΕΣΣΔ, ο Βαλεντίν Παβλόφ, πρωθυπουργός της ΕΣΣΔ, ο Βλαντιμίρ Κριουτσκόφ, πρόεδρος της ΚΑ ΓΚΕ ΜΠΕ, ο Ντιμίτρι Γιαζόφ, υπουργός Αμυνας, ο Ολεγκ Μπακλάνοφ, Α' αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Αμυνας, ο Αλεξάντρ Τιζιακόφ, πρόεδρος της Ενωσης των κρατικών βιομηχανικών επιχειρήσεων, ο Βασίλι Σταροντούμπτσεφ, πρόεδρος της Αγροτικής Ενωσης.

Κατά της ΚΕΕΑ τάχτηκε ο Μπορίς Γιέλτσιν, Πρόεδρος τότε της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, που κάλεσε σε κινητοποιήσεις κατά της «χούντας», όπως τη χαρακτήρισε. Στο πλευρό του βρέθηκαν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και τα ΜΜΕ, που παρουσίασαν τα γεγονότα ως στρατιωτικό πραξικόπημα.

Η ΚΕΕΑ, πέρα από τη διακήρυξη ότι εργάζεται για τη σωτηρία της ΕΣΣΔ και την είσοδο στη Μόσχα ορισμένων στρατιωτικών μονάδων (που εκ των υστέρων αποδείχτηκε πως ήταν άοπλες), δεν προχώρησε σε κάποιες σαφείς πολιτικές ή άλλες ενέργειες και μετά από λίγα εικοσιτετράωρα οδηγήθηκε σε παραίτηση. Τα μέλη της και άλλα στελέχη του σοβιετικού κράτους και του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης (ΚΚΣΕ), όπως ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, Ανατόλι Λουκιάνοφ, και ο Ολεγκ Σένιν, μέλος του ΠΓ του ΚΚΣΕ, συνελήφθησαν. Ενώ ορισμένα άλλα στελέχη του σοβιετικού κράτους και του ΚΚΣΕ «αυτοκτόνησαν» με περίεργους τρόπους εκείνες τις μέρες.

Ο Μπ. Γιέλτσιν, που ηγούνταν των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων της αντεπανάστασης, μετά την ανατροπή της ΚΕΕΑ, προχώρησε στην απαγόρευση της δράσης του ΚΚΣΕ και τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς στην υπογραφή της συμφωνίας διάλυσης της ΕΣΣΔ, με τους τότε Προέδρους της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας, Κραφτσούκ και Σουσκέβιτς, αντίστοιχα.

Να σημειωθεί ότι η δίκη των μελών της ΚΕΕΑ ξεκίνησε τον Γενάρη του 1993 και ολοκληρώθηκε τον Φλεβάρη του 1994, με την αμνηστία που δόθηκε σε αυτούς και σε όσους είχαν συλληφθεί για τα αιματηρά γεγονότα του Οκτώβρη του 1993, που ολοκληρώθηκαν με τον βομβαρδισμό του Κοινοβουλίου από τα τανκς του Γιέλτσιν.

Αντικρουόμενα σενάρια

Σήμερα, 30 χρόνια μετά από εκείνα τα γεγονότα, ακούγονται διάφορα για το τι πραγματικά συνέβη εκείνες τις μέρες. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τις δηλώσεις του Γ. Προκόφιεβ, τελευταίου Α' Γραμματέα της ΚΟ Μόσχας του ΚΚΣΕ, που ισχυρίστηκε πως μια ανάλογη επιτροπή, με την ίδια βασική σύνθεση, συγκροτήθηκε από τον ίδιο τον Μ. Γκορμπατσόφ τον Μάρτη του 1991, δηλαδή λίγους μήνες πριν από τα γεγονότα του Αυγούστου.

Στόχος της ήταν να μελετήσει όλες τις πλευρές (πολιτικές, νομικές, οργανωτικές) για την επιβολή στην ΕΣΣΔ «κατάστασης έκτακτης ανάγκης». Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μαρτυρία, η επιτροπή αυτή συνεδρίασε, πάντα ενημερώνοντας τον Μ. Γκορμπατσόφ για τη δραστηριότητά της.

Ο ίδιος εκτιμά πως η ΚΕΕΑ ήταν μια προβοκάτσια που εξυπηρετούσε τους σκοπούς του Γκορμπατσόφ, που ήταν να παραμείνει στο αξίωμά του, γιατί γνώριζε πως στο έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, που θα γινόταν τον Οκτώβρη του '91, θα τον απομάκρυναν. Κάποιοι άλλοι - είπε - ήθελαν αυτήν την προβοκάτσια για να τελειώσουν με το ΚΚΣΕ και το κοινωνικοπολιτικό σύστημα. Βέβαια, εκτίμησε πως τα περισσότερα μέλη της ΚΕΕΑ δεν το γνώριζαν και δρούσαν με τον καλό σκοπό της διατήρησης της ΕΣΣΔ.

Από τη μεριά των αστικών ΜΜΕ διαρρέεται η πληροφορία πως στις 29 Ιούλη 1991 είχε πραγματοποιηθεί άτυπη συνάντηση των Γκορμπατσόφ, Γιέλτσιν, Ναζαρμπάεφ, στην οποία είχαν συμφωνηθεί σημαντικές αλλαγές ανώτατων στελεχών. Η συνάντηση παρακολουθούνταν από τις μυστικές υπηρεσίες και οδήγησε εκείνους που επρόκειτο να απομακρυνθούν να συγκροτήσουν την ΚΕΕΑ.

Σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν δεκάδες ερωτήματα για τις 73 ώρες ύπαρξης της ΚΕΕΑ, ενώ και οι 140 τόμοι των πρακτικών της δίκης των μελών της παραμένουν απόρρητοι. Θα απαιτηθεί, όπως φαίνεται, χρόνος για να μάθουμε την πραγματικότητα.

Πίσω από την «ομίχλη» των σεναρίων

Η ουσία, ωστόσο, είναι πως η ΚΕΕΑ δεν είχε ξεκάθαρο μέτωπο απέναντι στην καπιταλιστική παλινόρθωση και δεν άνοιξε την ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση με την οπορτουνιστική - αντεπαναστατική γραμμή της περεστρόικα ούτε επιδίωξε ν' αποκαλύψει στους εργαζόμενους τις στοχεύσεις της.

Επιπλέον, δεν απευθύνθηκε στις υγιείς κομμουνιστικές δυνάμεις μέσα στο ΚΚΣΕ ούτε στις πλατιές μάζες των εργαζομένων που επιθυμούσαν τη διαφύλαξη της ΕΣΣΔ και του σοσιαλισμού, όπως είχαν εκφραστεί πριν από λίγους μήνες στο πανενωσιακό δημοψήφισμα.

Εκείνο, λοιπόν, που έχει σημασία σήμερα δεν είναι τα διάφορα σενάρια για την προβληματική εμφάνιση και δράση της ΚΕΕΑ αλλά η γνώση των βαθύτερων αιτιών της ανατροπής του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, όπου στην «τελική πράξη» του δράματος ρόλο έπαιξε η ΚΕΕΑ.

Το ΚΚΕ έχει εκτιμήσει πως δεν ήταν νομοτελειακή η επικράτηση των αναθεωρητικών ιδεολογικών απόψεων και οπορτουνιστικών πολιτικών, η σταδιακή οπορτουνιστική διάβρωση του KKΣE, ο εκφυλισμός του επαναστατικού χαρακτήρα της εξουσίας και η πλήρης ανάπτυξη και νίκη της αντεπανάστασης. Στην Απόφαση για τον Σοσιαλισμό (18ο Συνέδριο ΚΚΕ) αναφέρονται διάφοροι σημαντικοί παράγοντες, που απαιτούν και παραπέρα μελέτη.

Η λυσσασμένη επίθεση των αστικών παραγόντων και ΜΜΕ στη Σοβιετική Ενωση, η προσπάθεια αμαύρωσης της ύπαρξής της, η παρουσίαση της διάλυσής της ως μιας «αναπόφευκτης», «νομοτελειακής κατάρρευσης», οι κατηγορίες κατά του Λένιν και των μπολσεβίκων πως αυτοί ευθύνονται για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, επιδιώκουν τη συσκότιση των πραγματικών αιτιών της ανατροπής του σοσιαλισμού και την υποταγή στον καπιταλιστικό «μονόδρομο».

Το 21ο Συνέδριο του ΚΚΕ εκτίμησε ως ξεχωριστό μέτωπο του ιδεολογικού αγώνα «τη σοσιαλιστική οικοδόμηση κατά τον 20ό αιώνα, απαλλαγμένη από την τάση εξωραϊσμού της για τις γενιές που την γνώρισαν, ενώ οι νέες γενιές ή έχουν πλήρη άγνοια ή γνωρίζουν την αστική προσέγγιση με πολλά στοιχεία διαστρεβλώσεων και αντικομμουνισμού. Να ενισχύσουμε την προβολή της ανωτερότητας του σοσιαλισμού, να αναδεικνύουμε τις αιτίες ανατροπής του σοσιαλιστικού συστήματος, κυρίως τις αιτίες διάλυσης της ΕΣΣΔ που αποτελούσε την πρωτοπορία αυτού του πρώτου ιστορικού εγχειρήματος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τον ρόλο και την εξέλιξη του ΚΚΣΕ».

Του
Ελισαίου ΒΑΓΕΝΑ*
* Ο Ελ. Βαγενάς είναι μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ