Το παραμύθι της «προοδευτικής κυβέρνησης» στον καπιταλισμό καταρρέει ξανά...

Οι πολιτικές εξελίξεις όλης της προηγούμενης περιόδου στην Πορτογαλία, όπως και η επιτάχυνσή τους μετά την καταψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού για το 2022 και την ακόλουθη προκήρυξη πρόωρων εκλογών, προσφέρουν χρήσιμα συμπεράσματα, καθώς το «πορτογαλικό υπόδειγμα» προβλήθηκε και στη χώρα μας από διάφορες πλευρές.

Πολλά αστικά επιτελεία πρόβαλλαν εδώ και χρόνια την Πορτογαλία ως παράδειγμα καπιταλιστικού κράτους, που «χάρη στη συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων μπόρεσε να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά την οικονομική κρίση», παρά τα μνημόνια και την πληθώρα αντιλαϊκών μέτρων.

Στη συνέχεια, ο ΣΥΡΙΖΑ και γενικότερα οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και του οπορτουνισμού πρόβαλλαν τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση μειοψηφίας του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PS) με πρωθυπουργό τον Αντόνιο Κόστα, η οποία στηρίχθηκε από το Πορτογαλικό ΚΚ (PCP), τους Πράσινους (PEV) και το «Αριστερό Μπλοκ» (BE) ως μοντέλο προοδευτικής καπιταλιστικής διαχείρισης, που μπορεί να προωθηθεί και στην Ελλάδα, με αιχμή τη λεγόμενη «προοδευτική κυβέρνηση».

Η πραγματικότητα βέβαια για τον λαό και τους εργαζόμενους είναι πολύ διαφορετική...

Η επιτάχυνση των εξελίξεων και τι έχει προηγηθεί

Τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις στην Πορτογαλία πυροδότησε η καταψήφιση του προϋπολογισμού του 2022 στο πορτογαλικό κοινοβούλιο από το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCP), τους Πράσινους (PEV) - που εδώ και πολλά χρόνια έχουν συστήσει εκλογικό συνασπισμό (CDU) - και το «Αριστερό Μπλοκ» (BE).

Μετά από αυτήν την εξέλιξη, ο Πρόεδρος της χώρας, Μαρτσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα, προκήρυξε την περασμένη Πέμπτη πρόωρες εκλογές για τις 30 Γενάρη.

Υπενθυμίζεται ότι το 2015 οι Σοσιαλιστές - που δεν είχαν απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή - συμφώνησαν με το Πορτογαλικό ΚΚ, τους Πράσινους και το «Αριστερό Μπλοκ» να πάρουν κοινοβουλευτική στήριξη, με «αντάλλαγμα» την εφαρμογή ορισμένων μέτρων που καθορίστηκαν σε προγραμματικές συμφωνίες, όπως αύξηση του κατώτατου μισθού και των συντάξεων, μείωση του ΦΠΑ, «τερματισμός της λιτότητας». Βασικό «επιχείρημα» τότε ήταν να «φύγει η δεξιά κυβέρνηση» του Κοέλιο, να βγει η χώρα από τα μνημόνια κ.λπ.

Στις εκλογές του 2019, κι ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που είχε «επιτευχθεί» ήταν... «να φύγει ο Κοέλιο» και ορισμένα ψίχουλα στον κατώτατο μισθό - κι αυτά όχι για όλους - η συμμαχία Πορτογαλικού ΚΚ - Πρασίνων και το «Αριστερό Μπλοκ» δήλωσαν πως θα στηρίζουν την κυβέρνηση των Σοσιαλιστών κατά περίπτωση. Στην πραγματικότητα, το ίδιο το PS είχε απορρίψει μια αντίστοιχη με το 2015 συμφωνία και ο Κόστα ανακοίνωσε μετά τις εκλογές ότι δεν θα κάνει προγραμματικές συμφωνίες με άλλα κόμματα, αλλά θα κυβερνήσει ως κυβέρνηση μειοψηφίας, επιδιώκοντας τη στήριξη άλλων κομμάτων για την ψήφιση συγκεκριμένων μέτρων και νομοσχεδίων.

Εξάλλου, όπως είχε αναφέρει το ίδιο το Πορτογαλικό ΚΚ μετά τις εκλογές του 2019, οι Σοσιαλιστές στηρίχτηκαν για αντεργατικά και άλλα μέτρα στη δεξιά αντιπολίτευση το διάστημα 2015 - 2019, κάτι που ήταν αναμενόμενο και οι Σοσιαλιστές δεν το είχαν κρύψει. Ετσι, οι δυνάμεις «της δεξιάς», που... εκδιώχθηκαν από την κυβέρνηση το 2015, συνέχισαν στην πράξη να στηρίζουν την αντιλαϊκή πολιτική των Σοσιαλιστών διαδόχων τους.

Ολα αυτά στη χώρα μας συσκοτίζονταν από την προπαγάνδα κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία για να στηρίξει το παραμύθι της «προοδευτικής κυβέρνησης», διαφήμιζε και διόγκωσε ορισμένα ανεπαρκή μέτρα - ψίχουλα της πορτογαλικής κυβέρνησης, ενώ απέκρυπτε τη συνολική αντιλαϊκή πολιτική, τη στρατηγική που κινείται στις ράγες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, υπηρετώντας τα συμφέροντα του κεφαλαίου, με διαρκή επιδείνωση της κατάστασης των εργαζομένων.

Καταρρέουν ξανά τα περί «πίεσης» για φιλολαϊκά μέτρα

Και στην Πορτογαλία, βέβαια, η σοσιαλδημοκρατία είναι δοκιμασμένη αντιλαϊκή πολιτική δύναμη εδώ και δεκαετίες, κυβέρνησε τη χώρα με οδυνηρές συνέπειες για τους εργαζόμενους και τον λαό. Με τις κυβερνητικές εναλλαγές κεντροδεξιάς - σοσιαλδημοκρατίας συνεχίζεται και βαθαίνει η αντιλαϊκή επίθεση.

Στα παραπάνω ήρθε να προστεθεί η πείρα της περιόδου από το 2015 μέχρι σήμερα, καταρρίπτοντας με πάταγο για άλλη μια φορά το επιχείρημα ότι η συμμετοχή ή η στήριξη ενός Κομμουνιστικού Κόμματος σε μια σοσιαλδημοκρατική, «προοδευτική» κυβέρνηση μπορεί να ασκήσει πίεση και επιρροή για φιλολαϊκή πολιτική.

Ενώ η Πορτογαλία εισήλθε σε φάση ανάκαμψης μετά την καπιταλιστική κρίση και προβλήθηκε περίπου ως ένα «θαύμα», ορισμένα στοιχεία για την κατάσταση του πορτογαλικού λαού είναι ενδεικτικά:

Το 2019 πάνω από 2 εκατ. άνθρωποι (από τα περίπου 10 εκατ. πληθυσμό) βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (βάση δεδομένων «Pordata»), ενώ η κατάσταση επιδεινώθηκε με την πανδημία.

Οσο για την περιβόητη αύξηση του κατώτατου μισθού, μέσα στα τόσα χρόνια «προοδευτικής» διακυβέρνησης, σήμερα βρίσκεται μόλις στα 665 ευρώ, μετά από αύξηση 30 ευρώ το 2021, ενώ στόχος της κυβέρνησης είναι να φτάσει στα 705 ευρώ το 2022 και στα 750 ευρώ το 2023. Το δε ΠΚΚ πρότεινε στην κυβέρνηση να ξεκινήσει το 2022 με 755 ευρώ και να φτάσει στα 850 ευρώ το 2023...

Για μεγάλο μέρος του πορτογαλικού λαού ακόμη και αυτές οι πενιχρές αυξήσεις είναι «κενό γράμμα»: Πάνω από 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι (16%) ζουν με εισοδήματα κάτω από το επίσημο επίπεδο της φτώχειας. Το 9,5% του εργαζόμενου πληθυσμού ζει με εισοδήματα κάτω από το επίπεδο της φτώχειας, παρότι εργάζεται.

Το 2020, περισσότεροι από 1,5 εκατ. συνταξιούχοι έλαβαν συντάξεις κάτω από τον κατώτατο μισθό, με σχεδόν το 80% αυτών να ζουν με λιγότερα από 635 ευρώ τον μήνα.

Η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση «υπερηφανεύεται» για τη δημιουργία 321.000 νέων θέσεων εργασίας από το 2015, αλλά ο αριθμός των προσωρινών, ελαστικών και κακοπληρωμένων συμβάσεων αυξήθηκε κατά σχεδόν 10% την ίδια περίοδο, ενώ τουλάχιστον 890.000 εργαζόμενοι δούλευαν σε «επισφαλείς» θέσεις εργασίας το 2018.

Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε, ωστόσο το 22% των θέσεων εργασίας στην Πορτογαλία ταξινομούνται ως «προσωρινές» και «επισφαλείς» (Eurostat) και η χώρα βρίσκεται πίσω μόνο από την Ισπανία (με την άλλη... «προοδευτική» κυβέρνηση), όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 26,7%.

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) υπολογίζει πως πάνω από το 60% των νέων κάτω των 25 ετών απασχολούνται σε προσωρινές δουλειές, χωρίς πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, τα οποία τσεκουρώθηκαν περαιτέρω την περίοδο της κρίσης από τις κεντροδεξιές κυβερνήσεις και δεν επανήλθαν από τις κυβερνήσεις των Σοσιαλιστών.

Οπως το ίδιο το ΠΚΚ σημείωνε σε απόφαση της ΚΕ (24/10/2021), «η Πορτογαλία χαρακτηρίζεται σήμερα από χαμηλούς μισθούς και συντάξεις, διαρθρωτικά υψηλή ανεργία, επισφάλεια, αυξανόμενο κόστος ζωής - Ενέργεια, καύσιμα, στέγαση, τρόφιμα - αποβιομηχάνιση, αποδυνάμωση των δημοσίων υπηρεσιών, επιθέσεις σε στρατηγικούς τομείς και υποχώρηση στα συμφέροντα μεγάλων οικονομικών ομίλων». Το μόνο «όφελος» από τη στήριξη της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης όλα τα προηγούμενα χρόνια είναι ότι «η κατάσταση δεν είναι ακόμη χειρότερη»...

Διαβόητη είναι εξάλλου και η αυταρχική στάση της «προοδευτικής» κυβέρνησης, με συκοφαντίες και απειλές απέναντι στις μεγάλες απεργίες των δασκάλων το 2018 και των υγειονομικών το 2019.

Παρ' όλα αυτά, το Πορτογαλικό ΚΚ - μαζί με τους Πράσινους - επέλεξε ακόμα και πέρσι να απέχει από την ψήφιση του προϋπολογισμού του 2021, αποτρέποντας την πτώση της κυβέρνησης, ενώ και τώρα, μετά την καταψήφιση του προϋπολογισμού του 2022, δήλωνε πως οι εκλογές δεν είναι αναπόφευκτες και πως αυτοί που τις επιδιώκουν είναι οι Σοσιαλιστές, αναζητώντας απόλυτη πλειοψηφία...

Εγκλωβισμός των λαϊκών συνειδήσεων

Στην Πορτογαλία καταρρέει για πολλοστή φορά και το επιχείρημα ότι ένα Κομμουνιστικό Κόμμα συμμετέχοντας ή στηρίζοντας αστικές κυβερνήσεις ενισχύει τις δυνάμεις του, απεγκλωβίζει και ριζοσπαστικοποιεί λαϊκές συνειδήσεις.

Το ΠΚΚ εισέπραξε όλη τη λαϊκή δυσαρέσκεια εξαιτίας της στήριξης που προσέφερε στην αντιλαϊκή κυβέρνηση των Σοσιαλιστών, ενώ το ψευτοδίλημμα «σοσιαλδημοκρατία ή επάνοδος της δεξιάς» εγκλώβισε συνειδήσεις και τελικά ενίσχυσε το PS.

Ενδεικτικά είναι τα εκλογικά αποτελέσματα, καθώς η συμμαχία Πορτογαλικού ΚΚ και Πράσινων έπεσε στο 6,46% και τις 12 έδρες στις εκλογές του 2019 (από 8,25% και 17 έδρες το 2015), χάνοντας χιλιάδες ψήφους (από 445.980 στις 329.117).

Αντίθετα, η κυβέρνηση Κόστα βγήκε ενισχυμένη με 36,65% και 106 έδρες (από 32,31% και 86 έδρες), κερδίζοντας ψήφους και από τα «αριστερά» και από τα «δεξιά».

ΠΚΚ και Πράσινοι σημείωσαν πτώση και στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, όπου εξέλεξαν 5 λιγότερους δημάρχους.

Σήμερα, οι Σοσιαλιστές όχι μόνο δεν «πιέστηκαν» για επιμέρους αλλαγές στον προϋπολογισμό του 2022, αλλά προχωρούν σε πρόωρες εκλογές με στόχο τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης, ενώ δεν αποκλείεται να ξαναβρούν άλλα στηρίγματα στη Βουλή.

Προοδευτικό και σύγχρονο σήμερα είναι η πάλη για εργατική εξουσία

Το παράδειγμα της Πορτογαλίας διαψεύδει για μια ακόμα φορά τους ισχυρισμούς περί «προοδευτικών κυβερνήσεων» στο έδαφος του καπιταλισμού. Το ίδιο ισχύει και για τη γειτονική Ισπανία, όπου συγκυβερνούν οι σοσιαλδημοκράτες (PSOE) με τη συμμαχία «Unidas Podemos» (Podemos και ΚΚ Ισπανίας - Ενωμένη Αριστερά).

Οι αστικές κυβερνήσεις, ανεξαρτήτως τίτλου, είναι δεσμευμένες στην υλοποίηση της στρατηγικής του κεφαλαίου, στην αύξηση της κερδοφορίας του, στη διαιώνιση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, τόσο στη φάση της καπιταλιστικής κρίσης όσο και στην ανάκαμψη, είτε με περιοριστική είτε με «επεκτατική» πολιτική, όπως επιβεβαιώνει σήμερα και το Ταμείο Ανάκαμψης για τη στήριξη του κεφαλαίου, που αποτελεί ένα υπερμνημόνιο για τους λαούς. Καμία «πίεση» από τη συμμετοχή ή τη στήριξη ενός ΚΚ στην αστική διακυβέρνηση δεν αλλάζει αυτήν τη νομοτέλεια.

Από την άλλη, τα ΚΚ που επιμένοντας στη λανθασμένη στρατηγική των «ενδιάμεσων σταδίων» στηρίζουν αστικές κυβερνήσεις, ενοχοποιούνται για την αντιλαϊκή πολιτική, φθείρονται, ενσωματώνονται στην αστική διαχείριση. Το καπιταλιστικό σύστημα «παίρνει ανάσα», όχι μόνο δεν ριζοσπαστικοποιούνται συνειδήσεις αλλά καλλιεργούνται αυταπάτες στους εργαζόμενους, με βαριές συνέπειες στην οργάνωση και ανάπτυξη της ταξικής πάλης.

Η αρνητική πείρα που συγκεντρώνεται από τη συμμετοχή ή στήριξη ΚΚ σε αστικές κυβερνήσεις επιβάλλεται να γίνει θέμα συζήτησης στο κομμουνιστικό κίνημα και μέσα στους εργαζόμενους. Είναι πείρα που βοηθάει στον απεγκλωβισμό από αστικές αυταπάτες που καλλιεργεί η σοσιαλδημοκρατία, αποκαλύπτει τον ρόλο της, αναδεικνύει τη σημασία της διαρκούς διαπάλης με τον οπορτουνισμό, θέτει επιτακτικά το ζήτημα της επαναστατικής ανασυγκρότησης του κομμουνιστικού κινήματος.

Στον αντίποδα αυτής της αρνητικής πείρας, υπάρχει το παράδειγμα της στάσης του ΚΚΕ απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ (που συγκυβέρνησε με τους ΑΝΕΛ), συνολικά απέναντι στις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις και στο τωρινό αναμάσημα παραμυθιών περί «προοδευτικής διακυβέρνησης».

Προοδευτικό και σύγχρονο σήμερα είναι η πάλη ενάντια στα μονοπώλια και τον σάπιο καπιταλισμό. Κατακτήσεις μπορούν να μετρούν οι λαοί μόνο με αυτήν τη γραμμή συσπείρωσης και πάλης, με πλαίσιο που απαντά στα οξυμένα εργατικά - λαϊκά προβλήματα, δυναμώνει τον αγώνα ενάντια στα μονοπώλια και τον καπιταλισμό, συμβάλλει στην ενίσχυση της κοινωνικής συμμαχίας, στην πάλη για τον σοσιαλισμό, για την εργατική εξουσία, την κοινωνική ιδιοκτησία του πλούτου, τον κεντρικό σχεδιασμό της παραγωγής με κριτήριο τις εργατικές - λαϊκές ανάγκες.

Ε. Μ