Σοσιαλισμός, η απάντηση για τον 21ο αιώνα

Η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917 και η συγκρότηση της Σοβιετικής Ένωσης στη συνέχεια απέδειξαν ότι μπορεί ν’ ανοίξει ο δρόμος για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Κανένα νέο κοινωνικό σύστημα δεν εδραιώθηκε ιστορικά μια κι έξω, με μια ευθύγραμμη πορεία από νίκες.

Η υπεροχή του σοσιαλισμού, ως ανώτερης οργάνωσης της κοινωνίας, φάνηκε ήδη τις 2 πρώτες δεκαετίες στην ΕΣΣΔ. Η εξάλειψη της ανεργίας, η μείωση του χρόνου εργασίας, η δωρεάν καθολική πρόσβαση στην Παιδεία και στην Υγεία, παραμένουν ακόμα και σήμερα άπιαστο όνειρο για τις καπιταλιστικές χώρες. Για πρώτη φορά στην Ιστορία λειτούργησαν θεσμοί ουσιαστικής συμμετοχής των εργαζομένων στη λήψη των αποφάσεων, με τα Σοβιέτ, στο χώρο εργασίας. Στο έδαφος της εργατικής εξουσίας και της επέκτασης της κοινωνικής ιδιοκτησίας, υπήρξε απογείωση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Η σημασία του άλματος από τον γρήγορο εξηλεκτρισμό της χώρας έως την κατάκτηση του Διαστήματος πολλαπλασιάζεται, αν συνυπολογίσουμε τη διαρκή υπονόμευση σε βάρος της απ’ τα ιμπεριαλιστικά κέντρα που συνεχίστηκε μέχρι τη νίκη της αντεπανάστασης.

Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ βρέθηκε μπροστά σε νέες απαιτήσεις αναβάθμισης της παραγωγής στη βάση ενός ανώτερου επιπέδου κοινωνικών αναγκών.

Σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή, η λύση δε δόθηκε με το βλέμμα προς τα εμπρός, με τη σχεδιασμένη επέκταση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Η λύση αναζητήθηκε προς τα πίσω, με την αξιοποίηση εργαλείων και σχέσεων παραγωγής του καπιταλισμού, με το «Σοσιαλισμό με αγορά».

Ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956) και τη «μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» (1965), κάθε μεμονωμένη βιομηχανική μονάδα προσδιόριζε τους δικούς της στόχους με βάση το «επιχειρησιακό κέρδος» της, κατακερματίζοντας τους συνολικούς στόχους της κοινωνικής παραγωγής. Σταδιακά όλα τα κρατικά αγροκτήματα (σοβχόζ) πέρασαν σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης, ενώ ενισχύθηκε και η ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα (κολχόζ). Αυξήθηκε η ψαλίδα μισθών και προνομίων μεταξύ διευθυντών και εργαζομένων. Έτσι εξασθένισε ο κεντρικός επιστημονικός σχεδιασμός της παραγωγής, ενισχύθηκαν οι δυνατότητες ατομικού σφετερισμού του κοινωνικού πλούτου και ισχυροποιήθηκαν οι κοινωνικές δυνάμεις της αντεπανάστασης.

Οι θεωρητικές ανεπάρκειες και η αρνητική έκβαση της διαπάλης στο εσωτερικό του ΚΚΣΕ που άνοιξαν το δρόμο στις ανατροπές, είχαν ως υπόβαθρο την ύπαρξη κοινωνικών δυνάμεων με διαφορετικά συμφέροντα από αυτά της εργατικής τάξης. Συμβάδισαν με την αποδυνάμωση της εργατικής συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων και του ελέγχου. Η μετατροπή του οπορτουνιστικού εκφυλισμού της ηγεσίας του ΚΚΣΕ σε αντεπαναστατική δύναμη ολοκληρώθηκε το 1987 με την πολιτική της περεστρόικα.

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι τόσο η θετική όσο και η αρνητική ιστορική πείρα του 20ού αιώνα αποδεικνύουν την υπεροχή των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής για την ικανοποίηση των αυξανόμενων αναγκών της κοινωνίας.

Στον 21ο αιώνα, στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων αυξάνει αντικειμενικά τις δυνατότητες για την εδραίωση και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.

Μια σειρά επιστημονικοί και τεχνικοί περιορισμοί που υπήρχαν στη Ρωσία του 1917 και στη Σοβιετική Ένωση του 1950 δεν υπάρχουν πλέον.

Ας σκεφτούμε τις δυνατότητες που δίνει η αύξηση της παραγωγικότητας για να αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος και να ενισχυθεί το δημιουργικό περιεχόμενο της εργασίας, τις αυξανόμενες δυνατότητες για ουσιαστική συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων.

Ας σκεφτούμε τις σημερινές δυνατότητες για γρήγορη συλλογή και επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων για διεπιστημονική έρευνα, που μπορούν να αξιοποιηθούν απ’ τον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό για τη λήψη βέλτιστων αποφάσεων.

Μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο και προς όφελος του λαού αυτές τις τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης της επιστήμης και της παραγωγής. Γιατί μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να απελευθερώσει τον εργαζόμενο απ’ τα δεσμά της μισθωτής σκλαβιάς και ν’ αλλάξει το σκοπό της παραγωγής.

Έχουν ωριμάσει οι προϋποθέσεις για να βγούμε επιτέλους απ’ το σημερινό βάλτο της εκμετάλλευσης και της ανασφάλειας. Σκοπός της παραγωγής να μην είναι πλέον το καπιταλιστικό κέρδος, αλλά η ικανοποίηση των αυξανόμενων αναγκών της κοινωνίας.

Ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση για τον 21ο αιώνα.

Αρθρο του στην «Εφημερίδα των Συντακτών», του  Μάκη Παπαδόπουλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ