Το νομικό πλαίσιο πίσω από τις υποκλοπές

Τις ημέρες αυτές έγιναν στη Βουλή συζητήσεις, τόσο σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων, όσο και στο πλαίσιο της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, για το θέμα των υποκλοπών, με αφορμή τις πρόσφατες αποκαλύψεις για παρακολουθήσεις και ήδη έχει επιληφθεί του θέματος η Εξεταστική Επιτροπή, που ψηφίστηκε από τη Βουλή. Το ίδιο βέβαια θέμα έχει απασχολήσει πλήθος δημοσιογράφων, εκπομπών και βέβαια τους πολίτες, που περιμένουν να μάθουν την αλήθεια πίσω από τις υποθέσεις των υποκλοπών.

Το ζήτημα της άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών είναι αναμφισβήτητα άκρως σημαντικό και οφείλει να προβληματίσει όλους μας, και τον νομικό κόσμο. Διότι, αφήνοντας στην άκρη τυχόν καταχρήσεις κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας - κάτι που έχει απασχολήσει σε μεγάλο βαθμό τη δημοσιότητα - το πρώτο που χρειάζεται να εξεταστεί είναι το νομοθετικό εκείνο πλαίσιο που προσφέρει το νομικό έρεισμα για την παρακολούθηση των επικοινωνιών των πολιτών.

Εχει διαμορφωθεί ένα πραγματικά από πολλές πλευρές θωρακισμένο νομικό πλαίσιο, το οποίο έχει εμπλουτιστεί ποικιλοτρόπως σε βάθος χρόνων και το οποίο, βέβαια, όσο λεπτομερέστερα εξοπλίζεται τόσο διευρύνεται (νομίμως) το πεδίο εφαρμογής του.

* * *

Το πρώτο που συναντάμε είναι η ρύθμιση που υπάρχει στο Σύνταγμα, το οποίο στο άρθρο 19 προβλέπει το απόρρητο επιστολών, ανταπόκρισης και επικοινωνίας. Στο ίδιο αυτό άρθρο, όπου το απόρρητο χαρακτηρίζεται απαραβίαστο, ακολουθεί η πρόβλεψη της εξαίρεσης αυτής της προστασίας: «Νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων». Πρόκειται για μια εξαίρεση που καταλήγει κανόνας, καθώς ο κατάλογος των εγκλημάτων μαζί με την αόριστη έννοια της «εθνικής ασφάλειας» διαμορφώνουν ήδη ένα ευρύ πλαίσιο εφαρμογής της άρσης του απορρήτου.

Με βάση αυτήν τη συνταγματική πρόβλεψη και τους βάσει αυτής νόμους, η εκάστοτε δικαστική αρχή που αναλαμβάνει τον έλεγχο «νομιμότητας» της δράσης των κρατικών μυστικών υπηρεσιών μπορεί νομίμως να προβαίνει σε ταχύτατες και μαζικές εγκρίσεις των αιτημάτων για υποκλοπές και παρακολουθήσεις, ερμηνεύοντας διασταλτικά λ.χ. την επίκληση της «εθνικής ασφάλειας». Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σχετικό αίτημα για παρακολούθηση δεν είναι υποχρεωτικό να γράφεται ούτε ο λόγος για τον οποίο κάποιος επιλέχθηκε ως στόχος...

* * *

Είναι επίσης γνωστό το άρθρο 28 του Συντάγματος, με το οποίο κατοχυρώνεται η υπεροχή της νομοθεσίας της ΕΕ έναντι του ελληνικού Συντάγματος και συνολικά έναντι της ελληνικής νομοθεσίας, καθώς επίσης και η υποχρέωση εφαρμογής και ενσωμάτωσης του ευρωπαϊκού δικαίου στο ελληνικό δίκαιο. Η ρύθμιση αυτή συγκεκριμένα καθιστά υποχρεωτική την εφαρμογή μιας σειράς κατευθύνσεων, όπως αυτές περιέχονται σε κοινοτικές οδηγίες και κανονισμούς που διαμορφώνουν το «νομικό έδαφος» των παρακολουθήσεων, ανάμεσα στα οποία η Οδηγία 2002/58/ΕΚ, οι Κανονισμοί 2016/679 και 2021/821 κ.ο.κ.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον στα σχετικά νομικά κείμενα παρουσιάζει η ολοένα αυξανόμενη χρήση αόριστων νομικών εννοιών, όπως είναι η «εθνική ασφάλεια», η «καταπολέμηση της τρομοκρατίας», η «καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης» κ.ο.κ. Το ζήτημα των νομικών εννοιών έχει τη δική του ξεχωριστή σημασία για το δίκαιο, καθώς η αοριστία μιας ποινικής διάταξης μπορεί να οδηγήσει στο ακόλουθο αρνητικό αποτέλεσμα: Ο πολίτης να μην έχει σταθερό σημείο αναφοράς για το ποιες πράξεις συνιστούν το εκάστοτε ποινικό αδίκημα. Εν προκειμένω, για την υπόθεση που εξετάζουμε, αξιοποιείται η χρήση μιας μεγάλης γκάμας αόριστων εννοιών στα ευρωπαϊκά κείμενα, που το προνόμιο της «ερμηνείας» τους φαίνεται να έχουν τα νομοθετικά όργανα της ΕΕ και των κυβερνήσεων των κρατών - μελών και σε επόμενο στάδιο οι μηχανισμοί των κρατών που ασχολούνται με την εφαρμογή πια της νομοθεσίας, όπως οι ποντίφικες στην αρχαία Ρώμη.

* * *

Γίνεται φανερό σε όλο του το μέγεθος το θεσμικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί και ρυθμίζει την πραγματικότητα των παρακολουθήσεων που απασχολεί τον κάθε πολίτη. Ενα πλαίσιο που απαρτίζεται από εθνικούς νόμους, Οδηγίες και κανονισμούς της ΕΕ και το οποίο επί της ουσίας επιτρέπει στις κυβερνήσεις να κάνουν νόμιμες μαζικές παρακολουθήσεις και που καθιστά τον καθένα εν δυνάμει στόχο παρακολούθησης ή υποκλοπής. Αυτό άλλωστε εξηγεί το γεγονός της παρακολούθησης και υποκλοπής χιλιάδων πολιτών της χώρας μας κάθε χρόνο, όπως προκύπτει από επίσημα στοιχεία που έχει δημοσιεύσει η ΑΔΑΕ (100.000 παρακολουθήσεις μόνο τα τελευταία χρόνια). Ενα πλαίσιο πλήρως αντιδραστικό, καθώς περιορίζει σε ασφυκτικό βαθμό ακόμη και στοιχειώδη δικαιώματα, που προβλέπονται τυπικά στα Συντάγματα των κρατών - μελών.

Επιπλέον, το πολυδαίδαλο αυτό νομικό πλαίσιο έχει, σύμφωνα με τα προλεχθέντα, κατά καιρούς και χρόνους θεσπιστεί, εμπλουτιστεί και διευρυνθεί με όλες τις αστικές κυβερνήσεις της χώρας (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ), στοχεύοντας προφανώς στον ακρωτηριασμό των λαϊκών συνειδήσεων, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να καταστούν σιωπηλοί, αμήχανοι, ευάλωτοι στα χέρια των μεγαλοεργοδοτών, πολυεθνικών και μεγιστάνων του πλούτου.

* * *

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε η άνοδος του λαϊκού κινήματος, ώστε, σε συμπόρευση με το ΚΚΕ, να αντεπιτεθεί αποτελεσματικά για την πλήρη κατάργηση όλου του αντιδραστικού αυτού νομοθετικού πλαισίου των υποκλοπών και παρακολουθήσεων, μαζί με τη διεκδίκηση όλων των δίκαιων λαϊκών αιτημάτων κατά της φτώχειας, της εξαθλίωσης και του πραγματικού εξανδραποδισμού που περιβάλλει, όλο και πιο στενά, όλους τους εργαζόμενους του μόχθου και της δουλειάς, τους αυτοαπασχολούμενους, τους μικρομεσαίους αγρότες, τους ανέργους χωρίς αύριο και τους συνταξιούχους.

Ο... γραφικός χαφιεδισμός του προηγούμενου αιώνα ωχριά μπροστά στον τρομερό μαζικό - ηλεκτρονικό χαφιεδισμό του 21ου αιώνα που βιώνουμε. Οσο πιο γρήγορα μπορέσει το λαϊκό κίνημα να αποτρέψει αυτήν την πολιτική και κοινωνική μάστιγα εναντίον του, τόσο πιο σύντομα, με τη συνδρομή και άλλων παραγόντων, θα ανοίξει πιο φαρδύς ο δρόμος για την ουσιαστική διεκδίκηση των καθημερινών λαϊκών αιτημάτων και, περαιτέρω, για την ουσιαστική επίτευξη των στόχων του και ειδικά την πραγματική οικοδόμηση του επιστημονικού σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Δημήτρης ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
Συνταξιούχος Εφέτης Διοικητικών Δικαστηρίων