Το κλεμμένο Αρχείο του ΚΚΕ

Στον απόηχο της ρήξης που επήλθε με την αναθεωρητική ομάδα Παρτσαλίδη - Ζωγράφου - Δημητρίου στην 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Σταύρος Καρράς και άλλοι αναθεωρητές κλέβουν, 20/3/1968, μεγάλο μέρος του Αρχείου του Κόμματος στο Σιμπίου της Ρουμανίας (με τη συνδρομή και της Ρουμανικής αστυνομίας).

Μετά από ένα διάστημα οι αναθεωρητές μετέφεραν το κλεμμένο υλικό στα Σκόπια και το 1988 στην Ελλάδα. Η δήθεν ιδιοκτησία του «ΚΚΕ εσωτερικού» έγινε στη συνέχεια «ιδιοκτησία» του ΣΥΝ.

Εδώ και χρόνια αυτό το αρχειακό υλικό του ΚΚΕ, αποτελεί το βασικό τμήμα των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Πρόκειται για ιδιωτική εταιρία, κατ' ουσίαν αποτελεί «ιδιοκτησία» του ΣΥΝ.

Για το κλεμμένο Αρχείο του ΚΚΕ

Μετά τη 12^η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Φεβρουάριος 1968), η ομάδα που αποχώρησε από το καθοδηγητικό όργανο και αργότερα συγκρότησε το λεγόμενο «ΚΚΕ εσωτερικού» (Δ. Παρτσαλίδης, Π. Δημητρίου, Ζ. Ζωγράφος κ.ά.), εισέβαλε αιφνιδιαστικά και προμελετημένα, στο κτίριο όπου στεγαζόταν το κομματικό Αρχείο και το λεηλάτησε με τη βοήθεια της ρουμανικής αστυνομίας.

Μετά από ένα διάστημα οι αναθεωρητές μετέφεραν το κλεμμένο υλικό στα Σκόπια και το 1988 στην Ελλάδα. Η δήθεν ιδιοκτησία του «ΚΚΕ εσωτερικού» έγινε στη συνέχεια «ιδιοκτησία» του ΣΥΝ. Εδώ και χρόνια αυτό το αρχειακό υλικό του ΚΚΕ, αποτελεί το βασικό τμήμα των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Πρόκειται για ιδιωτική εταιρία, κατ' ουσίαν αποτελεί «ιδιοκτησία» του ΣΥΝ.

Το θέμα με το μέρος του Αρχείου του ΚΚΕ, που κλάπηκε το 1968, επανήλθε στη δημοσιότητα με αφορμή την έκδοση του βιβλίου των Αλ. Δάγκα και Γ. Λεοντιάδη, «το κομματικό αρχείο».

Το βιβλίο των Αλ. Δάγκα και Γ. Λεοντιάδη προλογίζει η ιστορικός Ελένη Μπιμπίκου - Αντωνιάδη, που γράφει ανάμεσα σε άλλα:

«Με αυτήν τη μεταβίβαση, ένα αρχείο κόμματος μετατράπηκε σε αρχείο ιδιωτών και σήμερα, ύστερα από δύο δεκαετίες, εξακολουθεί να υπάρχει το πρόβλημα κατά πόσον ένα αρχείο που ανήκει σε ένα πολιτικόν οργανισμό μπορεί να ανήκει σε ιδιώτες και η χρήση του να εξαρτάται από την απόφασή τους. (...) Θα πρέπει ακόμα να προσθέσουμε εδώ, πως ο πολιτικός οργανισμός, στον οποίον ανήκει το αρχείο, βλέπει την κοινωνικήν επανάσταση ως μελλοντικό καθήκον και όχι ως παρελθούσα ιστορία, θέση που φυσικά θα λαμβάνεται υπ' όψιν όταν πρόκειται για αποφάσεις σχετικές με τη διαθεσιμότητά του. (...) θέτει το ζήτημα της ενότητας του αρχείου του ΚΚΕ υπό την κυριότητα του μοναδικού νόμιμου ιδιοκτήτη του».

 

Η έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ αμέσως μετά

την καταστροφική πλημμύρα του 1994

Οπως θα περίμενε κανείς, η ηγεσία του «ΚΚΕ εσωτερικού» και της ΕΑΡ ουδέποτε αναγνώρισε ότι το αρχείο δεν τους ανήκει. Είχαν πάντα την άποψη ότι δικαιούνται να κατέχουν μέρος του Αρχείου του ΚΚΕ, αν και έχουν αποβάλει τη λέξη «κομμουνιστικό» ακόμα και από την ονομασία τους. Ετσι, οι προσπάθειες του ΚΚΕ να πάρει αυτό που του ανήκει, έπεσαν στο κενό.

Στις 4 Δεκεμβρίου 2007, η ΚΕ του ΚΚΕ απέστειλε στο ΔΣ των ΑΣΚΙ την ακόλουθη επιστολή:

«Στα αρχεία του ΑΣΚΙ, όπως γνωρίζετε, βρίσκεται ένας μεγάλος όγκος του αρχειακού υλικού του ΚΚΕ, μέρος των γενικών αρχείων του.

Γνωρίζετε, επίσης, ότι με τις πλημμύρες το 1994 που έπληξαν ιδιαίτερα τα Γραφεία της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, το αρχείο του υπέστη σημαντικές φθορές και σε ορισμένες κατηγορίες υλικών και φωτογραφιών μεγάλες έως ανεπανόρθωτες βλάβες.

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 90 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ γίνεται προσπάθεια να επιταχυνθεί η ανασυγκρότηση των αρχείων του Κόμματος, με στόχο να ολοκληρωθεί αυτή σε μια πορεία.

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ θα ήθελε να παραχωρηθεί στο ΚΚΕ αντίγραφο (υπογράμμιση ΜΜ) των αρχειακών υλικών του που βρίσκονται στην κατοχή του ΑΣΚΙ».

Στις 8 Ιανουαρίου 2008 στην επιστολή απάντησε, για το ΔΣ, ο πρόεδρος των ΑΣΚΙ Σπύρος Ασδραχάς:

«Το Διοικητικό Συμβούλιο των ΑΣΚΙ σας εκφράζει τις θερμές του ευχές για το νέο έτος και σας γνωστοποιεί ότι έλαβε γνώση της επιστολής σας της 4/12/2007. Επειδή τα ζητήματα που θίγετε απαιτούν διεξοδική συζήτηση, το ΔΣ επιφυλάχθηκε να τα εξετάσει και πάλι. Για το σκοπό αυτό θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο το γενικά διατυπωμένο αίτημα να εξειδικευτεί σε συνεργασία μας με τη δική σας αρχειακή υπηρεσία, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι δεν είναι συζητήσιμη η ολική υποκατάσταση ενός αρχειακού συνόλου σε φωτογραφικά αντίγραφα.

Επειδή, όμως, σταθερή αρχή μας είναι τα ανοιχτά αρχεία και η ελεύθερη πρόσβαση προσβλέπουμε στη συνεργασία των ειδικών των δύο αρχείων, ώστε να καθοριστούν και να συγκεκριμενοποιηθούν τα αιτήματα που θέτει η επιστολή σας, καθώς και οι εκατέρωθεν διαθεσιμότητες και ετοιμότητες.

Υ.Γ. Σε ιδιαίτερο φάκελο σας επισυνάπτουμε τον κανονισμό λειτουργίας του Αναγνωστηρίου των ΑΣΚΙ, καθώς και τον κατάλογο του Αρχείου ΚΚΕ (1943 - 1968) που διατίθεται για την εξυπηρέτηση των ερευνητών».

Το αρχείο του Κόμματος βυθισμένο στα λασπόνερα

μετά την καταστροφική πλημμύρα του 1994

Με τέτοιο τρόπο αντιμετώπισαν το ΚΚΕ και την επιστολή που τους έστειλε: Απαξιωτικά και με αλαζονεία! Εστειλαν και τον κανονισμό λειτουργίας του Αναγνωστηρίου των ΑΣΚΙ, για να πάμε να μελετήσουμε!... Και να σκεφθεί κανείς ότι η ΚΕ ζήτησε αντίγραφα και όχι το πρωτότυπο αρχείο που δικαιωματικά ανήκει στο ΚΚΕ!...

Στο «Βήμα της Κυριακής» (29 Μαρτίου 2009) γράφτηκε ότι «εκείνο που απομένει είναι να ανοίξει και ο Περισσός το δικό του, το οποίο κρατά κλειστό ως επτασφράγιστο μυστικό στη βάση μιας ελεγχόμενης ανάγνωσης της ιστορίας κατά τις εκάστοτε πολιτικές επιδιώξεις της ηγεσίας του»!

Το αρχείο του «Συγκροτήματος Λαμπράκη» (ολόκληρο, όχι το μισό) είναι άραγε ανοιχτό στους ερευνητές; Θα είχε ενδιαφέρον, για να πληροφορηθούμε όλα τα έργα και τις ημέρες του Συγκροτήματος καθ' όλο τον 20ό αιώνα. Σε κάθε περίπτωση, οι επικρίσεις για «κλειστό αρχείο», απ' όποιες πλευρές κι αν προέρχονται, μας υποχρεώνουν να επαναλάβουμε για πολλοστή φορά τα εξής:

1. Οι επικριτές του ΚΚΕ ποτέ δεν έχουν δείξει την ίδια «ευαισθησία» για το άνοιγμα των αρχείων της κρατικής ασφάλειας και άλλων κρατικών οργανισμών, υπουργείων και λοιπά. Αν, λοιπόν, είναι ειλικρινείς, ας το κάνουν έστω και τώρα. Οφείλουν όμως να πουν καθαρά, αν το κλεμμένο αρχείο ανήκει στο ΚΚΕ ή όχι, δηλαδή να μην παρουσιάζουν την κλοπή ως νόμιμη και θεμιτή ενέργεια.

2. Το ΚΚΕ αξιοποιεί το Αρχείο του και οι επικριτές του θα έπρεπε να μην το «ξεχνούν».

• Στο «Επιμορφωτικό Κέντρο - Βιβλιοθήκη, Χαρίλαος Φλωράκης» βρίσκονται στη διάθεση του κοινού, ερευνητών και άλλων, σε ψηφιακή μορφή, 160.000 σελίδες και 39.234 έγγραφα, προερχόμενα από το Αρχείο του ΚΚΕ.
• Πρόσφατα εκδόθηκε ο 10^ος τόμος των ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ. Συνολικά στους 10 τόμους δημοσιεύτηκαν υλικά 6.812 σελίδων.
• Προς τιμήν των 90 χρόνων του Κόμματος η ΚΕ αποφάσισε και εκδόθηκαν τα «Πρακτικά της 12^ης Ευρείας Ολομέλειας της ΚΕ» (1.077 σελίδες) και τα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΤΟΥ ΚΚΕ, από την ίδρυσή του (494 σελίδες).
• Από το Αρχείο του ΚΚΕ επιλέχθηκε ένα τεράστιας ποσότητας φωτογραφικό υλικό, που αποτυπώθηκε στην έκθεση φωτογραφίας και ντοκουμέντων για τα 90χρονά του, ενώ εκτέθηκαν δημόσια και 100άδες αντικείμενα από τη θυελλώδη πορεία του Κόμματος, που επίσης ανήκουν στο Αρχείο του ΚΚΕ από την ίδρυσή του.

3. Το κυριότερο: Το ΚΚΕ πραγματοποίησε οικονομική εξόρμηση, το μεγάλο μέρος της οποίας θα διατεθεί για την ανέγερση του κτιρίου, όπου θα στεγαστεί το Αρχείο του Κόμματος, σε σύγχρονες και κατάλληλες εγκαταστάσεις. Αυτό το υλικό, το οποίο σκεπάστηκε από τα νερά της μεγάλης πλημμύρας του 1994, δεν έχει ακόμα αποκατασταθεί εξ ολοκλήρου και βρίσκεται σε φάση ψηφιοποίησης.

4. Ωστόσο, εκείνο που ενοχλεί διάφορες πλευρές είναι ότι το ΚΚΕ επαγρυπνεί και δεν ξεχνά μέσα σε ποιες πολιτικές συνθήκες δρα, διεθνείς και εσωτερικές. Και από αυτή την άποψη εκείνο θα κρίνει πώς θα αξιοποιείται το Αρχείο του. Γνώμονας του ΚΚΕ είναι να συμβάλει στη σοβαρή και ουσιαστική ιστορική έρευνα.

Σε αυτή την κατεύθυνση χρησιμοποιεί και το Αρχείο του για τη συγγραφή του ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ (Β' Τόμος, 1949 - 1974), που πραγματοποιεί η Κεντρική Επιτροπή και για το οποίο θα διεξαχθεί Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, σύμφωνα με την Απόφαση του 18^ου Συνεδρίου.

Αλλωστε, το ΚΚΕ δεν αρνήθηκε ποτέ να δώσει υλικό ή πληροφορίες σε ερευνητές ή ιστορικούς, εφόσον αυτό ήταν αντικειμενικά δυνατό.