«Ανησυχεί» η ΕΕ για τη χαμηλή συμμετοχή των γυναικών σε πεδία κρίσιμα για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ - ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ - ΜΗΧΑΝΙΚΗ - ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

 Στη σημασία των τομέων των Θετικών Επιστημών, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών (STEM) για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας και της ανταγωνιστικότητάς της έχουν στραμμένη την προσοχή τους η ΕΕ, οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών και οι επιχειρηματικοί όμιλοι. Στο κάδρο εντάσσεται το σταθερό ενδιαφέρον τους για αύξηση του αριθμού των γυναικών τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην εργασία στους παραπάνω τομείς.

Το ενδιαφέρον αυτό αποτυπώνεται σε μια σειρά από πρόσφατες πρωτοβουλίες: Στο ψήφισμα που υιοθέτησε το Ευρωκοινοβούλιο με θέμα «την προώθηση της ισότητας των φύλων όσον αφορά την εκπαίδευση και τη σταδιοδρομία» σ' αυτούς τους τομείς, στη δημιουργία «Κέντρου Καινοτομίας για Γυναίκες» από την ελληνική κυβέρνηση και το υπουργείο Εργασίας, στο Δελτίο που εξέδωσε ο ΣΕΒ με θέμα «Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία».

Στον πυρήνα της συζήτησης επανέρχεται ο γνωστός προβληματισμός που αφορά την ελλειμματική εκπροσώπηση των γυναικών στους τομείς STEM, τόσο στην εκπαίδευση σε σχετικά επιστημονικά αντικείμενα όσο και στο εργατικό δυναμικό στους αντίστοιχους κλάδους.

Η «γεφύρωση» του χάσματος αυτού αποτιμάται σε συγκεκριμένους οικονομικούς υπολογισμούς και μεγέθη, συνδέεται με την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά. Συναρτάται με τους στόχους της «πράσινης ανάπτυξης» και της «ψηφιακής οικονομίας», δηλαδή με την αναζήτηση κερδοφόρας διεξόδου για τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια, ενώ επενδύεται με το περιτύλιγμα της «πραγματικής ανάκαμψης», της «πιο πράσινης, πιο δίκαιης και πιο ισότιμης από άποψη φύλου Ευρώπης».

Απαραίτητη εφεδρεία για την κάλυψη των ελλείψεων στην «αγορά εργασίας»

Σύμφωνα με το Ευρωκοινοβούλιο, η υποεκπροσώπηση των γυναικών στους τομείς STEM έχει «πληθώρα επιζήμιων κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών», συμπεριλαμβανομένης της «μείωσης των δυνητικών πλεονεκτημάτων» για τη «συνολική οικονομική ανάπτυξη».

Στο ψήφισμά του κάνει λόγο για μια «άνευ προηγουμένου έλλειψη γυναικών που σταδιοδρομούν και εκπαιδεύονται στους τομείς STEM». Συγκεκριμένα, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν «μόλις 2 στους 5 επιστήμονες και μηχανικούς», όσον αφορά δε τις εξειδικευμένες δεξιότητες και την απασχόληση στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην ΕΕ «μόνο το 18% είναι γυναίκες».

Επίσης, τα κορίτσια «αντιπροσωπεύουν μόνο το 36% των αποφοίτων στους τομείς STEM, παρά τις καλύτερες επιδόσεις τους σε σχέση με τα αγόρια στον ψηφιακό γραμματισμό».

Ειδική αναφορά γίνεται στην υποεκπροσώπηση των γυναικών που εργάζονται σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), όπου η μέση παρουσία γυναικών παγκοσμίως ανέρχεται σε 12%, και η κυβερνοασφάλεια (20% παγκοσμίως), ενώ υπογραμμίζεται ότι «οι υψηλού επιπέδου δεξιότητες STEM είναι καίριας σημασίας για τη διαδικασία της καινοτομίας σε τομείς ΤΠΕ αιχμής, όπως η ΤΝ και η κυβερνοασφάλεια, και θα καταστούν ολοένα σημαντικότερες για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές».

Στο έδαφος αυτό, το Ευρωκοινοβούλιο διαπιστώνει ότι οι γυναίκες «θα μπορούσαν να διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην κάλυψη ελλείψεων στην αγορά εργασίας της ΕΕ». Την ίδια εκτίμηση συμμερίζεται και ο ΣΕΒ, που αποδίδει τη σχετική υστέρηση της ΕΕ έναντι των ανταγωνιστών της «στο χαμηλό ποσοστό εκπροσώπησης των γυναικών στα αντίστοιχα προγράμματα σπουδών».

Στην παραπάνω κατεύθυνση, η πρωτοβουλία του υπουργείου Εργασίας για τη δημιουργία «Κέντρου Καινοτομίας για Γυναίκες» αποσκοπεί στον «σχεδιασμό καινοτόμων δράσεων, που θα ενισχύουν την προσέλκυση περισσότερων κοριτσιών σε σπουδές STEM και θα στοχεύουν στην αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των γυναικών σε επιχειρήσεις που βασίζονται στην έρευνα και την καινοτομία».

Υποσχέσεις για περισσότερη «εργασιακή ευελιξία»

Οι διαπιστώσεις όσον αφορά τις ελλείψεις στην αγορά εργασίας, συνοδεύονται από υπολογισμούς και εκτιμήσεις για τα οφέλη που θα επιφέρει στην οικονομία η αύξηση της γυναικείας απασχόλησης.

«Η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων όσον αφορά τη σταδιοδρομία στους τομείς STEM θα συμβάλει στην αύξηση του κατά κεφαλήν Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της ΕΕ κατά 2,2% έως 3% έως το 2050», υπολογίζει το Ευρωκοινοβούλιο. Αντίστοιχα, ο ΣΕΒ αποτιμά σε νομισματικούς όρους την προαναφερθείσα αύξηση, κάνοντας λόγο για ενίσχυση του ευρωπαϊκού ΑΕΠ κατά 610 - 820 δισ. ευρώ έως το 2050.

Στο Δελτίο του υπενθυμίζει εκτιμήσεις με βάση τις οποίες η μετάβαση στην «πράσινη» και ψηφιακή οικονομία αναμένεται «να καταργήσει περίπου 85 εκατ. θέσεις εργασίας έως το 2025, και να δημιουργήσει 97 εκατ. νέες».Ωστόσο, οι «υποσχέσεις» που συνοδεύουν τις νέες θέσεις εργασίας στους τομείς αυτούς είναι κομμένες και ραμμένες στα μέτρα των επιχειρηματικών ομίλων. Περιλαμβάνουν τη μεγαλύτερη «εργασιακή ευελιξία», στο όνομα της διευκόλυνσης της «συμφιλίωσης της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής».

ΕΕ, κυβερνήσεις και επιχειρηματικοί όμιλοι αναφέρονται με πολλά και μεγάλα λόγια στα «έμφυλα στερεότυπα», στις διακρίσεις και τις προκαταλήψεις στις οποίες σκοντάφτει η συμμετοχή των γυναικών στους συγκεκριμένους τομείς σπουδών και δουλειάς και στην ανάγκη αντιμετώπισής τους. Ακόμα και όταν η μητρότητα αναγνωρίζεται ως βασικός παράγοντας που συντελεί στην υποεκπροσώπηση των γυναικών, και πάλι ενοχοποιούνται τα «στερεότυπα» που αναθέτουν τη φροντίδα της οικογένειας κατά κύριο λόγο στις γυναίκες.

Ετσι, πίσω από τα μεγάλα αυτά λόγια η «ατζέντα» που βάζουν στο τραπέζι διαμορφώνεται από τις αξιώσεις των επιχειρήσεων. Η προώθηση των «ευέλικτων» εργασιακών σχέσεων, όπως η τηλεργασία, στο όνομα της «συμφιλίωσης» και της καλύτερης «ισορροπίας» ανάμεσα στην εργασία και την οικογένεια, οδηγεί στην κατάργηση των ορίων ανάμεσα σε εργάσιμο και μη εργάσιμο χρόνο, στο «ξεχείλωμα» του ωραρίου, στη διαρκή διαθεσιμότητα των εργαζόμενων γυναικών.

Η κατεύθυνση της «ευελιξίας» συμπληρώνεται και από άλλες προτάσεις και μέτρα, που επίσης υπαγορεύονται από τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Είναι χαρακτηριστικές οι προτάσεις που περιλαμβάνει το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου: Η παροχή «κινήτρων» στις εταιρείες που υποστηρίζουν την επαγγελματική σταδιοδρομία των γυναικών μεταφράζεται σε πολύμορφη ενίσχυση των επιχειρηματικών ομίλων, που αναγορεύονται εγγυητές της ...ισότητας.

Τα μέτρα «ομαλής μετάβασης» στο εργασιακό περιβάλλον για τις γυναίκες που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους περιλαμβάνουν την προώθηση «προγραμμάτων μαθητείας και άσκησης», μέσα και από Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, για την αξιοποίησή τους από τις επιχειρήσεις ως πάμφθηνου, επιδοτούμενου, ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

Πάλη ενάντια στην πολιτική που μετατρέπει τα επιτεύγματα της επιστήμης σε δεσμά για όλους τους εργαζόμενους

Η σημασία των επιστημονικών αντικειμένων και κλάδων στους οποίους επικεντρώνεται το ενδιαφέρον είναι αναμφισβήτητη. Το περιεχόμενο όμως των αστικών προβληματισμών υπαγορεύεται από την προσπάθεια για θωράκιση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών μονοπωλιακών ομίλων και της οικονομίας της ΕΕ, με την εξασφάλιση εργατικού δυναμικού από την ανεκμετάλλευτη «δεξαμενή» των γυναικών, αλλά και με την εδραίωση στους τομείς αυτούς εργασιακών σχέσεων σύγχρονου μεσαίωνα.

Τα σύγχρονα επιτεύγματα στους τομείς των Θετικών Επιστημών, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών γεννούν μεγάλες δυνατότητες για τη βελτίωση της ζωής των λαϊκών στρωμάτων. Οι γυναίκες μπορούν και πρέπει να συμβάλουν στα επιτεύγματα αυτά με τις σπουδές και την εργασία τους, ισότιμα με τους άνδρες.

Η ισότιμη αυτή θέση και συμβολή, όμως, θα επιτευχθεί μόνο όταν εκλείψουν οι κοινωνικοί και οικονομικοί καταναγκασμοί, με τον αγώνα ενάντια στην ανισοτιμία και τις αιτίες της, με την πάλη κόντρα στην πολιτική της ΕΕ και των κυβερνήσεων, που μετατρέπουν τις νέες τεχνολογίες σε εργαλείο για να μεγαλώνει η εντατικοποίηση και να διευρύνονται οι «ευέλικτες» μορφές εργασίας, με τη διεκδίκηση οι κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας να τίθενται στην υπηρεσία των αναγκών των εργαζομένων, να βελτιώνουν τις συνθήκες δουλειάς και ζωής τους, και όχι να μεταφράζονται σε κέρδη για τους επιχειρηματικούς ομίλους.

Ευ. Χ