Η Σαγκάη στην ενδοϊμπεριαλιστική αντιπαράθεση ΗΠΑ-ΕΕ-Κίνας

Η «ανατολή» μιας νέας παγκόσμιας δύναμης, της Κίνας, προκαλεί το αμείωτο ενδιαφέρον αναλυτών και απλών εργαζομένων σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Το ενδιαφέρον αυτό είναι πολλαπλό σε ανθρώπους πολιτικοποιημένους, οι οποίοι γνωρίζουν για την εποχή των κοινωνικών επαναστάσεων που άνοιξε ο Οκτώβρης του 1917 στη Ρωσία και που οδήγησε σε σειρά μεγάλων κοινωνικών-πολιτικών αγώνων και επαναστάσεων σ’ ολόκληρο τον κόσμο, μεταξύ των άλλων και της Κινεζικής Επανάστασης. Το ενδιαφέρον για την άνοδο της ισχύος της Κίνας είναι αντιφατικό, γιατί αυτή πραγματοποιείται κάτω από τις κόκκινες σημαίες και με το ΚΚ Κίνας στην εξουσία.

Ωστόσο, ανάμεσα στα «μαθήματα» που έδωσε η αντεπανάσταση στη Σοβιετική Ενωση, ήταν πως οι κομμουνιστές δε θα έπρεπε να επαφίενται στα όσα υποστήριζε το ΚΚΣΕ, αλλά θα έπρεπε το κάθε ΚΚ, με επιμονή στην αρχή του προλεταριακού διεθνισμού, να μελετά με τις δικές του δυνάμεις τις εξελίξεις, την πείρα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και να προσπαθεί να διαμορφώσει δική του γνώμη γι’ αυτές, με εργαλείο τη μαρξιστική-λενινιστική κοσμοθεωρία. Το ΚΚΕ ασκεί το δικαίωμα της κριτικής μέσα στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και με σκοπό την ενίσχυσή του, την ενίσχυση της κομμουνιστικής στρατηγικής, αντιπαρατίθεται σε παρεκκλίσεις από τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού και τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, διατηρώντας ταυτόχρονα διμερείς σχέσεις με κομμουνιστικά κόμματα με τα οποία έχει διαφορετικές προσεγγίσεις.

Στη βάση αυτή το ΚΚΕ, ενώ συνεχίζει να διατηρεί διμερείς σχέσεις με το ΚΚ Κίνας, παρακολουθεί συστηματικά, διαμορφώνει τις δικές του εκτιμήσεις, τις θέτει ανοικτά στο ΚΚΚ και δημόσια. Οπως είναι γνωστό, ήδη από το 17ο Συνέδριό του (2005), το ΚΚΕ επισήμανε την επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων στην Κίνα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν η τάση αυτή ισχυροποιήθηκε και είναι εμφανής ακόμα περισσότερο.

Εξελίξεις στη διεθνή θέση της Κίνας στην οικονομία

Η αύξηση της οικονομικής ισχύος της Κίνας είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός. Ετσι θεωρείται πως η Κίνα, ξεπερνώντας την Ιαπωνία, είναι πλέον η 2η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο¹ μετά τις ΗΠΑ, ενώ το 2010 ξεπέρασε τη Γερμανία κι αναδείχτηκε στην 1η θέση της παγκόσμιας κατάταξης ανάμεσα στις χώρες-εξαγωγείς. Κατά το διάστημα Γενάρη — Οκτώβρη 2009 η Κίνα εξήγαγε εμπορεύματα αξίας 957 δισ. δολαρίων.² Οι εξαγωγές καλύπτουν το 80% των συναλλαγματικών εσόδων του κράτους.³ Η Κίνα εξάγει 50 χιλιάδες διαφορετικά προϊόντα σε 182 χώρες, ενώ με τις 80 από αυτές έχει υπογράψει και σχετικές εμπορικές συμφωνίες και πρωτόκολλα συνεργασίας. Βασικοί εμπορικοί εταίροι της Κίνας είναι οι μεγάλες καπιταλιστικές χώρες (Ιαπωνία, ΗΠΑ, χώρες της ΕΕ), που καλύπτουν το 55% των συναλλαγών του εξωτερικού εμπορίου της.⁴

Ενα γεγονός που μαρτυρά την αλλαγή που έχει γίνει τα τελευταία 20 χρόνια είναι πως, αν το 1993 η Κίνα έκανε εξαγωγές πετρελαίου, σήμερα είναι αναγκασμένη όχι απλώς να κάνει εισαγωγές, αλλά από το 2009 να συγκρίνεται με τις ΗΠΑ στις παγκόσμιες εισαγωγές πετρελαίου.

Η Κίνα κατέλαβε το 2010 τη 2η παγκόσμια θέση (μετά τις ΗΠΑ) σε αριθμό δισεκατομμυριούχων (130 άνθρωποι), των οποίων μάλιστα η περιουσία αυξήθηκε μέσα σ’ ένα χρόνο κατά 222%. Εκτιμάται ακόμη πως οι 1.000 πλουσιότεροι άνθρωποι της Κίνας αύξησαν μέσα σ’ ένα χρόνο την περιουσία τους κατά 30%, αυξάνοντάς την από τα 439 δισ. δολάρια στα 571 δισ. δολάρια.⁵

Θα μπορούσαμε να αντιπαραθέσουμε τα παραπάνω στοιχεία με άλλα, που δείχνουν τη μιζέρια και την εκμετάλλευση που βιώνουν τα εκατοντάδες εκατομμύρια των εργαζομένων στη σημερινή Κίνα, ως αποτέλεσμα της πολιτικής του «Πλουτίστε!», που ακολουθεί φανερά εδώ και 30 χρόνια το ΚΚΚ. Θα αναφέρουμε όμως τα εξής, από εκτιμήσεις της ένωσης των κινέζων επιχειρηματιών, όπως τις μετέδωσε η κινεζική τηλεόραση: το 8,5% των 500 μεγαλύτερων μονοπωλίων στον κόσμο είναι κινέζικα (43 εταιρίες). Αν και αυτή τη στιγμή τα αμερικάνικα μονοπώλια έχουν διπλάσιο όγκο κερδών από τα κινέζικα, η τάση είναι τα κινεζικά μονοπώλια να έχουν μεγαλύτερη κερδοφορία και μεγαλύτερη ταχύτητα συσσώρευσης από τα αμερικάνικα.⁶

Τα επίσημα στοιχεία επίσης δείχνουν πως την περίοδο από το 2004 έως το 2010 ο αριθμός των ιδιωτικών επιχειρήσεων στην Κίνα αυξήθηκαν κατά 81% και φτάνουν σήμερα τα 3.596 εκατομμύρια επιχειρήσεις.⁷ Τα κέρδη των 500 μεγαλύτερων ιδιωτικών επιχειρήσεων αυξήθηκαν το 2009 κατά 23,27%.⁸

Ταυτόχρονα, αυτές οι επιχειρήσεις, δίπλα στα κρατικά κινεζικά μονοπώλια, αύξησαν το διεθνή ανταγωνισμό. Οι 117 από αυτές συμμετείχαν σε 481 επενδυτικά σχέδια στο εξωτερικό, όπου επένδυσαν 225,27 εκατομμύρια δολάρια.⁹ Συνολικά το 2009 οι κινεζικές άμεσες επενδύσεις στον κόσμο έφτασαν τα 56,53 δισ. δολάρια (το 5,1% των παγκόσμιων επενδύσεων), κατατάσσοντας την Κίνα στην 5η θέση της παγκόσμιας λίστας των παγκόσμιων επενδυτών.¹⁰

Η άνοδος της οικονομικής ισχύος της Κίνας έκανε τον Ιούνη του 2010 μια σειρά διεθνείς τράπεζες (όπως HSBC, Deutsche Bank, Citigroup) να σπρώχνουν επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν για τις δοσοληψίες τους το κινεζικό νόμισμα, γιουάν, αντί του δολαρίου.¹¹

Ταυτόχρονα, το Σεπτέμβρη του 2010 η Κίνα αύξησε τις αγορές αμερικανικών ομολόγων κατά 3,0 δισ. δολάρια φτάνοντας στα 846,7 δισ. δολάρια και διατήρησε τη θέση της, πάνω από την Ιαπωνία, ως ο μεγαλύτερος ξένος κάτοχος αμερικανικών ομολόγων.¹² Επιπλέον υπέγραψε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ώστε να αγοράσει ομόλογά του αξίας 50 δισ. δολαρίων.¹³

Αξιοσημείωτη είναι η επιδίωξη της Κίνας να ελέγξει όσο το δυνατό μεγαλύτερους φυσικούς πόρους, οι οποίοι ολοένα και περισσότερο περνούν υπό τον έλεγχο κινεζικών εταιριών. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η Αφρική. Χαρακτηριστικό είναι το εξής στοιχείο: αν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 το εμπόριο της Κίνας με ολόκληρη τη Μαύρη ήπειρο ήταν περίπου 5–6 δισ. δολάρια, το 2003 το ποσό αυτό αυξήθηκε στα 18 δισ. ευρώ και έως το 2008 είχε φτάσει τα 100 δισ. ευρώ.¹⁴ Σήμερα σχεδόν σε όλες τις χώρες της Αφρικής υπάρχει σημαντική οικονομική παρουσία της Κίνας. Στη ζώνη του χαλκού της Ζάμπια και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (ΛΔΚ) βρίσκεται η ταχύτερα αναπτυσσόμενη Chinatown στον κόσμο. Το Σουδάν έχει γίνει ένας από τους βασικούς προμηθευτές πετρελαίου στην κινεζική αγορά: κάθε μέρα στην Κίνα αποστέλλονται 600 χιλιάδες βαρέλια σουδανικού πετρελαίου. Το ένα τρίτο των εισαγωγών της Κίνας προέρχεται από την Αφρική, με μεγαλύτερους προμηθευτές την Αγκόλα, την Ισημερινή Γουινέα και το Σουδάν. Επιπλέον το πετρέλαιο πηγαίνει προς την Κίνα από το Τσαντ, τη Νιγηρία, την Αλγερία και την Γκαμπόν.

Σε αντάλλαγμα για την πρόσβαση σε φυσικούς πόρους των αφρικανικών χωρών η Κίνα πραγματοποιεί επενδύσεις σε οδικές και λιμενικές υποδομές, σε υποδομές αναγκαίες για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης (κτήρια σχολείων, νοσοκομείων, κατοικίες), καθώς και βιομηχανικών υποδομών. Στην Αγκόλα και τη Μοζαμβίκη οι κινεζικές εταιρίες κατασκευάζουν δρόμους, αναβαθμίζουν λιμάνια και σιδηρόδρομους. Στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, Αντίς Αμπέμπα και στο Ναϊρόμπι της Κένυας κινεζικές εταιρίες κατασκευάζουν πολυάριθμα έργα.

Το Πεκίνο αναζητεί πρώτες ύλες κι έξω από την Αφρική και σε λιγότερο απομακρυσμένες περιοχές. Επενδύει σημαντικά στην εξόρυξη φυσικών πόρων στη Βιρμανία (ξυλεία, πολύτιμοι λίθοι). Σύμφωνα με το βιρμανικό Υπουργείο Εθνικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης, η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων στο οικονομικό έτος 2008/09 αυξήθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος κατά σχεδόν έξι φορές, από 173 στα 985 εκατομμύρια δολάρια, ενώ το 87% αυτών των επενδύσεων οφείλεται στην Κίνα. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, περίπου το 90% της οικονομίας της Βιρμανίας στηρίζεται σε κινεζικά κεφάλαια.Οι κινεζικές εταιρίες δραστηριοποιούνται και στη Μέση Ανατολή, ιδίως στο Ιράν, όπου η επένδυση για την κατασκευή μόνον ενός βιομηχανικού συμπλέγματος παραγωγής αλουμινίου, για την παραγωγή 110.000 τόνων αλουμινίου ετησίως, εκτιμάται πως θα φτάσει τα 516 εκατομμύρια δολάρια. Το Ιράν συναγωνίζεται με τη Σαουδική Αραβία στην προμήθεια της Κίνας με πετρέλαιο.

Ένας άλλος σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου της Κίνας είναι η Βενεζουέλα. Η Κίνα επενδύει 2 δισ. δολάρια για την ανάπτυξη του τομέα εξόρυξης πετρελαίου στη χώρα αυτή. Αν το 2004 η Βενεζουέλα πουλούσε στην Κίνα 12 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα, το 2006 ξεπέρασε τα 200 χιλιάδες και μέχρι το 2011 σχεδιάζεται να φτάσει τα 500 χιλιάδες βαρέλια. Αυτό το πετρέλαιο θα αποστέλλεται στην Κίνα, αφού νωρίτερα περάσει από το στάδιο της επεξεργασίας σε νέα εργοστάσια που κατασκευάζονται ειδικά για το αργό πετρέλαιο της Βενεζουέλας. Θα περνά δε από τη διώρυγα του Παναμά, η οποία βρίσκεται πλέον υπό κινεζικό επιχειρηματικό έλεγχο και αναμορφώνεται στη βάση κινεζικού επενδυτικού σχεδίου, ώστε να μπορούν να περάσουν τα τάνκερ από τη Βενεζουέλα. Η Κίνα, για να «δέσει» οικονομικά τη Βενεζουέλα, υπέγραψε το 2005 επενδυτικές συμφωνίες ύψους 9 δισ. δολαρίων για την ανάπτυξη των υποδομών της Βενεζουέλας, καθώς και στον τομέα της εξόρυξης, της γεωργίας και των τηλεπικοινωνιών.

Η Κίνα μπόρεσε να αποκτήσει σημαντική πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της Σιβηρίας και της Κεντρικής Ασίας. Τον Αύγουστο του 2010 ξεκίνησε η λειτουργία του αγωγού που συνδέει την Κίνα με το φυσικό πλούτο της Ανατολικής Σιβηρίας. Αρχικά η Κίνα θα εισάγει από τη Ρωσία 15 εκατ. τόνους πετρελαίου το χρόνο, με προοπτική διπλασιασμού της ποσότητας.

Επίσης η Κίνα μπόρεσε να στρέψει προς αυτήν τμήμα του φυσικού αερίου της Κασπίας, κατασκευάζοντας αγωγό από το έδαφος του Τουρκμενιστάν με δυνατότητα μεταφοράς 30 δισ. κυβικών μέτρων. Ταυτόχρονα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τη ρωσική «Γκαζπρόμ» για την κατασκευή δύο νέων αγωγών φυσικού αερίου ολικής ισχύος 63 δισ. κυβικών μέτρων το χρόνο, κάτι που ισοδυναμεί περίπου με τις ποσότητες φυσικού αερίου που θα διοχετεύονται μέσω του «South Stream» από τη Ρωσία προς τη νότια Ευρώπη. Επίσης υπολογίζεται πως η Κίνα ελέγχει σήμερα το 23% της εξόρυξης πετρελαίου στο Καζαχστάν.

Αύξηση της στρατιωτικής της δύναμης

Τα τελευταία χρόνια η Κίνα, όπως και άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες, προχωρούν σε σημαντική ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών τους. Σήμερα οι κινεζικές ένοπλες δυνάμεις είναι οι πολυπληθέστερες στον κόσμο, με 2.300.000 άνδρες. Ωστόσο, όπως είναι γνωστό, το βάρος πλέον δε δίνεται στον όγκο των στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά στην απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων κι ευέλικτων, καλά εξοπλισμένων στρατιωτικών σωμάτων.

Η Κίνα επίσημα αύξησε το 2010 τις στρατιωτικές της δαπάνες κατά 7,5%, οι οποίες θα φτάσουν τα 532,1 δισ. γιουάν (77,9 δισ. δολάρια)¹⁵, που είναι περίπου 25% περισσότερο από όσα ξοδεύει ετησίως η Ρωσία και 10 φορές λιγότερο από ό,τι ξοδεύουν οι ΗΠΑ. Να σημειωθεί ωστόσο πως οι ΗΠΑ εκτιμούν πως το πραγματικό ποσό που θα ξοδέψει η Κίνα το 2010 για στρατιωτικές δαπάνες θα είναι διπλάσιο και θα φτάσει τα 150 δισ. δολάρια, ενώ εκτιμούν πως μέσα σε 4 χρόνια, από το 2006, αυτό το ποσό έχει τετραπλασιαστεί!¹⁶

Σήμερα η Κίνα διαθέτει 434 πυρηνικές κεφαλές,¹⁷ 1.500 βαλλιστικούς πυραύλους, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν ακτίνα δράσης 2.800 χιλιόμετρα, 20 πυραύλους με ακτίνα δράσης 4.750 χιλιόμετρα και 4 πυραύλους με ακτίνα δράσης τα 12.000 χιλιόμετρα. Είναι στην 3η παγκόσμια θέση σε κατοχή υποβρυχίων και μεταξύ των 5 χωρών που διαθέτουν πυρηνικά υποβρύχια με βαλλιστικούς πυραύλους. Το 2007 η Κίνα κατέρριψε (με πύραυλο) δικό της δορυφόρο, δείχνοντας πως έχει τη δυνατότητα να δράσει και στο διάστημα, όπου αναπτύσσει το δικό της διαστημικό πρόγραμμα. Διαθέτει ακόμη 7.580 άρματα μάχης και 144 πολεμικά πλοία, ενώ έχει σχεδόν 1.700 μαχητικά αεροσκάφη, εκ των οποίων τα 500 είναι τέταρτης γενεάς, ενώ θα έχει το μαχητικό πέμπτης γενιάς σε επιχειρησιακή λειτουργία μέχρι το 2018. Κάνει εισαγωγές όπλων, αλλά και κατασκευάζει μόνη της δεκάδες σύγχρονα όπλα, αγοράζοντας πατέντες οπλικών συστημάτων, αλλά και απλώς αντιγράφοντάς τα. Μεταξύ άλλων σύντομα θα αποκτήσει αεροπλανοφόρο.

Σύμφωνα με εισήγηση της Κινεζικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών η Κίνα βρίσκεται σήμερα στη 2η παγκόσμια θέση σε ό,τι αφορά τις αμυντικές δαπάνες, τον αριθμό των ενόπλων δυνάμεων και τον εξοπλισμό τους.¹⁸ Συμπερασματικά ωστόσο, αν και η Κίνα δεν μπορεί προς το παρόν να συγκριθεί με τη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ, αν και βρίσκεται πίσω και στο ζήτημα μιας θεωρητικής αποτρεπτικής απάντησης στο πρώτο πυρηνικό χτύπημα (δυνατότητα που σήμερα π.χ. διαθέτει η Ρωσία), την ίδια ώρα έχει κάνει αξιοσημείωτα βήματα στον τομέα της στρατιωτικής ισχύος της. Αυτό δεν έχει μείνει απαρατήρητο από τις ΗΠΑ, με τις ανάλογες επισημάνσεις σε εκθέσεις αρμόδιων υπηρεσιών τους και σε δημοσιεύματα εμπειρογνωμόνων τους.

Ενίσχυση της παρουσίας της στις διεθνικές ενώσεις

Η Κίνα είναι μέλος του ΟΗΕ από την ίδρυσή του και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Από το 2000 αύξησε την οικονομική συμμετοχή της από 0,995% σε 2,053% του προϋπολογισμού του ΟΗΕ το 2006, ενώ έθεσε από το 1988 και την υποψηφιότητά της για τη συμμετοχή στις «ειρηνευτικές δυνάμεις» του ΟΗΕ. Από τότε έχει πάρει μέρος σε δεκάδες «ειρηνευτικές» αποστολές του ΟΗΕ (Λιβερία, Αφγανιστάν, Κόσοβο, Αϊτή, Σουδάν, Λίβανο κ.α.), ενώ διατηρεί «ειρηνευτικό σώμα» δύναμης πάνω από 6.000 άντρες.¹⁹,²⁰ Σε ομιλία του ο υπουργός Αμυνας της Κίνας, σημείωσε πως η Κίνα συνολικά έως το 2010 συμμετείχε σε 24 ειρηνευτικές αποστολές, με περίπου 10.000 άντρες και πως είναι η 1η χώρα μεταξύ των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σε αριθμό συμμετοχής σε «ειρηνευτικές αποστολές».²¹

Η Κίνα, μαζί με τη Ρωσία και τις κεντρο-ασιατικές χώρες, συγκρότησε το 2001 την «Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης» (ΟΣΣ), που αν και κάνει μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια κάθε χρόνο, δε θεωρείται στρατιωτικό «μπλοκ» και προβάλλει κυρίως τα ζητήματα της οικονομικής συνεργασίας των χωρών της περιοχής και της πολιτικής ασφάλειας. Ωστόσο δείχνει τη σημασία που δίνει η Κίνα σε μια περιοχή με μεγάλο φυσικό πλούτο, όπως είναι αυτή της Κεντρικής Ασίας, που τις τελευταίες δύο δεκαετίες γίνεται το «μήλον της έριδος» στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Ταυτόχρονα η Κίνα είναι από το 1991 μέλος της «Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας κι Ειρηνικού Ωκεανού» (APEC), που συγκροτήθηκε το 1989 με πρωτοβουλία της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας και στην οποία συμμετέχουν 21 χώρες, όπου ζει το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, παράγεται περίπου το 54% του παγκόσμιου ΑΕΠ και διεξάγεται το 44% του παγκόσμιου εμπορίου.

Τέλος συμμετέχει και στα φόρουμ των πιο αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών (στους G8 ως παρατηρητής και στους G20 ως μέλος), ενώ χωρίς να έχει συγκροτηθεί κάποια ιδιαίτερη διεθνής οργάνωση συνεργάζεται στα πλαίσια της BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) με χώρες που διεκδικούν αναβάθμισή τους στο διεθνή συσχετισμό δυνάμεων. Οι χώρες αυτές συντονίζονται στενά στο πλαίσιο των G20, ενώ κάνουν προσπάθειες να συντονιστούν και στο πλαίσιο του ΟΗΕ.

Εκτιμήσεις για τη θέση και το ρόλο
της Κίνας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα

Για την οικονομική της θέση

1.

Η Κίνα, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του ’80, έχει συνδέσει την οικονομία της με τη διεθνή καπιταλιστική αγορά. Είναι ένα γεγονός που όχι μόνον δεν αρνείται η ίδια η κινεζική ηγεσία, αλλά το εκθειάζει. Συμμετέχει πλέον ενεργά στον παγκόσμιο καπιταλιστικό καταμερισμό ως μια μεγάλη «φάμπρικα» φτηνού εργατικού δυναμικού, με μεγάλα ποσοστά κερδοφορίας για εκείνους τους καπιταλιστές που έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν εκεί.

2.

Ως αποτέλεσμα αυτής της στροφής η Κίνα έχει «σφιχταγκαλιαστεί» με άλλες ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, πρώτα απ’ όλα τις ΗΠΑ, αλλά και την Ιαπωνία, την ΕΕ, από τις οποίες εξαρτάται ως παγκόσμια εξαγωγική δύναμη που είναι. Είναι πια «σάρκα από τη σάρκα» του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος. Αυτή η σχέση εξάρτησης κι αλληλεξάρτησης εκφράζεται και στο ζήτημα των αμερικανικών ομολόγων που έχει στα χέρια της η Κίνα.

3.

Όσο η Κίνα δυναμώνει οικονομικά, τόσο αυξάνουν οι ανάγκες της σε πρώτες ύλες και καύσιμα. Για το λόγο αυτό οξύνεται ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο για τον έλεγχο των πηγών ενέργειας στην Κεντρική Ασία, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική.

Όπως έγραφε ο Λένιν: «Οι καπιταλιστές μοιράζουν τον κόσμο όχι από κάποια κακία τους, αλλά γιατί ο βαθμός συγκέντρωσης που επιτεύχθηκε τους αναγκάζει να πάρουν αυτό το δρόμο για να βγάζουν κέρδος. Συγκεκριμένα τον μοιράζουν “ανάλογα με τα κεφάλαιά τους”, “ανάλογα με τη δύναμή τους” — άλλος τρόπος μοιράσματος δεν μπορεί να υπάρχει μέσα στο σύστημα της εμπορευματικής παραγωγής και του καπιταλισμού. Η δύναμη όμως αλλάζει ανάλογα με την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη…» ²².

Ο ανταγωνισμός για τα μερίδια των αγορών είναι ιδιαίτερα σκληρός. Αυτό αναδείχνει και η πρόσφατη προσπάθεια πολιτικών-οικονομικών κύκλων στις ΗΠΑ να προωθήσουν νομοσχέδιο που προβλέπει κυρώσεις σε εκείνες τις χώρες που εκτιμάται πως τεχνητά κρατούν υποτιμημένο το νόμισμά τους, για να έχουν ανταγωνιστικές τιμές στα εμπορεύματα που εξάγουν, κατακτώντας μερίδια αγορών και εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές τους.

Στα παραπάνω συχνά αντιτάσσονται τα εξής αντεπιχειρήματα:

α) Ο ισχυρισμός ότι και η ΕΣΣΔ είχε εξωτερικές οικονομικές σχέσεις. Αξίζει να υπενθυμίσουμε τα εξής: Πάνω από το μισό των εμπορικών συναλλαγών της ΕΣΣΔ γίνονταν με τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες του Συμφώνου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ). Περίπου το 1/3 των συναλλαγών της ΕΣΣΔ αφορούσε το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, που ήταν σε αφθονία στη χώρα και μάλιστα η στροφή στην αύξηση των εξαγωγών τους και στην παραπέρα ανάπτυξη των σχέσεων με τις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες επήλθε μετά τη δεκαετία του ’60, κάτω από την οπορτουνιστική αντίληψη της λεγόμενης «ειρηνικής συνύπαρξης» και της «ειρηνικής άμιλλας». Ωστόσο, ακόμη και τότε, η ΕΣΣΔ δεν είχε ποτέ στη διάθεσή της το 1/3 των αμερικανικών ομολόγων ούτε έκανε εξαγωγές κεφαλαίων. Ετσι, π.χ. ποτέ δεν πέρασε από το νου κανενός πως η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να αγοράσει το λιμάνι του Πειραιά και το Θριάσιο! Στοιχεία, που για άλλη μια φορά δείχνουν την ποιοτική διαφορά της σημερινής Κίνας, από μια σοσιαλιστική χώρα, όπως ήταν η ΕΣΣΔ.

β) Ορισμένες φορές ακούμε από κάποιες πλευρές πως, σε αντίθεση με τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, η Κίνα με τις επενδύσεις της στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν αποσκοπεί στην άμεση καταλήστευση των φυσικών πόρων αυτών των χωρών, αλλά στη διαμόρφωση υποδομών (δρόμων, κτηρίων, εγκαταστάσεων, νοσοκομείων, σχολείων κ.ά.). Στόχος, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι οι Κινέζοι, είναι αυτές οι χώρες «να βελτιώσουν την ανάπτυξη των υποδομών τους και να προάγουν τις επιχειρηματικές συνεργασίες»²³. Η Κίνα υλοποιεί στις αναπτυσσόμενες χώρες ειδικά ιατρικά προγράμματα, προγράμματα εκπαίδευσης στελεχών αυτών των χωρών, μείωσης δασμών για τις εισαγωγές των προϊόντων αυτών των χωρών στην Κίνα, απορροφώντας το 50,1% των εισαγωγών όλων των αναπτυσσόμενων χωρών από λιγότερο αναπτυγμένες χώρες,²⁴ ενώ τους παρέχει και χαμηλότοκα δάνεια. Τα παραπάνω παρουσιάζονται από ορισμένους ως στοιχεία που δείχνουν τη διαφορά της «σοσιαλιστικής» Κίνας από τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Ακόμη κι αν δεχτούμε πως υπάρχει διαφορά στον τρόπο που δραστηριοποιείται η Κίνα στην Αφρική, στην Ασία κ.α., από άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (πράγμα αρκετά αμφισβητήσιμο, αφού και αυτές αναπτύσσουν ανάλογα «ανθρωπιστικά» και «εκπαιδευτικά προγράμματα» στις λιγότερο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, π.χ. η ΕΕ έως το 2008 ήταν ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας κι εμπορικός εταίρος της Αφρικής²⁵), επί της ουσίας τα παραπάνω μέτρα δε διαφοροποιούν την Κίνα στον κύριο σκοπό για τον οποίο γίνονται. Κι ο σκοπός αυτός είναι η διευκόλυνση των κινεζικών επενδύσεων στις χώρες αυτές, η διευκόλυνση του «δρόμου» για το κινεζικό κεφάλαιο, που δραστηριοποιείται εκεί, δηλαδή η συσσώρευση κεφαλαίου. Η δραστηριοποίηση αυτή βοηθιέται π.χ. όταν υπάρχουν σύγχρονες υποδομές (δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια, κτήρια), καθώς και υποδομές αναγκαίες για την εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού, που απαιτείται για να τεθούν σε λειτουργία οι επιχειρήσεις. Ο χαμηλότοκος δανεισμός που παρέχουν κινεζικές τράπεζες ή η απορρόφηση των εξαγωγών αυτών των χωρών από την Κίνα έχει να κάνει με την προσπάθεια της Κίνας από τη μια να εξασφαλίσει καλύτερους όρους για τη διείσδυση των κινεζικών κεφαλαίων στις χώρες αυτές κι από την άλλη να ενισχύσει τους δεσμούς της με τις χώρες αυτές, προσβλέποντας και στην πολιτική συμμαχία τους σε διάφορες περιπτώσεις μέσα στους διεθνείς οργανισμούς (ΟΗΕ, ΠΟΕ κ.ά.), όπου ‑όπως θα δούμε παρακάτω- προσπαθεί να ηγηθεί ενός μπλοκ χωρών, μαζί με τα άλλα καπιταλιστικά κράτη που ενισχύουν τη διεθνή θέση τους.

Η αναγόρευση της Κίνας σε «αντίπαλο δέος» των ιμπεριαλιστών

Το ενδιαφέρον που αναπτύσσεται και στους κόλπους του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος για την Κίνα έχει να κάνει και με το αν οι σημαντικές αναταράξεις και αλλαγές στο συσχετισμό δυνάμεων σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, που φέρνει η «άνοδος» της Κίνας, μπορούν να οδηγήσουν στη διαμόρφωση ενός νέου «αντίπαλου δέους» απέναντι στους ιμπεριαλιστές, ρόλο που στο παρελθόν έπαιξε η ΕΣΣΔ.

Το ιστορικό προηγούμενο

Έχει μια σημασία να θυμίσουμε ορισμένα γεγονότα από το παρελθόν. Όσο υπήρχε η Σοβιετική Ένωση, η εξωτερική πολιτική που ακολουθούσε η Κίνα συντονιζόταν με εκείνη των ΗΠΑ ενάντια στην ΕΣΣΔ. Η στάση αυτή αρχικά εμφανίστηκε ως κριτική στάση του ΚΚΚ προς την οπορτουνιστική στροφή που πήρε το ΚΚΣΕ στο 20ό Συνέδριό του. Στην πραγματικότητα βέβαια γνωρίζουμε σήμερα πως αρχικά το ΚΚΚ δε διαφοροποιήθηκε ανοιχτά και ουσιαστικά από τις κατευθύνσεις του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Η διαφοροποίησή του δημοσιοποιήθηκε αργότερα, έχοντας ως αιτία τις σινο-ρωσικές συνοριακές διαφορές. Η στάση του ΚΚΚ είχε ορισμένη απήχηση σε ΚΚ, εξαιτίας της οπορτουνιστικής διολίσθησης της ΕΣΣΔ σε θέσεις όπως για «παντοτινή ειρήνη και άμιλλα» με τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στα πλαίσια της «ειρηνικής συνύπαρξης». Ωστόσο το ΚΚΚ δεν περιορίστηκε στην κριτική οπορτουνιστικών θέσεων μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, αλλά επέλεξε στρατηγική που στην πράξη οδήγησε σε πολλές περιπτώσεις σε εχθρική στάση απέναντι στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και στην ΕΣΣΔ, καθώς και σε συντονισμό με τις ΗΠΑ, σε βάρος των συμφερόντων του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος. Το ΚΚΚ στηρίχτηκε στην εκτίμηση περί «τριών κόσμων», όπου ο «πρώτος κόσμος» αποτελούνταν από τις «υπερδυνάμεις» (μάλιστα η ΕΣΣΔ χαρακτηριζόταν ως «σοσιαλιμπεριαλιστική δύναμη»), ο «δεύτερος κόσμος» από τους πλούσιους συμμάχους των υπερδυνάμεων και ο «τρίτος κόσμος» από τις αναπτυσσόμενες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Κίνα.

Από τις πιο γνωστές ανάλογες περιπτώσεις είναι η στάση της Κίνας απέναντι στη διεθνιστική βοήθεια που έδωσε η ΕΣΣΔ στη Λαϊκή Επαναστατική Εξουσία στο Αφγανιστάν.
Η Κίνα στην υπόθεση αυτή ήταν με το «μπλοκ» των δυνάμεων που είχαν συγκροτήσει οι ΗΠΑ, μαζί με τη Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν και άλλους, χρηματοδοτώντας τις πιο αντιδραστικές κοινωνικές-πολιτικές δυνάμεις του Αφγανιστάν, που με το όπλο στο χέρι μάχονταν τη νεοσύστατη λαϊκή εξουσία. ²⁶

Σε δημοσίευμα της «Washington Post» στις 19 Ιούλη του 1992, σχετικά με την τακτική της CIA απέναντι στο Αφγανιστάν το 1980, αναφέρεται ότι η Κίνα πούλησε όπλα στη CIA και χάρισε ένα μικρότερο αριθμό όπλων στο Πακιστάν, ενώ επισημαίνεται: «Αλλά σε τι βαθμό έπαιξε ρόλο η Κίνα, αποτελεί ένα από τα πιο καλά φυλαγμένα μυστικά του πολέμου»²⁷. Στο άρθρο γίνονται αναφορές ακόμη και για τα είδη των όπλων που έδωσε η Κίνα για την ενίσχυση των αντεπαναστατών.

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση είναι η στάση της Κίνας απέναντι στον αγωνιζόμενο λαό του Βιετνάμ, ενώ εξελισσόταν ακόμη ο εθνικο-απελευθερωτικός του αγώνας. Η Κίνα απέρριψε προτάσεις της ΕΣΣΔ για οργάνωση κοινών ενεργειών υποστήριξης του Βιετνάμ. «Το Πεκίνο απόρριψε τις προτάσεις της ΕΣΣΔ να κλειστεί ο εναέριος χώρος του Βιετνάμ για τους Αμερικανούς επιδρομείς. Οι ηγέτες της Κίνας αρνήθηκαν να παραχωρήσουν τα αεροδρόμια στα νότια της χώρας για τη στάθμευση σοβιετικών στρατιωτικών αεροπλάνων, που θα μπορούσαν να υπερασπιστούν το Βιετνάμ. Οι κινεζικές αρχές εμπόδιζαν τη μεταφορά πολεμικού υλικού και ειδικών από την ΕΣΣΔ στη Λαοκρατική Δημοκρατία του Βιετνάμ»²⁸. Αργότερα, λίγα μόλις χρόνια μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους ιμπεριαλιστές, στις 17 Φλεβάρη του 1979, η Κίνα εξαπέλυσε στρατιωτική επίθεση κατά του Βιετνάμ. Είχε προηγηθεί στις αρχές του Φλεβάρη του 1979 επίσκεψη του Κινέζου αντιπροέδρου, Τενγκ Χσιάο Πινγκ, στην Ουάσινγκτον, από την οποία έκανε λόγο για ανάγκη «να δοθεί ένα αιματηρό μάθημα στο Βιετνάμ», κάτι που επικρότησαν Αμερικανοί πολιτικοί και υποσχέθηκαν βοήθεια σε όπλα από χώρες της Δύσης.²⁹ Μετά από 30 ημέρες μαχών, τα κινεζικά στρατεύματα των 600 χιλιάδων αντρών, που εισέβαλαν στο Βιετνάμ, είχαν χάσει 60 χιλιάδες στρατιώτες, 300 περίπου τεθωρακισμένα οχήματα, πάνω από 100 βαριά πυροβόλα και όλμους και αναγκάστηκαν σε υποχώρηση.³⁰

Όπως γνωρίζουμε σήμερα, εκείνη την περίοδο υπήρχαν πολλές επαφές και σε πολλά επίπεδα ανάμεσα σε Κίνα και ΗΠΑ. Στις 4 Νοέμβρη του 1979, σε φύλλο της εφημερίδας «The New York Times» δημοσιεύεται επίσημο ντοκουμέντο που «διέρρευσε» και στο οποίο αναφέρεται ότι η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό της Κίνας υπολογίζεται γύρω στα 50 δισ. δολάρια, ώστε ‑όπως σημειώνεται- «ν’ αποτελέσει αναχαιτιστική δύναμη απέναντι στον Κόκκινο Στρατό»³¹, ενώ, όταν ο Γραμματέας Εθνικής Αμυνας για την Ερευνα και τη Μηχανολογία William Perry επισκέφτηκε το Πεκίνο το 1980, ενημέρωσε τους Κινέζους ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ «ενέκρινε 400 εξαγωγές αδειών για διάφορα είδη διπλής χρήσης και στρατιωτικό εξοπλισμό. Αυτά συμπεριλαμβάνουν υλικά όπως γεωφυσικούς υπολογιστές, βαριά οχήματα, αεροπλάνα μεταφοράς τύπου C‑130 και ελικόπτερα Chinook»³².

Άλλο επίσης παράδειγμα ήταν η στάση της Κίνας στον εμφύλιο πόλεμο της Αγκόλας, όπου βρέθηκε να στηρίζει (οικονομικά και στρατιωτικά) τις δυνάμεις της ντόπιας αντίδρασης, που πολεμούσαν σ’ ενιαίο μέτωπο με τα ρατσιστικά στρατεύματα της Νότιας Αφρικής που είχαν εισβάλει στη Λαϊκή Δημοκρατία της Αγκόλας. Τη ΛΔ της Αγκόλας υποστήριζε με όπλα και στρατιωτικούς συμβούλους η ΕΣΣΔ και αρκετές χιλιάδες Κουβανοί επαναστάτες που εθελοντικά πολέμησαν και συνέβαλαν αποφασιστικά στη συντριβή των νοτιοαφρικανικών στρατευμάτων και στην απώθηση των δυνάμεων της ντόπιας αντίδρασης.³³ Οπως αποκαλύπτεται σήμερα από αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIA, εκείνη την περίοδο υπήρχε και ένας ιδιότυπος «συντονισμός» ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, ακόμη και για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που διεξάγονταν στο έδαφος της Αγκόλας.³⁴

Τα σημερινά (σσ.2010) δεδομένα

Ωστόσο ας επιστρέψουμε στο σήμερα. Σήμερα, που στην Κίνα αναπτύσσονται και κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, που έχει βρεθεί να συμμετέχει σε τέτοιους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς όπως ο ΠΟΕ κι έχει ενσωματωθεί στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, η στάση της στα διεθνή ζητήματα δεν ξεχωρίζει από τη στάση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Οι όποιες αντιθέσεις προβάλλει απέναντι στις ΗΠΑ σχετίζονται με τη «μοιρασιά της λείας», ενώ ανάμεσά τους υπάρχει «ομόνοια» σ’ ό,τι αφορά τα δικαιώματα των εργαζομένων, που συρρικνώνονται για το «καλό» της οικονομίας της αγοράς, αλλά και σε βάρος κρατών που ενέργειές τους θίγουν κάποιο «μονοπώλιο» των ηγέτιδων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Ένα πρώτο παράδειγμα είναι η στάση της Κίνας απέναντι στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όπως γνωρίζουμε, η Κίνα αναπτύσσει στενή οικονομική συνεργασία με το Ιράν, που αποτελεί βασικό τροφοδότη της σε πετρέλαιο. Παρά όμως αυτή τη συνεργασία, η Κίνα, όπως και η Ρωσία, συμπορεύτηκαν το Σεπτέμβρη του 2010 μαζί με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Μ. Βρετανία, («ομάδα των έξι») στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ζητώντας από το Ιράν να υποχωρήσει και να δεχτεί τους όρους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Λίγο νωρίτερα, τον Ιούνη της ίδιας χρονιάς, η Κίνα συμφώνησε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με νέες κυρώσεις σε βάρος της χώρας αυτής.³⁵

Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι η στάση της Κίνας στο ζήτημα του Κοσόβου. Αν και η Κίνα προς το παρόν δεν έχει επίσημα αναγνωρίσει το Κόσοβο, όπως κι άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, αξίζει να σημειώσουμε πως με την παρουσία της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν είχε σταθερό, αποφασιστικό μέτωπο κατά της ΝΑΤΟϊκής επίθεσης στα Βαλκάνια, ενώ στο ζήτημα της αποστολής της ειρηνευτικής δύναμης, όπου κυρίαρχο ρόλο παίζει το ΝΑΤΟ (η γνωστή KFOR), η Κίνα έκανε αποχή,³⁶ ενώ στη συνέχεια συμμετείχε στη ΝΑΤΟϊκή κατοχή με αστυνομική δύναμη.

Παραπέρα, είχαμε μέσα στο καλοκαίρι του 2010 την κατάπτυστη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, με την οποία αναγνωρίστηκε η «ανεξαρτητοποίηση» ότι δεν είναι αντίθετη στο Διεθνές Δίκαιο. Σε αυτή την πολύ σημαντική απόφαση υπήρξε διαφοροποίηση ορισμένων δικαστών. Ετσι, δικαστές από Ρωσία, Σλοβακία, Βραζιλία και Μαρόκο τάχθηκαν ενάντια στη νομιμοποίηση του Κοσόβου, την οποία υποστήριξαν οι δικαστές από: ΗΠΑ, Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Σιέρα-Λεόνε, Σομαλία, Ιορδανία. Οπως αναφέρουν τα δημοσιεύματα, σε αυτή την πολύ σημαντική απόφαση που επιδιώκει ν’ αλλάξει τα σύνορα στα Βαλκάνια, ανοίγοντας τους «ασκούς του Αιόλου» για την ανάφλεξη κι άλλων μειονοτικών ζητημάτων, ο Κινέζος δικαστής δεν έλαβε μέρος για διαδικαστικούς λόγους.³⁷ Ακολούθησε η έκκληση της Αλβανίας προς το Πεκίνο να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου και να χρησιμοποιήσει την επιρροή του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ώστε να υποστηρίξει την αναγνώρισή του και από άλλα κράτη-μέλη.³⁸

Ενα τρίτο παράδειγμα δίνει η επίσκεψη του πρωθυπουργού της Κίνας, Γουέν Τζιαμπάο, στην Ελλάδα τον Οκτώβρη του 2010. Μιλώντας στην ελληνική βουλή ο Κινέζος πρωθυπουργός είπε πως η Κίνα στηρίζει το σταθερό ευρώ, γιατί «έχουμε την πεποίθηση ότι μια ενωμένη και ισχυρή Ευρώπη μπορεί να παίξει αναντικατάστατο ρόλο για την ανάπτυξη του κόσμου» και πρόσθεσε πως νιώθει «χαρά που βλέπει την Ελλάδα να εξέρχεται από τη σκιά του εξωτερικού χρέους, μειώνοντας το έλλειμμα και δίνοντας προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης».39 Μέσα σε αυτές τις δύο φράσεις ο πρωθυπουργός της Κίνας και μόνιμο μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚ Κίνας μπόρεσε να συμπυκνώσει από τη μια την υποστήριξη της ηγεσίας της χώρας του προς το ευρωενωσιακό ιμπεριαλιστικό κέντρο της ΕΕ και από την άλλη την υποστήριξή του στη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που στο όνομα της μείωσης του ελλείμματος εφαρμόζει ένα σκληρό αντιλαϊκό πρόγραμμα μέτρων συρρίκνωσης της αξίας της εργατικής δύναμης στην Ελλάδα.

Η κινεζική ηγεσία υπέγραψε στην Ελλάδα ένα σύνολο συμφωνιών με την ελληνική κυβέρνηση, που θα αποτελέσει πηγή κερδοφορίας για ορισμένα τμήματα της ελληνικής πλουτοκρατίας και τίποτα παραπάνω. Η περιβόητη κινεζική επένδυση 5 δισ. δεν είναι παρά ενίσχυση των Ελλήνων εφοπλιστών που εξυπηρετεί τη ναυπηγική βιομηχανία της Κίνας, καθώς και το στόχο της για περαιτέρω διείσδυση στην αγορά της Ευρώπης, με πύλη την Ελλάδα. Η ανάλογη κατασκευή, χρήση, λειτουργία λιμενικών και σιδηροδρομικών, ναυπηγοεπισκευαστικών υποδομών και εργασιών από τα κινεζικά μονοπώλια και όποιες ελληνικές επιχειρήσεις θα οξύνουν την ανισόμετρη ανάπτυξη σε βάρος των λαϊκών αναγκών. Η επέκταση και ενίσχυση της δράσης του κεφαλαίου σε κρίσιμες υποδομές, σε συνδυασμό με την αντιλαϊκή πολιτική, οδηγεί σε ακόμα φθηνότερους εργάτες με συρρικνωμένα εργασιακά δικαιώματα και μισθούς. Από τις όποιες εξαγωγές λαδιού ωφελημένοι θα είναι οι μεγάλοι επιχειρηματίες που ελέγχουν τις εξαγωγές ελαιόλαδου και όχι οι φτωχοί αγρότες, η θέση των οποίων διαρκώς θα επιδεινώνεται. Και όμως, η συγκεκριμένη επίσκεψη χρησιμοποιήθηκε από τη «σοσιαλδημοκρατική» κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με στόχο τα λαϊκά στρώματα να πιστέψουν πως χάρη στις επενδύσεις της Κίνας (αλλά και του Κατάρ, του Ισραήλ κ.ά., που εκδηλώθηκαν την ίδια περίοδο) θα υπάρξει ανάπτυξη και συμπερασματικά θα μεγαλώσει η «πίτα» του ΑΕΠ και άρα και τα «ψίχουλα» που θα πέσουν στο λαό από το τραπέζι των κεφαλαιοκρατών. Στην πραγματικότητα βέβαια πρόκειται για ένα ενδεχόμενο καπιταλιστικής εξόδου από την κρίση που δε θα μειώσει την ανάπτυξη που ωφελεί το μεγάλο κεφάλαιο, τη φτώχεια και την ανεργία για το λαό. Πρόκειται για ανάπτυξη που υπονομεύει τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, την εμπλέκει σε επικίνδυνους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Σε κάθε περίπτωση μόνο για «διεθνιστική συμβολή» της Κίνας στην πάλη του ελληνικού λαού δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο.

Τέλος, μπορεί το ΚΚ Κίνας να διατηρεί προς το παρόν τον τίτλο «κομμουνιστικό κόμμα», ωστόσο είναι γνωστό πως στις διεθνείς του σχέσεις αναπτύσσει στενή συνεργασία και με τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Το 2009 το ΚΚΚ διοργάνωσε στο Πεκίνο κοινό σεμινάριο με τη Σοσιαλιστική Διεθνή, με θέμα «ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, αυτό της πράσινης οικονομίας». Μιλώντας μάλιστα εκεί ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς Γ. Παπανδρέου, «εξέφρασε, δε, τη βούληση της Διεθνούς για περαιτέρω αναβάθμιση των σχέσεων των δύο πλευρών, βούληση η οποία, όπως είπε, αποδεικνύεται και από το διεξαγόμενο σεμινάριο»⁴⁰. Το ζήτημα της «ευρύτερης συνεργασίας στο πλαίσιο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς» συζητήθηκε και κατά την επίσκεψη και συνάντηση του ΠΑΣΟΚ με το ΚΚΚ, τον Ιούλη του 2010.⁴¹

Το 2009 στην Κίνα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Η Κίνα θυμώνει»⁴², που μέσα σε 3 μήνες πούλησε 700 χιλιάδες αντίτυπα κι ως σήμερα μερικά εκατομμύρια και ασχολείται με τη θέση της Κίνας στον κόσμο. Εκεί μεταξύ άλλων σημειώνεται:

«Είμαστε οι πιο κατάλληλοι για να αναλάβουμε την ηγεσία του κόσμου», αφού, όπως υποστηρίζεται, η Κίνα διαχειρίζεται τους παγκόσμιους φυσικούς πόρους πιο αποτελεσματικά, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο, κατά συνέπεια πρέπει να αναλάβει τα παγκόσμια ηνία. Σημειώνεται πως ο κινεζικός στρατός θα πρέπει στο εξής να υπερασπίζεται την κυριαρχία της χώρας και έξω από τα σύνορά της και να κατευθυνθεί σ’ εκείνες τις χώρες όπου βρίσκονται τα «θεμελιακά συμφέροντα της Κίνας» και να τα υπερασπιστεί.⁴³ Δηλαδή επί της ουσίας προτείνεται η κινητοποίηση του κινεζικού στρατού εκεί που δραστηριοποιούνται τα κινεζικά κεφάλαια. Να θυμίσουμε εδώ ότι σήμερα η Κίνα παίζει δραστήριο ρόλο στη λεγόμενη «καταπολέμηση της πειρατείας» (και η ελληνική κυβέρνηση, στην «Κοινή Ανακοίνωση»⁴⁴ που υπέγραψε με την Κίνα κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Κινέζου πρωθυπουργού στην Ελλάδα, ευχαριστεί την Κίνα για τις «φρουρές» του κινεζικού πολεμικού στόλου στα ελληνικά πλοία στα ανοικτά της Σομαλίας), προσπαθώντας να ελέγχει στρατιωτικά σημαντικά διεθνή ναυτικά περάσματα.

Στο προαναφερόμενο βιβλίο γίνεται λόγος για την «ανάγκη ζωτικού χώρου» για την Κίνα και «φωτογραφίζονται» οι αχανείς εκτάσεις της Σιβηρίας που «θα πρέπει να καλλιεργηθούν από το μεγάλο κινεζικό λαό»⁴⁵.

Εννοείται πως στη σημερινή Κίνα ένα τέτοιο βιβλίο δε θα μπορούσε να κυκλοφορήσει χωρίς τη συγκατάθεση του ΚΚΚ. Για όσους θα μπορούσαν να αμφιβάλλουν, ορίστε τι έγραψε το όργανο της ΚΕ του ΚΚΚ, «Ζεμίν Ζιμπάο» («Λαϊκή Ημερησία»): «Σε τελική φάση η Κίνα είναι προφανώς έτοιμη να θέσει τη ρωσική Απω Ανατολή κάτω από τη δική της θεμελιακή επιρροή, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλέσει την ανησυχία της Μόσχας. Η δύναμη αυτής της επιρροής δε βασίζεται στη μεγάλης κλίμακας εισροή κινεζικών εποίκων, αλλά στην αναπάντεχη “κινεζοποίηση” των Ρώσων… Μια ωραία μέρα θα υπάρξει μια σημαντική κρίση και μπροστά στα μάτια της αποδυναμωμένης πολιτικής και στρατιωτικής επιρροής της Μόσχας, αυτοί οι Ρώσοι μπορεί να προτιμήσουν να επιλέξουν υπέρ του Πεκίνου κι όχι της δικής τους κυβέρνησης. Σε μια τέτοια υποθετική εκδοχή η ρωσική Άπω Ανατολή μπορεί να γίνει μια επαρχία της Κίνας»⁴⁶.

Κοντά στα παραπάνω να υπενθυμίσουμε πως στις αρχές Αυγούστου 2010 η εκπρόσωπος του Υπουργείου Αμυνας του Βιετνάμ, Νγκούεν Φούονγκ Νγκα, δήλωσε τα εξής: «Το Βιετνάμ απαιτεί από την Κίνα να σταματήσει άμεσα να παραβιάζει την κυριαρχία του Βιετνάμ»⁴⁷. Κι αυτό γιατί στη θαλάσσια περιοχή της Νότιας Κίνας, όπου υπάρχουν ενεργειακά κοιτάσματα, εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια …«γκρίζες ζώνες» και αμφισβητούμενης κυριαρχίας περιοχές.

Βεβαίως, στα πλαίσια των ανταγωνισμών δημιουργούνται «άξονες» συνεργασίας και «αντιάξονες». Ετσι βλέπουμε τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Μπερλουσκόνι, που συνηθίζει να απευθύνει σε κάθε πολιτικό αντίπαλό του τη βαριά κατηγορία του …«κομμουνιστή», να μην έχει κανένα πρόβλημα να φωταγωγήσει «το Κολοσσαίο στη Ρώμη με «κομμουνιστικό» κόκκινο χρώμα προς τιμήν του Κινέζου πρωθυπουργού που επισκέπτεται την «αιώνια πόλη», προσδοκώντας το διπλασιασμό του διακρατικού εμπορίου στα 100 δισ. δολ. έως το 2015, καθώς και «την ανάπτυξη λιμένων και άλλων επενδύσεων, καθώς αναζητούν μια στρατηγική «δίοδο» στην Ευρώπη.⁴⁸

Συνεργασία με Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία για αλλαγή συσχετισμού στις Διεθνείς Ενώσεις

Τα τελευταία χρόνια η Κίνα αναπτύσσει συντονισμό και συνεργασία με κράτη που διεκδικούν αναβάθμιση της διεθνούς θέσης τους (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα), τη γνωστή ως BRIC, αλλά και συνεργασία-συμμαχία σε περιφερειακές ενώσεις, όπως είναι η Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης (μαζί με τη Ρωσία και τις κεντροασιατικές πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες). Μπορούν αυτές οι συνεργασίες και συμμαχίες να θεωρηθεί ότι χτυπούν το «μονοπολικό κόσμο» των ΗΠΑ;

Καταρχήν πρέπει να διευκρινίσουμε πως «μονοπολικός κόσμος» δεν υπάρχει ούτε και ποτέ υπήρξε. Πάντα υπήρχε κλιμάκωση μέσα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, με τις ΗΠΑ να καταλαμβάνουν κορυφαία θέση στην αμέσως μεταπολεμική περίοδο και να ηγούνται της πάλης με το σοσιαλισμό, όπου ηγετικό ρόλο είχε η ΕΣΣΔ. Η πάλη μεταξύ ΝΑΤΟ — ΟΟΣΑ και Συμφώνου της Βαρσοβίας — Συμβουλίου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ) ήταν πάλη ταξική. Μετά την ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας και τη διάλυση της ΕΣΣΔ έγιναν πιο έντονοι οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, στους οποίους οι ΗΠΑ, εξαιτίας της ισχύος τους, έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Ταυτόχρονα, εξαιτίας της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης, νέες αναδυόμενες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις εμφανίζονται δίπλα στις ΗΠΑ, την ΕΕ και την Ιαπωνία, επιδιώκοντας να αποσπάσουν μερίδια από τις πρώτες ύλες, τους δρόμους περάσματός τους και τις αγορές. Αυτό παρουσιάζεται στις μέρες μας από τα αστικά ΜΜΕ και αναλυτές ως ο «πολυ-πολικός κόσμος» και ως το τέλος του «μονοπολικού κόσμου». Η ανισομετρία σε περίοδο εκδήλωσης οικονομικής κρίσης επιταχύνει ανακατατάξεις στο συσχετισμό των καπιταλιστικών δυνάμεων, αλλά αυτές δεν κάνουν τον κόσμο μας ούτε πιο ασφαλή ούτε πιο ειρηνικό. Οσο δεν επιλύεται σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο η αντίθεση κεφαλαίου — εργασίας, όσο στη βάση των ανερχόμενων δυνάμεων βρίσκεται η «δίψα» του κεφαλαίου για νέες αγορές και πρώτες ύλες, δε θα έχουμε αλλαγές σε ριζοσπαστική κατεύθυνση. Τα κράτη που κερδίζουν έδαφος στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο που έπαιζε στο παρελθόν η ΕΣΣΔ, γιατί κινούνται από το κίνητρο του πρόσθετου κέρδους για τα δικά τους μονοπώλια. Αυτό ισχύει και για την Κίνα και δεν μπορεί να αναιρεθεί επειδή χρησιμοποιείται η κόκκινη σημαία και ο κομμουνιστικός τίτλος του κόμματος.

Επίσης, όταν εστιάζουμε στη συνεργασία μεταξύ των χωρών του BRIC ή της «Οργάνωσης Συνεργασίας της Σαγκάης» ή του συντονισμού που έχουν πετύχει τα ΥΠΕΞ Κίνας, Ινδίας, Ρωσίας, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτή είναι η μια μόνο πλευρά της ιμπεριαλιστικής πραγματικότητας. Πίσω από αυτή υπάρχει και η πλευρά του σκληρού ανταγωνισμού και των αντιθέσεων ανάμεσα σ’ αυτές τις δυνάμεις, π.χ. μεταξύ Ρωσίας και Κίνας για την ενέργεια στην Κεντρική Ασία ή τις κινεζικές βλέψεις προς τη ρωσική Απω Ανατολή κ.ά. Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις της Κίνας με την Ινδία, όπου εκτός της εκκρεμότητας του άλυτου συνοριακού ζητήματος (π.χ. τον Αύγουστο του 2010 η Ινδία έστειλε δύο μεραρχίες στο κρατίδιο Αρουνατσάλ-Πραντές⁴⁹ για να ενισχύσει τα σύνορά της με την Κίνα), υπάρχει κι ο σκληρός ανταγωνισμός για την ηγεμονία στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας. Είναι χαρακτηριστικό πως, όπως έγινε γνωστό, το Υπουργείο Αμυνας της Ινδίας πραγματοποίησε τόσο το 2009, όσο και το 2010 αλλεπάλληλες συνεδριάσεις για να εξετάσει το ζήτημα του εκσυγχρονισμού των κινεζικών ενόπλων δυνάμεων, θέτοντας ανάλογους στόχους για τις ένοπλες δυνάμεις της Ινδίας.⁵⁰

Και στα κράτη της Λατινικής Αμερικής με ηγετικό ρόλο της Βραζιλίας αναπτύσσεται η τάση διαφοροποίησης των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ, γι’ αυτό επιδιώκεται ενίσχυση των σχέσεών τους με Κίνα, Ρωσία, Ινδία, αλλά και ΕΕ. Η πλευρά των ανταγωνισμών και της συνεργασίας συνυπάρχει στον ιμπεριαλιστικό κόσμο, όπου η αλληλεξάρτηση και η σύναψη συμμαχιών συμβαδίζει με τον ανταγωνισμό και τους αντιάξονες.

Ταυτόχρονα, όσοι θεωρούν πως η Κίνα αποτελεί «κυματοθραύστη» της «μονοπολικότητας» των ΗΠΑ, παραλείπουν το γεγονός πως η Κίνα το 2001 στήριξε δημόσια το λεγόμενο «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας 1373/2001, που θεσμοθετεί την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα με πρόσχημα την «τρομοκρατία». Εννοείται πως σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση κινήθηκε το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, όταν στη Διεθνή Συνάντηση των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων το 2002 (παρουσία 62 ΚΚ) σημείωνε πως: «τα γεγονότα της 11ης του Σεπτέμβρη αποτέλεσαν το άλλοθι για την εξαπόλυση μιας άνευ προηγουμένου επίθεσης κατά των ελευθεριών και των δικαιωμάτων των λαών με το πρόσχημα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Οι ιμπεριαλιστές ονομάζουν τρομοκρατικό κάθε κίνημα αντίστασης που αγωνίζεται κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και των αντιλαϊκών αποφάσεων που παίρνονται από διεθνείς οργανισμούς (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΠΟΕ, ΕΕ κλπ.), αντιιμπεριαλιστικά κινήματα που αγωνίζονται κατά των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και πολέμων και κατά του ΝΑΤΟ, καθώς και κάθε κοινωνικό και εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα καθώς και αγώνες ενάντια σε δικτατορικά και φασιστικά καθεστώτα»⁵¹.

Η συμμαχία της Κίνας με «αναπτυσσόμενες» οικονομίες

Στις 10 Ιούλη του 1986 η Κίνα εξέφρασε επίσημα τη θέλησή της να ενταχθεί στην GATT (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου) και στις 11 Δεκέμβρη 2001 έγινε το 143ο μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), που αποτέλεσε τη μετεξέλιξη της GATT.

Μέσα στον ΠΟΕ η Κίνα αναδεικνύει δευτερεύουσες αντιθέσεις που υπάρχουν στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Στην εισήγησή του στο 16ο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας ο Ζιανγκ Ζεμίν έκανε λόγο για «διαφορές στην ανάπτυξη Νότου και Βορρά», καθώς και «πίεση οικονομικής, επιστημονικο-τεχνικής και άλλης υπεροχής από τις ανεπτυγμένες χώρες».⁵² Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις η Κίνα σταθερά επιδιώκει να εμφανίζεται ως εκπρόσωπος και ηγέτης των αναπτυσσόμενων χωρών.⁵³

Παρά τη διεθνή αναβάθμιση της Κίνας στον οικονομικό τομέα, η ηγεσία της Κίνας επιμένει να παρουσιάζει τη χώρα ως μια «αναπτυσσόμενη χώρα».54 Ο ισχυρισμός αυτός στηρίζεται σε τρία επιχειρήματα: α) Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας για το 2008 ήταν μόλις 3,300 δολάρια, δηλαδή η Κίνα είναι μόλις στην 104η θέση στον κόσμο. β) Μέσα στο 1,3 δισεκατομμύρια πληθυσμό της Κίνας υπάρχουν πάνω από 700 εκατομμύρια αγρότες. γ) Η βιομηχανία, η γεωργία και ο τομέας των υπηρεσιών της Κίνας έχουν αντίστοιχα μερίδια στο ΑΕΠ 49%, 11% και 40%, ενώ σε άλλες χώρες με μεγαλύτερο βαθμό καπιταλιστικής ανάπτυξης, η βιομηχανία κι η γεωργία έχουν ακόμη μικρότερα ποσοστά, υπέρ των υπηρεσιών. Η αύξηση του ΑΕΠ το 2009 ήταν κατά 9,5% στη βιομηχανία, 8,4% στις υπηρεσίες και μόνο 4,2% στη γεωργία.

Η κατάταξη του ΟΗΕ και του ΟΟΣΑ είναι προβληματική και δεν αποδίδει την πραγματικότητα της Κίνας, όπως δεν την αποδίδει και ο χαρακτηρισμός της ως «αναπτυσσόμενης» από την ίδια την ηγεσία της Κίνας. Τα παραπάνω φαινόμενα «αναπτυσσόμενης» καπιταλιστικής οικονομίας οφείλονταν στη βαθιά ανισομετρία μεταξύ του ανατολικού και δυτικού τμήματός της. Μια ακριβέστερη απεικόνιση θα έδιναν τα ανάλογα στοιχεία για το ανατολικό τμήμα της.⁵⁵ Και βέβαια για το αναπτυγμένο ανατολικό τμήμα ισχύει ό,τι για τον καπιταλισμό: η συγκέντρωση των μέσων παραγωγής σε λίγα χέρια και η αύξηση της κοινωνικής ανισότητας.

Και από αυτή την άποψη η συμμαχία της Κίνας με άλλες αντίστοιχες δυνάμεις (π.χ. Ινδία) στα μεγέθη της καπιταλιστικής ανισομετρίας δεν τις φέρνουν στην ίδια θέση με πολύ πιο καθυστερημένες κοινωνίες, όπως της Αφρικής ή της Ασίας. Όμως στο όνομα της «καθυστέρησης» διαμορφώνονται «πατριωτικά οράματα», με τα οποία γίνεται προσπάθεια να εγκλωβιστεί το εργατικό κίνημα, τα ΚΚ, άλλες ριζοσπαστικές δυνάμεις, που καλούνται να ξεχάσουν προς το παρόν την ταξική πάλη και την ανάγκη οικοδόμησης μιας άλλης κοινωνίας και ν’ αφοσιωθούν στο έργο της «ενίσχυσης της διεθνούς θέσης της χώρας» τους. Συχνά η επιδίωξη για «εθνική ανάπτυξη» συνδυάζεται και μ’ έναν επιλεκτικό «αντιιμπεριαλισμό», που επικεντρώνεται μόνο ενάντια στις ΗΠΑ, οι οποίες χαρακτηρίζονται «αυτοκρατορία» και ίσως και ενάντια σε κάποια από τα ισχυρά κράτη της Δυτικής Ευρώπης. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και η θεωρία του λεγόμενου «χρυσού δισεκατομμυρίου» (των 30 περισσότερο «ανεπτυγμένων χωρών» που ανήκουν στον ΟΟΣΑ), που προβάλλει ως βασικό κριτήριο διαχωρισμού την κατά κεφαλή κατανάλωση των διάφορων αγαθών ανά χώρα.

Την ίδια ώρα, αυτοί που εστιάζουν τόσο πολύ στο διαχωρισμό σε αναπτυγμένες κι αναπτυσσόμενες χώρες, ξεχνούν πως και στις πιο πλούσιες σήμερα καπιταλιστικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, είναι έκδηλα τα φαινόμενα της μαζικής φτώχειας κι εξαθλίωσης λαϊκών στρωμάτων. Οπως και στις πιο φτωχές υπάρχουν φαινόμενα τεράστιου πλουτισμού, ίσως και πιο απροκάλυπτου απ’ ό,τι στις λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες.

Γιατί ισχύει η ανάλυση του Κ. Μαρξ, πως: «Οσο πιο παραγωγική είναι μια χώρα σε σύγκριση με μια άλλη στην παγκόσμια αγορά, τόσο πιο ψηλοί είναι οι μισθοί εργασίας σε αυτήν, συγκρινόμενοι με τους μισθούς των άλλων χωρών. Στην Αγγλία είναι υψηλότερος όχι μόνο ο ονομαστικός, αλλά και ο πραγματικός μισθός εργασίας απ’ ό,τι στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ο εργάτης τρώει περισσότερο κρέας, ικανοποιεί περισσότερες ανάγκες… Ομως, ο μισθός εργασίας στην Αγγλία είναι υψηλότερος όχι στον ίδιο βαθμό, στον οποίο η παραγωγικότητα των Αγγλων εργατών ξεπερνάει την παραγωγικότητα των εργατών των άλλων χωρών»⁵⁶.

Αν λοιπόν οι κομμουνιστικές δυνάμεις παραιτηθούν από το σύνθημα της προλεταριακής διεθνιστικής αλληλεγγύης και προσχωρήσουν στην ιδέα του διαχωρισμού του κόσμου σε «Βορρά-Νότο» ή του «χρυσού δισεκατομμυρίου», θα πέσουν εύκολα στην παγίδα της «ενότητας» με το λεγόμενο «εθνικά προσανατολισμένο κεφάλαιο», δηλαδή με την αστική τάξη της χώρας τους (ή με τμήμα της), που αποζητά μια καλύτερη θέση στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα για τον εαυτό της. Τότε, ως κομμουνιστές, θα έχουν συνειδητά ή ασυνείδητα αναθεωρήσει τη βασική λενινιστική θέση για τον «ιμπεριαλισμό, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», που αφορά ολόκληρη την αντιδραστική εποχή του καπιταλισμού, επομένως και κάθε καπιταλιστική κοινωνία, με περισσότερη ή λιγότερη δύναμη στην παγκόσμια αγορά. Να γιατί η στάση της Κίνας και στο συγκεκριμένο θέμα, όπου επιδιώκει να εμφανιστεί ως «ηγέτης» των «αναπτυσσόμενων» χωρών, συμβάλλει στον αποπροσανατολισμό και στη διαμόρφωση συγχύσεων στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, αφού επικεφαλής αυτής της προσπάθειας εμφανίζεται μια μεγάλη χώρα που κυβερνά ένα κόμμα που φέρει τον τίτλο «κομμουνιστικό».

Το δήθεν αναπόφευκτο  «άνοιγμα» στην παγκόσμια αγορά

Από το ΚΚΚ, αλλά και από άλλες δυνάμεις, η σταδιακή ενίσχυση των καπιταλιστικών σχέσεων προβλήθηκε ως συμμετοχή στην παγκοσμιοποίηση: «Στον όλο και περισσότερο παγκοσμιοποιημένο κόσμο σήμερα, η Κίνα δεν μπορεί να αναπτυχθεί απομονωμένη από τον κόσμο και, αφετέρου, ο κόσμος δεν μπορεί να αγνοήσει την Κίνα στη διαδικασία επίτευξης ευημερίας»⁵⁷. Αλλά η «παγκόσμια αγορά» δεν είναι ουδέτερη, μια αγορά στην οποία αμοιβαία ανταλλάσσονται προϊόντα της καπιταλιστικής με εκείνα της σοσιαλιστικής παραγωγής. Το φαινόμενο της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης», στο όνομα της οποίας δέχεται επίθεση το σημερινό επίπεδο μισθών στον αναπτυγμένο καπιταλισμό, δεν είναι καινούργιο. Ηδη στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» γίνεται αναφορά στην «παγκόσμια αγορά»: «Με την εκμετάλλευση της παγκόσμιας αγοράς, η αστική τάξη διαμορφώνει κοσμοπολιτικά την παραγωγή και την κατανάλωση όλων των χωρών. Προς μεγάλη λύπη των αντιδραστικών αφαίρεσε το εθνικό έδαφος κάτω από τα πόδια της βιομηχανίας. Εκμηδενίστηκαν κι εξακολουθούν καθημερινά να εκμηδενίζονται οι παμπάλαιες εθνικές βιομηχανίες. Εκτοπίζονται από νέες βιομηχανίες που η εισαγωγή τους γίνεται ζωτικό ζήτημα για όλα τα πολιτισμένα έθνη, από βιομηχανίες που δεν επεξεργάζονται πια ντόπιες πρώτες ύλες που βρίσκονται στις πιο απομακρυσμένες ζώνες και που τα προϊόντα τους δεν καταναλώνονται μονάχα στην ίδια τη χώρα, αλλά ταυτόχρονα σε όλα τα μέρη του κόσμου. Στη θέση των παλιών αναγκών, που ικανοποιούνταν από τα εθνικά προϊόντα, μπαίνουν καινούριες ανάγκες, που για να ικανοποιηθούν απαιτούν προϊόντα των πιο απομακρυσμένων χωρών και κλιμάτων. Στη θέση της παλιάς τοπικής και εθνικής αυτάρκειας και αποκλειστικότητας, μπαίνει μια ολόπλευρη συναλλαγή, μια ολόπλευρη αλληλεξάρτηση των εθνών. Κι αυτό που γίνεται στην υλική παραγωγή γίνεται και στην πνευματική παραγωγή. Τα πνευματικά προϊόντα των ξεχωριστών εθνών γίνονται κοινό χτήμα. Η εθνική μονομέρεια και ο εθνικός περιορισμός γίνονται όλο και πιο αδύνατα και από τις πολλές εθνικές και τοπικές φιλολογίες διαμορφώνεται μια παγκόσμια φιλολογία»⁵⁸.

Μπορεί η «συμμετοχή της Κίνας» στη διεθνή αγορά να θεωρηθεί ως μια αναγκαστική ανταλλαγή εμπορευμάτων διαφορετικών οικονομιών που επιβάλλεται από το διεθνή συσχετισμό; Οχι, γιατί πάνω απ’ όλα πρόκειται για εξαγωγή κεφαλαίου, συσσωρευμένου στην Κίνα με καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει σύγκριση με τις εμπορικές συναλλαγές της ΕΣΣΔ με καπιταλιστικές οικονομίες.

Είναι γνωστό πως η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ στηρίχτηκε πρώτα απ’ όλα στην κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, στον κεντρικό σχεδιασμό και σε ανάλογα μέτρα οικονομικής φύσης στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, όπως ήταν το κρατικό μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου, που καθιερώθηκε τον Απρίλη του 1918. Ακόμη και στις συνθήκες της ΝΕΠ (τις οποίες κάποιοι αρέσκονται να επικαλούνται όταν αναφέρονται στη σημερινή Κίνα) το κρατικό μονοπώλιο απέκτησε μια ακόμη μεγαλύτερη σημασία ως ανάχωμα απέναντι στις αυξανόμενες καπιταλιστικές τάσεις. Ο Λένιν, στην αντιπαράθεσή του με τον Μπουχάριν, υπερασπίστηκε τη σημασία του μονοπωλίου στο εξωτερικό εμπόριο. Και ο Στάλιν στην πορεία σημείωνε την ανάγκη «να σχεδιασθεί η οικονομία έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η αυτοτέλεια της λαϊκής οικονομίας, ώστε η οικονομία μας να μην μετατραπεί σε εξάρτημα των καπιταλιστικών χωρών. Είναι στο χέρι μας, να μην γίνουμε εξάρτημα της καπιταλιστικής οικονομίας»⁵⁹.

Ο Στάλιν, στο κλείσιμό του στην 7η Ολομέλεια της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς στις 13 Δεκέμβρη του 1926, καταρρίπτει το μύθο πως η ΕΣΣΔ είναι «εξαρτημένη» από την παγκόσμια καπιταλιστική αγορά επειδή έχει οικονομικές σχέσεις με καπιταλιστικές χώρες. Σημειώνει την αλληλεξάρτηση που υπάρχει σ’ αυτές τις σχέσεις και τονίζει πως είναι άλλο πράγμα αυτού του είδους η αλληλεξάρτηση κι άλλο η ενσωμάτωση (διασύνδεση) της οικονομίας της χώρας στα πλαίσια της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας.⁶⁰ Δηλαδή η μη ενσωμάτωση προϋπέθετε τον κεντρικό σχεδιασμό, το κρατικό μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο και το τραπεζικό σύστημα και την κοινωνικοποίηση των βιομηχανιών. Η πραγματικότητα της Κίνας είναι τελείως διαφορετική εκείνης της ΕΣΣΔ επί ΝΕΠ. Στην Κίνα:

α) Δεν υπάρχει μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο. Χιλιάδες ξένες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην Κίνα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των κινεζικών εξαγωγών, που βέβαια εξαρτώνται από τους δικούς τους σχεδιασμούς, στη βάση της κερδοφορίας τους κι όχι βέβαια από μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία.
β) Δρουν 440 ξένες ιδιωτικές τράπεζες, οι οποίες κι έχουν αποκτήσει τουλάχιστον ένα 10% των μετοχών των κρατικών κινεζικών τραπεζών και από το 2005 αναπτύσσονται και οι ντόπιες ιδιωτικές τράπεζες.⁶¹
γ) Σημαντικό κομμάτι της βιομηχανίας είναι ιδιωτικό και αποκρατικοποιημένο (μετοχικές εταιρίες), ενώ υπολογίζεται ότι ο ιδιωτικός τομέας παράγει το 70% του ΑΕΠ⁶².
δ) Η ντόπια νομοθεσία, ιδιαίτερα στον οικονομικό κι εμπορικό τομέα, είναι πλήρως εναρμονισμένη, χάρη και στα εργαλεία του ΠΟΕ, στις νόρμες της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας.

Επίλογος

Συνοψίζοντας, η κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων στην Κίνα, που είναι σήμερα γεγονός, αργά ή γρήγορα θα επιφέρει μεγαλύτερη εναρμόνιση και στο πολιτικό της σύστημα, στην κυρίαρχη ιδεολογία, στο σύνολο των στοιχείων του εποικοδομήματος, που ο καπιταλιστικός τους χαρακτήρας θα εκφραστεί και στους συμβολισμούς τους. Η όξυνση των ταξικών αντιθέσεων θα ωριμάσει και την ανάγκη να εκφραστεί το επαναστατικό εργατικό κίνημα με το δικό του κόμμα ενάντια στην καπιταλιστική εξουσία.

1. «Η απειλή του κίτρινου γίγαντα», http://www.paraskhnio.gr/index.php?option= com_content&view=article&id=435:2010–09-06–10-00–51&catid=13:paraskhnio-ston-kosmo&Itemid=8.
2. «Η Κίνα αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη εξαγωγική δύναμη του κόσμου», http://www.eurocapital.gr/index.php/permalink/5287.html
3. http://sino.by/analitics/109-analitics.
4. http://o‑kitae.ru/sovremennaya-ekonomika-kitaya/16.html.
5. «Η φιλοσοφία της επιτυχίας των κινέζων δισεκατομμυριούχων», http://www.buffett.ru/investments/?ID=3293&print=Y.
6. «Οι μεγαλύτερες εταιρίες στην Κίνα και στον κόσμο», http://russian.cntv.cn/program/news_ru/20100906/102640.shtml.
7. «Ο αριθμός των ιδιωτικών επιχειρήσεων στην Κίνα ξεπέρασε τα 3,5 εκατομμύρια», http://www.ttservice.by/index.php?name=news&op=view&id=4.
8. «Φέτος οι 500 ισχυρότερες ιδιωτικές επιχειρήσεις της Κίνας έχουν 5 ιδιαιτερότητες», http://russian.china.org.cn/exclusive/txt/2010–09/01/content_20841263.htm.
9. Ο.π.
10. «Η Κίνα το 2009 ήταν μέσα στους 5 μεγαλύτερους επενδυτές στον κόσμο», http://www.bfm.ru/news/2010/09/06/kitaj-v-2009-godu-stal-pjatym-krupnejshim-investorom-v-mire.html.
11. «Παγκόσμια οικονομία: Ο κινέζικος κύκλος», http://www.warandpeace.ru/ru/reports/vprint/51067.
12. «ΗΠΑ: Αγορές αμερικανικών ομολόγων από την Κίνα», http://www.capital.gr/News Print.asp?id=1048344.
13. «Η Κίνα βαδίζει στον κόσμο», http://www.chaskor.ru/article/kitaj_poshel_po_miru_18811.
14. «Σκούπα πρώτων υλών», http://www.expert.ru/printissues/expert/2009/40/resursnuy_pylesos/. Τα παρακάτω στοιχεία σ’ αυτό το κεφάλαιο είναι από το συγκεκριμένο άρθρο.
15. «Το Πεντάγωνο ανησυχεί για την αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ της Κίνας», http://www.bbc.co.uk/russian/international/2010/08/100817_cnina_military_report_pentagon.shtml.
16. «Πεντάγωνο: Η Κίνα συνεχίζει να αυξάνει το στρατιωτικό δυναμικό της», http:// www.voanews.com/russian/news/world-news/US-China-military-2010–08-16–100809179.html
17. «Η συνολική ισχύς της Κίνας», http://www.journal-neo.com/?q=node/488.
18. «Το στρατιωτικό δυναμικό της Κίνας βρίσκεται στη 2η παγκόσμια θέση», http://vpk.name/news/35274_voennyii_potencial_kitaya_zanimaet_vtoroe_mesto_v_mire.html.
19. Στοιχεία από τη ρωσόφωνη ιστοσελίδα του κινεζικού υπουργείου εμπορίου http://russia.mofcom.gov.cn/article/subject/zhongguo/lanmufff/200803/ 20080305410262.html.
20. «Ζεμίν Ζιμπάο», http://russian.people.com.cn/31521/6980549.html.
21. Γιαν Τζετσί: «Η ΛΔ Κίνας όλο και περισσότερη προσοχή δίνει στην ανάπτυξη, αναλαμβάνοντας όλο και μεγαλύτερη ευθύνη», ομιλία στο Μόναχο, 5 Φλεβάρη 2010, http://russian.people.com.cn/31520/6889574.html.
22. Β. Ι. Λένιν: «Ο Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 27, σελ. 378–379.
23. Από την ιστοσελίδα της κινεζικής πρεσβείας στην Αθήνα: http://gr.china-embassy.org/eng/xwdt/t261536.htm.
24. Ο.π.
25. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 23ης Απρίλη 2008 σχετικά με την πολιτική της Κίνας και τον αντίκτυπό της στην Αφρική, 2007/2255(INI) (2009/C 259 E/08).
26. Νικίτα Μεντκόβιτς: «Η χρηματική διάσταση του πολέμου στο Αφγανιστάν (1979–1989)» http://afghanistan.ru/print/?id=18319.
27. Steve Coll: «Anatomy of a Victory CIA s Covert Afghan War», «Washington Post», 19 July 1992, http://emperors-clothes.com/docs/anatomy.htm.
28. Α. Σ. Βορόνιν: «Βιετνάμ, ανεξαρτησία, ενότητα, σοσιαλισμός», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 96–97.
29. Α. Σ. Βορόνιν: «Το Βιετνάμ σήμερα», εκδ. «Νέα βιβλία», σελ. 109.
30. Ο.π.
31. Consolidated Guidance No. 8, περίληψηστους «The New York Times», 4 November 1979, p. A1.
32. Jonathan Pollack: «The Lessons of Coalition Politics: Sino-American Security Relations», Santa Monica: RAND Corporation, 1984, p. 70.
33. Σ. Λαβρένοφ — Ι. Ποπόφ: «Η Σοβιετική Ενωση στους τοπικούς πολέμους και συγκρούσεις», http://militera.lib.ru/h/lavrenov_popov/index.html.
34. http://www.arlindo-correia.com/gleijeses4.pdf.
35. Εφημερίδα «Ημερησία», 23 Σεπτέμβρη 2010, http://www.imerisia.gr/article.asp? catid=12337&subid=2&pubid=61921147.
36. «Η Στρατιωτική Δύναμη στο Κοσσυφοπέδιο (KFOR)», http://tosyntagma.ant-sakkoulas.gr/afieromata/item.php?id=395.
37. http://www.rian.ru/world/20100722/257443658.html.
38. http://www.hellasontheweb.org/2010–04-05–22-20–08/2010–04-06–12-08–05/785‑2010-09–01-20–11-24?tmpl=component&print=1&layout=default&page=.
39. Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων — Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
40. http://www.inews.gr/news/1/iper-prasinis-anaptixis-simfonoun-sosialistiki-diethnis-kai-kommounistiko-komma-kinas.htm.
41. http://www.pasok.gr/portal/resource/contentObject/id/b334bc62-b685-4619–8b73-b72f8e76276a.
42. Ο πλήρης τίτλος του είναι: «Η Κίνα θυμώνει. Μεγάλη εποχή, μεγάλοι στόχοι και οι εσωτερικές και εξωτερικές αναταραχές». Εκδοτικό «Τζιανσού Ζενμίν Τσουμανσέ», που εκδίδει μεταξύ άλλων πολιτικά, φιλοσοφικά και λογοτεχνικά βιβλία. Μάρτης 2009.

Συγγραφείς είναι πέντε επιφανείς δημοσιογράφοι και συγγραφείς: Σουν Σιαοτζιούν, στρατιωτικός αναλυτής του κεντρικού τηλεοπτικού σταθμού «Φενχουάν». Βαν Σιάοντουν, δημοσιογράφος. Σουν Τζιάν, δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Η Κίνα μπορεί να πει όχι». Χουάν Τζισού, υποδιευθυντής του «Περιοδικού διεθνών κοινωνικών επιστημών». Λιού Γιάν, δημοσιογράφος, σχολιαστής στα ΜΜΕ σε ζητήματα οικονομίας, ιστορίας, πολιτισμού.

43. «Η κινεζική στρατιωτική ισχύς», 26.8.2010, http://www.odnagdy.com/2010/08/ blog-post_9626.html.
44. Κοινή ανακοίνωση για την εμβάθυνση της εκτενούς στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ της Κίνας και της Ελλάδας, http://greek.cri.cn/161/2010/10/04/42s4914.htm.
45. «Γιατί η Κίνα θυμώνει με τη Ρωσία», http://kp.ru/daily/24313/506551.
46. «Η Κίνα όλο και περισσότερο προσελκύει τη ρωσική Απω Ανατολή», http://world.people.com.cn/GB/1030/6677024.html και μετάφραση στα ρωσικά: http://www.inosmi.ru/world/20080130/239263.html.
47. «Οι γείτονες της Κίνας εξοπλίζονται με ό,τι μπορούν», http://www.ng.ru/world/2010–08-10/7_vietnam.html.
48. «Με …κόκκινο Κολοσσαίο υποδέχτηκε η Ιταλία την Κίνα», http://www.euro2day. gr/news/world/125/articles/607508/ArticleNewsWorld.aspx.
49. «Η Ινδία απέστειλε 2 μεραρχίες στα σύνορα με την Κίνα», http://www.warandpeace.ru/ru/news/vprint/50479.
50. «Η Ινδία αυξάνει τη στρατιωτική ισχύ της, ως απάντηση στην Κίνα», http://flot.com/nowadays/concept/opposite/indiareadiesforchinafight/index.php?print=Y.
51. Ανακοίνωση της Διεθνούς Συνάντησης των Κομμουνιστικών κι Εργατικών Κομμάτων, Αθήνα 2002. http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=1320825&publDate=2002–06-26%2000:00:00.0.

52. Εισήγηση στο 16ο Συνέδριο του ΚΚΚ, http://russian.china.org.cn/news/txt/2002–11/19/content_2050838.htm.
53. Α. Λουκίν: «Το κινέζικο “όραμα” και το μέλλον της Ρωσίας», http://www.mgimo.ru/ news/experts/document151024.phtml.
54. «Κίνα: αύξηση ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης», Μάρτης 2010, http://www.imperiya.by/economics2-7364.html.

55. Πάνω από το 80% του πληθυσμού ζει στις ανατολικές περιοχές που καταλαμβάνουν περίπου το 10% των εδαφών της Κίνας. Πηγή: Ρωσική ιστοσελίδα για γεωγραφία: «Περιγραφή της Κίνας», http://geo-tour.net/Asia/china.htm.
56. Κ. Μαρξ: «Θεωρίες για την υπεραξία», μέρος 2ο, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 13.
57. Ιστοσελίδα της κινεζικής πρεσβείας στην Αθήνα, http://gr.china-embassy.org/eng/ xwdt/t261536.htm.
58. Κ. Μαρξ — Φρ. Ενγκελς: «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ.29–30.
59. Από το άρθρο του Ι. Β. Στάλιν «Η συζήτηση για το εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας» (Γενάρης 1941), στο Ρίτσαρντ Κοσολάποφ: «Ο λόγος στο σ. Στάλιν», «Συζήτηση για το εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας», 29 Γενάρη 1941, εκδ. «Παλέια», Μόσχα, 1995, σελ. 161–168.
60. Ι. Β. Στάλιν: «Κλείσιμό του στην 7η Ολομέλεια της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς», «Απαντα», τ.9, σελ. 132–136.
61. «Η χρηματιστική αγορά της Κίνας», http://www.globfin.ru/articles/finsyst/china. htm.
62. «Η χρηματιστική αγορά της Κίνας», http://www.globfin.ru/articles/finsyst/china.htm.

Το άρθρο αυτό γράφηκε το Δεκέμβρη του 2012 από τον Ελισαίο Βαγενά – τότε και τώρα μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνο του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων. 

Τα όποια νεώτερα στοιχεία επικυρώνουν και “επαυξάνουν” το κεντρικό του νόημα –ειδικά κατά τη διάρκεια του ιμπεριαλιστικού πολέμου στην Ουκρανία