Ενας νέος ήλιος ανατέλλει πάνω από την Ινδία

ΙΝΔΙΑ

Πενήντα χρόνια - πόσης; - ανεξαρτησίας

Σήμερα, ύστερα από μισόν αιώνα, η Ινδική Χερσόνησος παρουσιάζει μια εικόνα ακόμη πιο πολύπλοκη απ' ό,τι στις 15 Αυγούστου 1947

Το 1947, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να φανταστεί την Ινδία, χωρίς τους Αγγλους και την κυριαρχία τους.

Η παρουσία τους ήταν βαθιά στη χώρα από τα τέλη του 18ου αιώνα ακόμη. Κατείχαν όλη την τεράστια χερσόνησο και την είχαν μοιράσει κατά το δοκούν στον εαυτό τους και σε ηγεμόνες συνεργάτες και υποτελείς τους. Ο τεράστιος πλούτος της Ινδίας ήταν από τους βασικούς χρηματοδότες της βρετανικής βιομηχανικής επανάστασης. Από δεκαετίες, ο κάτοχος του βρετανικού θρόνου ήταν και αυτοκράτορας της Ινδίας. Η θέση του Βρετανού γενικού διοικητή, που έφερε τον τίτλο του αντιβασιλέα, φαινόταν πιο σταθερή και από τα Ιμαλάια. Ούτε ο Παγκόσμιος Πόλεμος, που μόλις είχε τελειώσει, δεν είχε θίξει την κατάσταση πραγμάτων. Ολα φαίνονταν να βαίνουν καλώς στη "Βρετανική Ινδία".

Οταν η ανάγκη γίνεται φιλοτιμία

Οπως πολύ συχνά συμβαίνει, τα φαινόμενα απατούσαν. Η βρετανική κυριαρχία στην Ινδία είχε περάσει στο τελευταίο στάδιο της κρίσης της. Τίποτε δεν μπορούσε πια να τη σώσει. Ο Παγκόσμιος Πόλεμος είχε υπονομεύσει καίρια τις βρετανικές δυνάμεις. Η άλλοτε πανίσχυρη Βρετανία τώρα γινόταν όλο και πιο καθαρά δύναμη δεύτερης σειράς. Οχι μόνο οι δυνάμεις της δεν αρκούν, αλλά δεν μπορεί να βρει και τους αναγκαίους συμμάχους. Ο νέος ισχυρός σύμμαχος, οι ΗΠΑ, δεν υποστηρίζουν τη συνέχιση της βρετανικής παρουσίας, θεωρώντας την Ινδία σαν ένα καλό μέρος για να απλώσουν την επιρροή τους.

Οι διεθνείς παράγοντες είναι επίσης δυσμενείς. Η Βρετανία είναι απασχολημένη με τη δημιουργία ενός αντισοβιετικού και αντεπαναστατικού διεθνούς μετώπου στην Ευρώπη. Στη γειτονική Κίνα, τα πράγματα είναι μπλεγμένα. Μεγάλη είναι η αναταραχή σε όλη τη ΝΑ Ασία.

Ακόμη χειρότερα: Στην Ινδία, εμφανίζεται καθαρά ο κίνδυνος εκτεταμένων επαναστατικών αναταραχών. Το 1946 σημαδεύεται από την ανταρσία του Βασιλικού Ινδικού Ναυτικού. Οι κόκκινες σημαίες πλησίστιες στα κατάρτια των πλοίων της Αυτού Μεγαλειότητος τρομοκρατούν το Λονδίνο: Θα πάρει η Ινδία τον "κινεζικό δρόμο";

Ηταν επείγων καιρός για την ανάγκη να γίνει φιλοτιμία. Υστερα από μια σειρά διαπραγματεύσεων και επαφών, των οποίων δεν έχουν ακόμη γίνει εντελώς γνωστές όλες οι λεπτομέρειες, οι Βρετανοί αποσύρονται από την Ινδική Χερσόνησο, αφήνοντάς τη στη φροντίδα των τοπικών ELITES.

Η σημαία της Ινδίας υψώνεται στο Κόκκινο Οχυρό

Στις 15 Αυγούστου 1947, ένας νέος ήλιος ανατέλλει πάνω από την Ινδία.

Ενας ήλιος, ωστόσο, όχι χωρίς κηλίδες. Αξιοποιώντας ένα πολύπλοκο ιστορικό παρελθόν, βασισμένο σε έναν ακόμη πιο πολύπλοκο καταμερισμό εργασίας, πολιτιστικές παραδόσεις κλπ., οι Αγγλοι δεν εγκατέλειψαν την Ινδία προτού συντελέσουν στη διαίρεσή της σε δύο κράτη: Την Ινδία και το Πακιστάν. Ο διαχωρισμός έγινε με βάση αποκλειστικά τη θρησκεία. Ετσι, στο Πακιστάν κατοίκησαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της χερσονήσου και στην Ινδία οι ινδουιστές. Αυτό σήμαινε, μεταξύ των πολλών άλλων, και ένα τεράστιο κύμα προσφύγων προς τις δυο κατευθύνσεις, κυρίως προς το Πακιστάν. Παρά την εντατική, πάντως, μετανάστευση, η Ινδία παραμένει και σήμερα η χώρα με το μεγαλύτερο στον κόσμο μουσουλμανικό πληθυσμό.

Αυτή η σελίδα της ιστορίας υπάρχει για να μας θυμίζει ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν διαβάζουμε τις ιστορικές σελίδες: Πρέπει να εξακριβώνουμε και το πώς έχουν γραφτεί.

Εχει γίνει σχεδόν απολύτως πιστευτό το ότι η απελευθέρωση της Ινδίας έγινε εντελώς ειρηνικά και χωρίς την άσκηση βίας. Στις 15 Αυγούστου 1947, στην τελετή της μεταβίβασης των εξουσιών, ο ίδιος ο τελευταίος αντιβασιλεύς λόρδος Μάουντμπάτεν επαίνεσε και τον Ναχάτμα Γκάντι γιατί "επέτυχε την απελευθέρωση της χώρας του με ένα εντελώς μη - βίαιο τρόπο". Το μόνο κακό είναι ότι η αλήθεια είναι η ακριβώς αντίθετη: Η απελευθέρωση της Ινδίας υπήρξε μια ιστορία εξαιρετικά βίαιη, που στοίχισε εκατομμύρια θύματα, κυρίως εξαιτίας επιθέσεων εναντίον προσφύγων. Η έλλειψη ολοκληρωμένης επαναστατικής έκρηξης δε μείωσε τον αριθμό τους. Αντίθετα, τον πολλαπλασίασε, οδηγώντας τα κοινοτικά πάθη στο έπακρο, αν όχι στο αδιέξοδο.

Η σημερινή εικόνα

Σήμερα, ύστερα από μισόν αιώνα, η Ινδική Χερσόνησος παρουσιάζει μια εικόνα ακόμη πιο πολύπλοκη απ' ό,τι στις 15 Αυγούστου 1947.

Το ένα από τα δυο αρχικά κράτη - η Ινδία - παραμένει στη θέση του. Συνολικής έκτασης 3.287.800 τ. χλμ. και πληθυσμού τουλάχιστον 900.000.000 κατοίκων, είναι ένας από τους παγκόσμιους γίγαντες. Αλλά όχι μόνο σε φυσικούς όρους. Στον μισό αιώνα της ανεξαρτησίας, η Ινδία έκανε, αναμφίβολα, πολύ μεγάλες προόδους. Πριν ακόμη το 1947, η Ινδία είχε την ιδιομορφία να είναι η αποικιακή χώρα, στην οποία ο καπιταλισμός και ο κρατικός μονοπωλιακός καπιταλισμός είχαν ήδη "αναπτυχθεί" στις συνθήκες της αποικιακής κυριαρχίας. Μετά το 1947, η πορεία αυτή επιταχύνθηκε, δυνάμωσε και βάθυνε. Χάρη σε μια πορεία στην οποία δεν έμεινε χωρίς επιπτώσεις και η σημαντική συνεργασία με την ΕΣΣΔ, η Ινδία σήμερα θεωρείται μια χώρα ισχυρή οικονομικά με σημαντικό δυναμικό, αν όχι θέση μεγάλης δύναμης, και στους HI - TECH τομείς. Ωστόσο, η καπιταλιστική εξέλιξη αποδείχτηκε και εδώ ανεπαρκής. Η πολύ βαθιά φτώχεια εξακολουθεί να αποτελεί την κατάσταση της μεγάλης μάζας του πληθυσμού και η ινδική κοινωνία χαρακτηρίζεται πάντα από πολύ μεγάλες ή ακόμη και επικίνδυνες δυσαναλογίες.

Το άλλο κράτος - το Πακιστάν - είχε πολύ πιο περιπετειώδη εξέλιξη. Κληρονόμος των πιο καθυστερημένων περιοχών της Βρετανικής Ινδίας, το αρχικό Πακιστάν είχε μια πολύ περίεργη διαμόρφωση. Χωριζόταν σε δυο επαρχίες, την Ανατολική και τη Δυτική, που δεν είχαν εδαφική επαφή μεταξύ τους, ενώ ανάμεσά τους βρισκόταν η κολοσσιαία Ινδία. Τελικά, τα δυο τμήματα δεν μπόρεσαν να συμβαδίσουν μόνιμα. Μετά τις εκλογές του 1971, τις πρώτες στο ανεξάρτητο Πακιστάν, δηλ. από το 1947, η ανατολική επαρχία αποσχίστηκε και, ύστερα από έναν εξαιρετικά αιματηρό πόλεμο στον οποίο αναμείχθηκε και η Ινδία, κατοχύρωσε την ανεξαρτησία της με το όνομα Μπάνγκλα Ντες (= Εθνος της Βεγγάλης). Σήμερα, Πακιστάν είναι μόνο η παλαιά Δυτική Επαρχία του Πακιστάν.

Το σημερινό Πακιστάν έχει έκταση 803.900 τ. χλμ. και πληθυσμό όχι κάτω των 80.000.000 κατοίκων. Παρά τις αλλαγές που έχουν γίνει εκεί μετά το 1947, εξακολουθεί να υπολείπεται της Ινδίας σε οικονομικά επίπεδα. Οι σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν παραμένουν ένα από τα "θερμά" σημεία του πλανήτη και αυτό δημιουργεί και ευρύτερα προβλήματα, καθώς το Πακιστάν έχει διαλέξει από την αρχή του το δρόμο της συμμαχίας με τις ΗΠΑ και τους διεθνείς οργανισμούς που οι τελευταίες δημιούργησαν.

Το Μπάνγκλα Ντες έχει έκταση 142.700 τ. χλμ., είναι δηλ. μόλις μεγαλύτερο από την Ελλάδα, και πληθυσμό τουλάχιστον 85.000.000 κατοίκους. Θεωρείται ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα και φτωχά μέρη του κόσμου. Καθώς είναι και ένα από τα πιο επίπεδα, είναι πεδίο συχνών τυφώνων και πλημμυρών, που προκαλούν μεγάλες καταστροφές.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

Άρθρο του Θανάση ΠΑΠΑΡΗΓΑ "Ρ"  Κυριακή 10 Αυγούστου 1997