Οι Μπουρλοτιέρηδες του Ολύμπου

Στην περιοχή του Ολύμπου δρούσε η επίλεκτη Διλοχία Μηχανικού της Ι Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Αντώνη Αγγελούλη («Βρατσάνο»). Στους 250 αντάρτες αυτής της ειδικής μονάδας ήταν και δύο Εβραίοι: Ο Βιτάλ Σολομών Αελιών από την Θεσσαλονίκη και ο Εσδράς Βενιαμίν Μωϋσής από τη Λάρισα. Ο Βιτάλ ήταν ο «παλιός». Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1917, πολέμησε στην Αλβανία με το 67^ο Σύνταγμα Πεζικού και, μετά τη συγκέντρωση της Πλατείας Ελευθερίας (11 Ιουλίου 1942), επιστρατεύτηκε στα  καταναγκαστικά έργα της Καρυάς Πιερίας.

Δραπέτευσε και έζησε κρυμμένος ως τον Δεκέμβριο του 1942, που προσχώρησε στην πρώτη ομάδα του ΕΛΑΣ στον νότιο Όλυμπο. Ήταν ο πρώτος Εβραίος παρτιζάνος σε όλη την Ελλάδα. Τον Ιανουάριο του 1943 εντάχθηκε στο νεοσύστατο Μηχανικό Ολύμπου.

Αναδείχθηκε σε καπετάνιο διμοιρίας, και υπεύθυνο περισυλλογής υλικού, ενώ εξέδιδε τη χειρόγραφη εφημεριδούλα της Διλοχίας με τίτλο «Το Ακαριαίον», εμπνευσμένο από τα φιτίλια των εκρηκτικών. 

Ο Εσδράς, γεννημένος το 1925, κρυβόταν με την οικογένειά του στον Αμπελώνα και αποφάσισε να ακολουθήσει το τμήμα τον Απρίλιο του 1943. Ο ίδιος έλεγε: «Ήμουνα 18 χρονών κι είχαν δει πολλά τα μάτια μου. Όμως από δω και πέρα θα ζούσα πολλά».

Πράγματι, από τον Μάρτιο του 1943 έως τον Οκτώβριο του 1944 οι «μπουρλοτιέρηδες του Ολύμπου» εκτέλεσαν 96 δολιοφθορές στην κοιλάδα των Τεμπών, ανατινάζοντας δεκάδες αμαξοστοιχίες, χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής και τεχνικά έργα, ενώ παράλληλα εμπλέκονταν σε σκληρές μάχες με τους Γερμανούς στα χωριά Ραψάνη, Πυργετός, Καλλιπεύκη, Αμπελώνας (Καζακλάρ), Αργυροπούλι (Καρατζόλ) και αλλού. Οι γερμανικές απώλειες μετρήθηκαν σε εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες τόνους υλικού.

Στις 6 Μαΐου 1944, η Διλοχία συνέδεσε τη δράση της με την υπεράσπιση των Εβραίων, όταν η διμοιρία του Βιτάλ εξόντωσε στη θέση «Καράλακκας» ή «Γκουνταμάνι» Ολύμπου ένα γερμανικό εκκαθαριστικό απόσπασμα που είχε εξορμήσει από τη Λάρισα, αιφνιδιάζοντας τις οικογένειες Μάρκου Γκανή, Ιωσήφ Οβαδία, Μωυσή Μαγρίζου και Γεουδά Κοέν που κρύβονταν στην περιοχή. 

Με τους αντάρτες συμπολέμησαν και αρκετοί από τους διωκόμενους. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 8 νεκροί αντάρτες και τουλάχιστον 3 νεκροί Εβραίοι. Εκτός από πολεμικός θρίαμβος, η «Μάχη του Καράλακκα» απαθανατίστηκε ως ένα από τα συμβολικότερα συμβάντα στην κατοχική ιστορία των Ελλήνων Εβραίων.

Συνεχίζεται με Δανέλος Αλχανάτης

Από τον κλοιό της Θεσσαλονίκης στον ΕΛΑΣ

Ανταρτομάνα Θεσσαλία

Εβραίοι στην Ρούμελη