Χρήστος Καρανταής

 

α«Οι παπαγικοί δολοφόνοι εκτέλεσαν προχθές τον πατριώτη αγωνιστή Χρήστο Καράνταή. Η εκτέλεση έγινε στις 5.15 το πρωί στο Ηράκλειο Κρήτης στη θέση Ρούσσες».

Ετσι αναγγέλθηκε από τη «Φωνή της Αλήθειας» στις 4 Μάη του 1955 η εκτέλεση του 26χρονου κομμουνιστή Χρήστου Καρανταή, γνωστού ως «Χρηστάκου» από τον καιρό που αμούστακο παιδί ακόμα ήταν στον ΔΣΕ.

Η είδηση για την επικείμενη εκτέλεση του Χρηστάκου ήταν γνωστή από τον Οκτώβρη του '53. Στις 17 εκείνου του μήνα ο ανταποκριτής στην Καβάλα της εφημερίδας «Αυγή» με τίτλο «Και νέα θανατική καταδίκη στην Καβάλα» πληροφορούσε τους αναγνώστες της: «Στη σημερινή του συνεδρίασιν το διαρκές Στρατοδικείο εξέδωκε και άλλη θανατική καταδικαστική απόφασιν εναντίον του Χριστ. Καρανταή από την Κομοτηνή, ετών 25. Κατά το κατηγορητήριο ο Καρανταής ήλθε από τις Ανατολικές χώρες τον Οκτώβριο του 1952 με σκοπό να διοργανώσει δίκτυο κατασκοπείας. Ο Καρανταής αρνήθηκε την κατηγορία που του απεδόθη. Είπε δε ότι ήρθε για να δράση πολιτικώς και να παλέψη για την ειρήνευσιν και την δημοκρατία».

Η εκτέλεση του Χρ. Καρανταή δεν έκλεινε τον κύκλο του αίματος. Στις 4 Μάη σε εφημερίδα της εποχής διαβάζουμε: «Οπως είναι γνωστό, υπάρχουν στις φυλακές αρκετοί ακόμα καταδικασμένοι σε θάνατο πολιτικοί κρατούμενοι, όπως οι Φωστηρόπουλος, Αναστασιάδης, Χρήστου, Καραγιάννης κ.ά. που καταδικάσθησαν τελευταία από τα τακτικά Στρατοδικεία. Εξ άλλου στις 18 Μαΐου δικάζονται στο Διαρκές Στρατοδικείο οι Δημ. Βασιλούλης και Παπανικολάου με την κατηγορία της κατασκοπείας».

Στις 6 Μάη από τη «Φωνή της Αλήθειας» μεταδίδεται το παρακάτω μήνυμα:

«Η εκτέλεση του πατριώτη Καρανταή είναι ένα ακόμα αιματηρό βήμα στην πολιτική του εμφυλίου πολέμου που εφαρμόζουν μονόπλευρα κατά των πολιτικών τους αντιπάλων οι αγριάνθρωποι του "Συναγερμού" (σ.σ. το κόμμα του Παπάγου)».

Και σημείωνε: «Σειρά κόμματα, ηγέτες και παράγοντες της αντιπολίτευσης, νομικοί κύκλοι με δηλώσεις τους στον Τύπο και στη Βουλή έχουν αντιταχθεί στην παραπομπή των πολιτών στα στρατοδικεία, έχουν καταγγείλει τη μηχανή της κατασκοπείας που εφευρέθηκε για τη δολοφονία των πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης».

Η αστική τάξη αξιοποιούσε τη δική της απόφαση να παραμένει από το 1947 εκτός νόμου το ΚΚΕ κι έκανε ό,τι μπορούσε για να συνεχιστεί αυτό το καθεστώς. Από την πλευρά του, όμως, και το ΚΚΕ έπαιρνε όλα τα μέτρα που μπορούσε ώστε να κρατηθεί ζωντανό το δίκτυο των παράνομων Οργανώσεών του. Ενας τέτοιος κομμουνιστής ήταν και ο Χρ. Καρανταής. Γεννημένος το 1928 στην Κομοτηνή, δεκαπεντάχρονος ακόμα μπήκε στις γραμμές της ΕΠΟΝ. Δούλευε παράλληλα ως εργάτης για να βοηθά την οικογένεια. Το 1941-'45 έμεινε οικογενειακά στη Λαμία. Πήρε μέρος στην κατασκευή οδοφραγμάτων στο δημόσιο δρόμο Λαμίας - Στυλίδας, σε συλλαλητήρια και συγκεντρώσεις ενάντια στους Χίτες και τους Σούρληδες. Επιστρέφοντας στην Κομοτηνή αναδεικνύεται Α' Γραμματέας της ΕΠΟΝ στην πόλη. Δύο φορές αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν οι Χίτες. Τον Απρίλη του 1947 βγαίνει στο βουνό και λίγο μετά γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Στο ΔΣΕ επιτελής, κομματικός υπεύθυνος και διοικητής διαφόρων σχηματισμών. Πήρε μέρος σ' όλες τις επιχειρήσεις στην περιοχή και για τη δράση του ονομάστηκε ανθυπολοχαγός πεζικού. Οταν μετά τη σύλληψή του οδηγήθηκε στο στρατοδικείο δήλωσε: «Είμαι κι εγώ απ' τη γενιά των Μπελογιάννηδων. Αρνούμαι την κατηγορία του κατασκόπου».

«Οι βάσεις υπάρχουν, δουλεύετε να τα αποτελειώσετε...».Καθώς πλησίαζε η μέρα της εκτέλεσης, με τον κώδικα της φυλακής, σ' ένα από τα στερνά του μηνύματα στη γυναίκα του ο Χρήστος Καρανταής έγραφε: «Οι βάσεις υπάρχουν, δουλεύετε να τα αποτελειώσετε...».

Πυρήνας της αντίστασης

Τι αντιπροσωπεύει όμως ο Καρανταής, πέρα από τη θυσία; Αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο κεφάλαιο στην Ιστορία του ΚΚΕ, στην Ιστορία του εργατικού κινήματος. Το κεφάλαιο που αφορά στην παράνομη δράση του ΚΚΕ, άφταστη πηγή ηρωισμού και επαναστατικής διαπαιδαγώγησης.

Μετά από την ήττα του ΔΣΕ το ΚΚΕ προσανατολίστηκε από την πρώτη στιγμή στη συγκρότηση παράνομων Κομματικών Οργανώσεων. Οι παράνομες Κομματικές Οργανώσεις αποτέλεσαν τον πυρήνα της αντίστασης και της οργάνωσης του λαού στις δύσκολες ώρες που ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός και η ελληνική αστική τάξη προσπαθούσαν με όλα τα μέσα να μετατρέψουν τη νίκη τους στα πεδία των μαχών σε συντριβή και εξόντωση του εργατικού και γενικότερα του λαϊκού κινήματος. Οι κομμουνιστές που παρέμειναν στην Ελλάδα, μαζί με νέα μέλη του Κόμματος που αψήφησαν τις διώξεις του αστικού κράτους, πρωτοστάτησαν στον τιτάνιο αγώνα της συνέχισης της πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης σε καθεστώς ήττας του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα μας. Η δράση τους όχι μόνο συντέλεσε αποφασιστικά στην ανόρθωση του λαϊκού φρονήματος και στην αναδιοργάνωση του ηττημένου εργατικού κινήματος, αλλά αποτέλεσε και την καλύτερη απάντηση στην κυρίαρχη αστική ιδεολογία της εποχής, που προσπαθούσε να επιβάλει την αντίληψη ότι ο αγώνας του ΚΚΕ ήταν αποτέλεσμα της δράσης πρακτόρων ξένων συμφερόντων.

Η παρανομία απαιτούσε τον επιτυχή συνδυασμό της νόμιμης και της παράνομης μορφής δράσης, μέσα στις πολύ μεγάλες δυσκολίες και την πολυπλοκότητα των συνθηκών της εποχής.

Αυτοτελής παρέμβαση των κομμουνιστών

Τη σημασία της εδραίωσης και ανάπτυξης παράνομων Κομματικών Οργανώσεων και της ανάγκης συνδυασμού της νόμιμης και παράνομης δράσης εξέφραζε η Απόφαση της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ (1949):

«...Οσο δύσκολες συνθήκες και να θελήσει να δημιουργήσει ο φασισμός για τη δράση του Κόμματος, οι κομμουνιστές, εκφράζοντας παντού και πάντα τις ανάγκες, τα συμφέροντα και τους πόθους των λαϊκών μαζών, θα κατανικήσουνε κάθε είδους εμπόδιο, θα κρατήσουν και θα αναπτύξουν τους δεσμούς τους με τον εργαζόμενο λαό» (Το ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα, τόμ. 7, σελ. 16. εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1995).

Ο συνδυασμός της παράνομης δράσης - βασικό στοιχείο της οποίας είναι η αποκεντρωμένη κομματική δράση - με τη νόμιμη δουλειά σήμαινε τη συνέχιση της αυτοτελούς παρέμβασης των κομματικών δυνάμεων, σε συνδυασμό με τη διάδοση των θέσεων του Κόμματος με νόμιμες μορφές (Βουλή, Τύπο, μαζικές οργανώσεις κ.λπ.), προκειμένου να φτάνουν σε όσο το δυνατό ευρύτερες λαϊκές δυνάμεις. Βασικό στοιχείο της όλης δουλειάς αποτελούσε η ύπαρξη δικτύου πληροφόρησης και μέσα στον κρατικό μηχανισμό.

Σημαντικό ρόλο στην παράνομη δράση έπαιζε το Φροντιστήριο του Αγωνιστή, εκπομπή του σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα». Από αυτήν μεταδίδονταν κομματικές αποφάσεις, ανακοινώσεις, σχόλια και οδηγίες για τη λήψη μέτρων στήριξης της παράνομης και της νόμιμης δουλειάς και την εξασφάλιση ενιαίας καθοδήγησης.

Κατά την πρώτη περίοδο της ανασύνταξης των κομματικών δυνάμεων, στελέχη και μέλη του Κόμματος δρούσαν μεμονωμένα, χωρίς να έχουν πάντα σύνδεση με τα καθοδηγητικά όργανα. Αργότερα, όταν αποκαταστάθηκε κάποιου είδους επαφή, αποφασίστηκε να παραμένουν οι πιο δραστήριοι αγωνιστές στις παράνομες Κομματικές Οργανώσεις. Λίγο αργότερα, όταν δημιουργήθηκε η ΕΔΑ, στα καθοδηγητικά της όργανα συμμετείχαν και στελέχη του ΚΚΕ.

Το καθοδηγητικό έργο αυτών των στελεχών ενισχυόταν είτε με την αποστολή άλλων από το εξωτερικό είτε με την αξιοποίηση αγωνιστών που έβγαιναν από τις φυλακές και τις εξορίες.

Γερή σύνδεση με την εργατική τάξη

Για τις παράνομες Κομματικές Οργανώσεις επισημαινόταν στην Απόφαση της 7ης Ολομέλειας της ΚΕ (1950):

«Αποστολή της παράνομης Κομματικής Οργάνωσης σήμερα είναι να εξασφαλίζει κάτω και απ' τις πιο δύσκολες συνθήκες γερή σύνδεση του Κόμματος με την εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα. Να διαφωτίζει και να κινητοποιεί τις μάζες πάνω στη γραμμή του Κόμματος για να την κάνει πράξη. Πρέπει να εξασφαλίζουμε αφοσιωμένους ως το θάνατο αγωνιστές, προπάντων στους βασικούς κρίκους της κομματικής διάρθρωσης, με γνώσεις και πείρα παράνομης δουλειάς. Να εξασφαλίσουμε γερό παράνομο μηχανισμό. Μπολσεβίκικη επαγρύπνηση και αυστηρή τήρηση των συνωμοτικών κανόνων» (Το ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα, τόμ. 7, σελ. 37-38, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1995).

Στο δρόμο αυτό βάδισαν χιλιάδες κομμουνιστές που κράτησαν το Κόμμα όρθιο κάτω από τις πλέον αντίξοες συνθήκες. Πρέπει να υπογραμμιστεί και ο σημαντικός ρόλος βοήθειας στις παράνομες Κομματικές Οργανώσεις που έπαιξαν πολλοί οπαδοί και φίλοι του ΚΚΕ, καθώς και ορισμένοι ΕΑΜίτες που υποστήριζαν άλλα κόμματα. Στήριξαν παράνομους κομμουνιστές με διάφορους τρόπους, κινδύνευσαν μαζί τους. Ταυτόχρονα, χιλιάδες από αυτούς βοήθησαν το ΚΚΕ στις εκλογικές και άλλες αναμετρήσεις όλης αυτής της περιόδου, συνεισέφεραν οικονομικά από το υστέρημά τους, παρακολουθούσαν τις εκπομπές του ραδιοσταθμού για να πληροφορούνται την πολιτική του Κόμματος, συσπειρώνονταν δραστήρια στις εργατικές και άλλες μαζικές οργανώσεις. Το δίκτυο των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων είχε στηρίγματα μέσα στον εργαζόμενο λαό.

Θ. Λ.

 

Το εξώφυλλο του γαλλόφωνου εντύπου LA VOIX DE LA GRECE που αναγγέλλει τον Ιούνη του 1955 την εκτέλεση του Χρήστου Καρανταή

Ενας λαϊκός αγωνιστής απ' τη γενιά των Μπελογιάννηδων

Του  Γ. ΜΩΡΑΪΤΗΣ

Ξημέρωνε Πρωτομαγιά του 1955, και τα χαράματα στην Κρήτη, έξω από το κάτεργο της Αλικαρνασσού, έσπασε την πρωινή σιγαλιά η ομοβροντία του Εκτελεστικού Αποσπάσματος. Η φυλακή ταράχτηκε. Οι πολιτικοί κρατούμενοι ξύπνησαν από έναν εφιάλτη και έβαλαν τις φωνές. Ο λαός του Ηρακλείου συγκλονίστηκε. Είχαν σκοτώσει τον Χρήστο Καρανταή, παλικάρι 26 χρόνων, νεολαίο, στέλεχος του ΚΚΕ, που είχε έρθει από το εξωτερικό με κομματική αποστολή.

Και είχε καταδικαστεί με τον ΑΝ 375/36 για «κατασκοπία» σε θάνατο. Η ματοβαμμένη κυβέρνηση Παπάγου, που εκτέλεσε τον Πλουμπίδη, διέπραξε ένα ακόμα στυγερό έγκλημα, συνεχίζοντας το μακάβριο έργο της κυβέρνησης Πλαστήρα, που έβαψε τα χέρια της με το αίμα του Μπελογιάννη και πολλών κομμουνιστών. Εκτελώντας πιστά τις εντολές της Ουάσιγκτον.

Ημουν τότε στην Αθήνα, στην παρανομία. Διάβασα το πρωί τη θλιβερή είδηση στην εφημερίδα «Αυγή». Την έστειλα ανταπόκριση με τον ασύρματο στην καθοδήγηση του Κόμματος, στο εξωτερικό. Κι αμέσως ο Ραδιοφωνικός Σταθμός μας «Ελεύθερη Ελλάδα» άρχισε σε αλλεπάλληλες εκπομπές να καταγγέλλει σε όλον τον κόσμο το γεγονός. Οταν αργότερα βρέθηκα θανατοποινίτης κι εγώ στην Αλικαρνασσό, έμαθα από τους συγκρατουμένους μου λεπτομέρειες για την εκτέλεση του Χρηστάκη. Αυτή ήταν από τις τελευταίες δυο - τρεις εκτελέσεις τότε, που συνεχίστηκαν, όπως θυμάμαι, μέχρι που πέθανε ο Παπάγος.

Ο Χρήστος Καρανταής γεννήθηκε στην Κομοτηνή, όπου τελείωσε το Δημοτικό. Το 1941 έρχονται οι Βούλγαροι. Η οικογένειά του φεύγει από τη Θράκη, έρχεται στη Λαμία. Εκεί φοίτησε στο Γυμνάσιο. Ταυτόχρονα, ρίχνεται στη βιοπάλη. Οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ. Το 1945 επιστρέφει στην Κομοτηνή. Τελειώνει το Γυμνάσιο και γράφεται στη Σχολή ΤΤΤ. Το 1947 είναι γραμματέας της ΕΠΟΝ. Γλιτώνει από επίθεση Χιτών. Περνάει στην παρανομία. Και βγαίνει αντάρτης στον ΔΣΕ. Υπηρέτησε στην αρχή στο Επιτελείο του Αρχηγείου Ροδόπης. Και ύστερα σε διάφορα πόστα της 7ης Μεραρχίας. Ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός. Στο αντάρτικο έγινε και μέλος του ΚΚΕ. Το 1949 βγήκε στη ΛΔ Βουλγαρίας. Το 1950, ως στέλεχος της ΕΠΟΝ, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Κόκκαλη, πήρε αποστολή με 1.000 παιδιά για τη ΛΔ Γερμανίας. Στα προσφυγόπουλα δούλεψε ως δάσκαλος. Παντρεύτηκε, απόχτησε δυο κόρες.

Το 1952 στάλθηκε από το Κόμμα στην Ελλάδα, για την ανασυγκρότηση των κομματικών οργανώσεων. Πιάνεται στην Κομοτηνή, σε συγγενικό σπίτι. Βασανίζεται απάνθρωπα στα υπόγεια της Ασφάλειας. Στην Καβάλα καταδικάζεται σε θάνατο. Κρατείται στις φυλακές Επταπυργίου, Κέρκυρας και τέλος Αλικαρνασσού.

Κράτησε παλικαρίσια στάση. Εμεινε αλύγιστος. Στην απολογία του στο Στρατοδικείο δήλωσε: «Είμαι από τη γενιά των Μπελογιάννηδων. Αρνούμαι την κατηγορία του κατασκόπου. Ηρθα στην πατρίδα να αγωνιστώ για την ανεξαρτησία και την ειρήνη». Εμεινε πιστός στο Κόμμα και στο λαό. Εδωσε τη ζωή του για τα μεγάλα ιδανικά του ΚΚΕ, της ΕΠΟΝ, της Εθνικής Αντίστασης. Λίγες μέρες πριν από την εκτέλεσή του έγραφε στη μικρή κόρη του από το κελί της φυλακής: «Στα γενέθλιά σου η μανούλα σου θα σου δώσει όμορφα δώρα. Ο πατέρας σου δε θα σου χαρίσει τίποτα. Για δώρο σου στέλνω αυτό το γράμμα με πολλά φιλιά. Και όταν μεγαλώσεις θα τα καταλάβεις όλα μικρούλα μου Ειρηνούλα».

Αυτό το γράμμα ο Απόστολος Σπήλιος στις «Σφυριές» του, με τίτλο «Πρωτομαγιάτικο αίμα», το έκανε χρονογράφημα. Μεταδόθηκε από τον ΡΣ «Ελεύθερη Ελλάδα, και κατέληγε έτσι:

«Την 1η του Μάη την αυγή, τα λουλούδια της ειρήνης και της ζωής, τα πότισε και με το δικό του αίμα».

Στις 30 Απρίλη 1955, παραμονή της εκτέλεσής του η γαλλική εφημερίδα «Ουμανιτέ Ντιμάνς» δημοσίευε έκκληση στην κοινή γνώμη του συγγραφέα Θέμου Κορνάρου από τον Αϊ Στράτη, που έγραφε: «Πρέπει να μας καταλάβετε. Δε θέλουμε να προκαλέσουμε τον οίκτο σας. Αυτό που γίνεται στην Ελλάδα είναι μια συνωμοσία κατά του πολιτισμού».

Η περίπτωση του λαϊκού αγωνιστή Χρήστου Καρανταή είναι διπλά τραγική. Για την ακρίβεια, όταν ήρθε από το εξωτερικό στη γενέτειρά του τον παρέδωσε στην Ασφάλεια στενός συγγενής του που τον έκρυβε. Αυτός πήγε και μάρτυρας υπεράσπισής του στο Στρατοδικείο. Είχε τύψεις συνείδησης. Προσπάθησε να τον σώσει. Και σε καμιά περίπτωση, παρά την καταδίκη του σε θάνατο, δεν πίστευε πως θα τον σκοτώσουν. Οταν έμαθε την εκτέλεσή του πήγε να τρελαθεί. Ενώ οι δολοφόνοι του έμειναν ασυγκίνητοι.

Στη μνήμη του η συντρόφισσά του Αθηνά Καλούδη και τα παιδιά της Μιχάλης, Ειρήνη και Βαγγελίτσα προσφέρουν στο ΚΚΕ, μέσω ΚΟΒ Παγκρατίου, 500 ευρώ.

Γ. ΜΩΡΑΪΤΗΣ