Ο Νίκος Ζαχαριάδης παιδαγωγεί με το παράδειγμα της θυσίας του Νίκου Μπελογιάννη τους ΕΠΟΝίτες και τις ΕΠΟΝοπούλες

 «Αξιος κουκουές, αητός, πραγματικός μπολσεβίκος, οδηγητής και μπροστάρης»

Αξημέρωτα, αχάραγα, μακριά ακόμη το αυγινό φως με την ρόδινη ανταύγειά του, κατάσαρκα σκεπάζει το σώμα σαν πέπλο αγωνίας η υγρασία του αφανέρωτου πρωινού. Ο προαποφασισθέντας και προαναγγελθέντας θάνατος του λαϊκού αγωνιστή επιβεβαιώνεται φρικτά από τον ξερό κρότο που «ξερνούν» οι δολοφονικές σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος.

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Νίκου Ζαχαριάδη, «Στο δρόμο του Μπελογιάννη. Γράμματα στους ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝοπούλες» («Βιβλιοθήκη της Νεολαίας», 1952)

Τα πουλιά ξυπνούν από την εκπυρσοκρότηση των προτεταμένων όπλων στα χέρια των αμίλητων αγουροξυπνημένων ανδρείκελων. Ξαφνιασμένα και ταραγμένα, αφήνουν τον ύπνο τους, φτεροκοπούν στα κλαδιά των δέντρων, κάνουν κύκλους πάνω από τα κεφάλια των αποτρόπαιων θυτών και των αθώων θυμάτων.

Πριν από εβδομήντα χρόνια, την Κυριακή στις 4.12 π.μ. της 30ής Μάρτη 1952, η 37χρονη καρδιά του Νίκου Μπελογιάννη (γεν. 1915) σταματάει να χτυπάει: διάτρητη, κομματιασμένη, ένα καταματωμένο σφουγγάρι που μ' αυτό θα βαφτούν όλες οι σημαίες των μελλοντικών προλεταριακών επαναστάσεων.

Λίγες μέρες μετά, ο επί είκοσι πέντε χρόνια Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας Νίκος Ζαχαριάδης (1903-1973) ως παιδαγωγός, στηριζόμενος στο φωτεινό παράδειγμα του δολοφονημένου κομμουνιστή με το γαρίφαλο, απευθύνεται στους νέους και στις νέες της ΕΠΟΝ. Αυτή η ανοιχτή επιστολή κυκλοφορεί σε φωτοτυπημένη έκδοση του «Ριζοσπάστη», με ημερολογιακή ένδειξη 9 Απρίλη 1952.

Δεν αργεί, όμως, αυτή η δημόσια παρέμβαση υπέρ της μνήμης του Νίκου Μπελογιάννη να πάρει, την ίδια χρονιά, και τη μορφή βιβλίου για να μπει ως λαϊκό ανάγνωσμα σ' όλες τις εργατικές βιβλιοθήκες. Αντιγράφουμε τα βιβλιογραφικά στοιχεία: «Στο δρόμο του Μπελογιάννη». Ν. Ζαχαριάδη: «Γράμματα στους ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝοπούλες», «Βιβλιοθήκη της Νεολαίας», σελ. 42, 1952.

Στο ίδιο τομίδιο, περιλαμβάνεται και το απαντητικό καθοδηγητικό - διαφωτιστικό κείμενο του ιστορικού ΓΓ σε ερωτήματα - γράμματα των νέων που ζουν στις Λαϊκές Δημοκρατίες: Προς το ΕΠΟΝίτικο Γραφείο του Σταθμού «Παπαρήγας» της Βουδαπέστης και Προς τους μαθητευόμενους Κοπρίβνιτσας «Τάτρα» Τσεχοσλοβακία.

 

Φωτογραφία του Νίκου Μπελογιάννη που υποστηρίζεται από κειμενολεζάντα του Νίκου Ζαχαριάδη: «Δε μπορεί να υπάρχει πιο ευγενικιά φιλοδοξία για κανένα νέο και νέα, για κανένα παιδί στην πατρίδα μας από το να σταθεί αντάξιος με τον Μπελογιάννη αγωνιστής του Λαού»

* * *

Πριν μπούμε στο κύριο σώμα του κειμένου - εγκωμίου στη μνήμη του αδικοχαμένου Νίκου Μπελογιάννη, διαβάζουμε ως προοίμιο:

«Τα γράμματα του σ. Ζαχαριάδη προς τους νέους και τις νέες της Ελλάδας είναι οδηγός για κάθε επονίτη και επονοπούλα, για κάθε νέο και νέα, στο δρόμο της ζωής και του αγώνα που ανοίγεται μπροστά τους. Το δρόμο που μας δείχνει η πρόσφατη ακόμα θυσία ενός ήρωα κουκουέ και μπροστάρη, του Μπελογιάννη.

»Η σημερινή έκδοση των γραμμάτων του Αρχηγού του ΚΚΕ έχει σκοπό να εφοδιάσει τους νέους μας με τα πολύτιμα αυτά ντοκουμέντα για τη διάπλασή τους σε άξιους απελευθερωτές και οικοδόμους της πατρίδας μας».

«Η δολοφονία του», δηλώνει, με αλύγιστη σκέψη και κρίση, ο Νίκος Ζαχαριάδης, «ξεσηκώνει την πιο ιερή οργή και αποδοκιμασία της νεολαίας και των παιδιών μας, όμως, το παράδειγμά του εμπνέει και εμψυχώνει χιλιάδες νέες και νέους μας». Ο λόγος του γραμμένος σε εύρυθμα ελληνικά, είναι καίριος, διαυγής, εγερτήριος, όταν δίνει το στίγμα της προσφοράς του νεκρού συντρόφου:

«Ο Μπελογιάννης έζησε και πάλαιψε σαν ένας σεμνός, δημιουργικός, αφανής αγωνιστής, που πάντα όλα όσα είχε τάδινε, δίχως καμιά επιφύλαξη, χωρίς καμιά επίδειξη, για το λαό, στο κίνημα. Γεμάτος φλόγα όπως ήταν, κάηκε, αναλώθηκε ολόκληρος, ως την τελευταία έκλαμψή του στον αγώνα, για τον αγώνα. Αν θέλουμε με δυο λόγια να δώσουμε αυτό που ήταν ο Μπελογιάννης μπορούμε να πούμε: στάθηκε σ' όλη την αγωνιστική του ζωή άξιος κουκουές, αητός, πραγματικός μπολσεβίκος, οδηγητής και μπροστάρης. Στάθηκε πάντα αλύγιστος, ολοκληρωτικά δοσμένος και προσηλωμένος στην υπόθεση του λαού.

»Και ακριβώς, γιατί σ' όλη του τη ζωή, που ήταν μόνο αγώνας και πάλη, που ήταν πάντα υπηρεσία στο λαό, στο κίνημα, στο ΚΚΕ, ακριβώς γιατί πάντα στάθηκε άξιος, υποδειγματικός κουκουές, γι' αυτό για όλους μας και πρώτ' απ' όλα για τους νέους, τις νέες, τα παιδιά μας, η πιο καλή και άξια τίμηση στη μνήμη του είναι να φωτιζόμαστε απ' τη ζωή και το παράδειγμά του, να βαδίζουμε ατρόμαχτοι κι ατράνταχτοι το δρόμο το δικό του, να σταθούμε άξιοι σαν κι αυτόν κουκουέδες, αγωνιστές και μπροστάρηδες του λαού, προσωπικό παράδειγμα σε όλα όπως ήταν κι αυτός».

«Η δολοφονία του Μπελογιάννη», Πίτερ ντε Φράντσια, 1953

Και οι τελευταίες αράδες απ' αυτήν την παιδαγωγική μπροσούρα:

«Γιγάντωσε ο Μπελογιάννης στην ψυχή του λαού. Τον κάνει κιόλας τραγούδι, θρύλο, νανούρισμα. Ο λαός τον μαρμάρωσε. [...] Και θα ξυπνήσει μια μέρα ο μαρμαρωμένος, όπως πιστεύει ο λαός στους θρύλους του, όταν θα ξανανάψει το τελικό πάλαιμα για τη λεφτεριά.

»Ετσι η νεολαία μας όλη ας θυμάται κι ας τιμά τον Μπελογιάννη».

Η «Εκτέλεση του Μπελογιάννη» από τον Πίτερ ντε Φράντσια

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του Γαλλο-βρετανού αντιφασίστα καλλιτέχνη Πίτερ ντε Φράντσια (1921-2012), ο οποίος φιλοτέχνησε τη δική του «Γκερνίκα». Ο πίνακάς του «Η εκτέλεση του Μπελογιάννη» (πρωτότυπος τίτλος: «The Execution of Beloyannis») που ολοκληρώθηκε το 1953 και εκτίθεται στην Τέιτ Μόντερν του Λονδίνου, είναι φανερά επηρεασμένος από το μνημειώδες έργο - αφιέρωμα του Πάμπλο Πικάσο στην πολύπαθη από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς ισπανική πόλη.

Ο Πίτερ ντε Φράντσια ζωγράφισε με λάδι ένα μακρόστενο επικό αριστούργημα διαστάσεων 1245x3075x70, όταν η γενική κατακραυγή που είχε προκαλέσει η δολοφονία του Νίκου Μπελογιάννη είχε συγκινήσει πληθώρα κομμουνιστών και αντιφασιστών συγγραφέων, διανοούμενων και καλλιτεχνών.

«Ζωγράφισα», θυμόταν, «τον πίνακα γρήγορα, ύστερα από ένα μόνο προσχέδιο, υπό τη συναισθηματική επιρροή των ίδιων των γεγονότων». Μάλιστα, ήταν επιθυμία του το έργο αυτό να βρει τη θέση του στη μόνιμη συλλογή ενός ελληνικού μουσείου, γιατί «το θέμα αντανακλά ένα σημαντικό γεγονός της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας».

Ο εκτελεσμένος Μπελογιάννης απεικονίζεται τανυσμένος μ' ένα γαρίφαλο στο δεξί χέρι και σκεπάζοντας την ήβη του με τ' αριστερό, ενώ οι δυο σύντροφοι ενώνουν τα χέρια τους ως μία ύστατη προσπάθεια ν' ανταποκριθούν στον αγώνα στον οποίο είναι ταγμένοι για το δίκιο του λαού μέχρι τελευταίας αναπνοής.

Τα εργατικά ρούχα, τα οποία έχει επιλέξει ο καλλιτέχνης να φορούν οι τρεις μορφές του, φανερώνουν ότι θέλει να προβάλει στον θεατή την ταξική συνείδηση των δολοφονημένων κομμουνιστών, που δίνει νόημα στην πράξη τους, πράξη θυσίας. Θέλει ακόμη να τονίσει ότι η καλλιτεχνία δεν πρέπει να παραμένει κλεισμένη στο εργαστήρι της, αλλά να παίρνει θέση στη σωστή πλευρά της Ιστορίας υπέρ των λαϊκών διεκδικήσεων.

Η σύνθεση που λύνεται και δένεται από τη δραματικότητα των σωμάτων που κείτονται στη γη, μεταμορφώνεται σ' έναν χορό επιθανάτιου ρόγχου, σ' ένα βουβό μοιρολόι που δεν θ' αργήσει να αποκτήσει τα λόγια του θρήνου. Το καφέ χρώμα που κυριαρχεί δεν έχει τυχαία χρησιμοποιηθεί, γιατί ο συνειδητοποιημένος αντιφασίστας Πίτερ ντε Φράντσια δεν υπόσχεται λυτρωτικές λύσεις στους ουρανούς, αφού γνωρίζει ότι η πάλη για ένα καλύτερο αύριο των λαών έχει το χρώμα της γης, γι' αυτό είναι γήινη, πολύ γήινη.

Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου