Γιώργος Ζαμπέτας

Γεννημένος, ο Γιώργος Ζαμπέτας, στο Μεταξουργείο στις 25 Γενάρη 1925, ενώ από το 1940 και ως το τέλος της ζωής του ζούσε στο Αιγάλεω.

«Το μυστικό, έλεγε, είναι ν' αποκτήσεις τη δική σου σφραγίδα πάνω στο μπουζούκι». Είναι γεγονός πως ο Γιώργος Ζαμπέτας έβαλε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του στο μπουζούκι και στο λαϊκό μας τραγούδι.

Δημιουργώντας «δική του σχολή», ο μεγάλος δεξιοτέχνης και δημιουργός έγραψε εκατοντάδες τραγούδια, πολλά από τα οποία έμειναν κλασικά για τις ευρηματικές μελωδίες, τις χαρακτηριστικές εισαγωγές, τα δεξιοτεχνικά τους σόλο.

 Ο Γ. Ζαμπέτας σπούδασε το μπουζούκι «στο Βοτανικό κήπο τις ώρες που χάραζε, ακούγοντας τα βατράχια και τα αηδόνια». Οι πρώτες συναυλίες που άκουσε «στα περιβόλια κάθε άνοιξη και φθινόπωρο, τότε που πηγαίνουν κι έρχονται τα πουλιά... Τύφλα να 'χει ο παράδεισος».

Κι έγινε «ο πιο καλός ο μαθητής» στο μπουζούκι, υπηρετώντας το πιστά και βαδίζοντας μαζί του «σε κόσμους ονειρεμένους».

Εχοντας πάρει τα πρώτα μαθήματα στο μπουζούκι από τον πατέρα του, αρχικά έπαιξε δίπλα στους μεγάλους Μπάτη, Βαμβακάρη, Παπαϊωάννου, Χατζηχρήστο, Τσιτσάνη κ.ά. Το '52 ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι «Σαν σήμερα, σαν σήμερα» με τον Τσαουσάκη, αλλά «χαλασμός κόσμου» γίνεται το '54 με το «Αφήνω γεια», σε στίχους Βίρβου και ερμηνευτή τον Καζαντζίδη. Ακολουθούν πολλά τραγούδια. Η επιτυχία του κορυφώνεται τη δεκαετία '60-'70.

Ξεχωριστό κεφάλαιο στην καριέρα του υπήρξε η συνεργασία του ως σολίστ με τους Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ξαρχάκο, Πλέσσα, Μαμαγκάκη, Κουγιουμτζή, Μαρκόπουλο κ.ά.

Στους δρόμους της «Ανωτάτης Ζαμπετικής»

Ανέκδοτες μελωδίες του Γιώργου Ζαμπέτα έντυσε με στίχους του ο Παντελής Αμπαζής, ο οποίος μιλά για το δίσκο, τον αξέχαστο συνθέτη και το ελληνικό τραγούδι

Παρακαταθήκη ακριβή, παρά το πέρασμα του χρόνου, αποτελεί η δημιουργία του, η μουσική του που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε αλλά και αυτή που άφησε στα συρτάρια του. Ενα κομμάτι της ανέκδοτης δημιουργίας του Γ. Ζαμπέτα περιλαμβάνεται στο δίσκο «Ανωτάτη Ζαμπετική» («Νίτρο»), όπου 11 ανέκδοτες μελωδίες του ντύθηκαν με στίχους από τον συνθέτη-στιχουργό Παντελή Αμπαζή, ενώ ο «πρύτανης του μπουζουκιού» και συνεργάτης του Ζαμπέτα απ' το 1962, Στέλιος Ζαφειρίου, φρόντισε την ενορχήστρωση και έδωσε το μοναδικό ήχο του μπουζουκιού του στην ηχογράφηση. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Βασίλης Λέκκας, Χριστιάνα, Παντελής Θαλασσινός, Λένα Αλκαίου, Νίκος Δημητράτος, Μιχάλης Δημητριάδης, Γιάννης Ζουγανέλης, Κοσμάς Κοκόλης, Χρυσή Στεφανάκη, Παντελής Αμπαζής και ο Μιχάλης Ζαμπέτας, μοναχογιός του αξέχαστου συνθέτη.

Με τα μυθικά μπουζούκια

Ολα ξεκίνησαν με την επίσκεψη του Παντελή Αμπαζή στο σπίτι του Ζαμπέτα, στην Κινέτα, προκειμένου να δει μ' ένα φίλο του τα «μυθικά μπουζούκια» του λαϊκού συνθέτη. «Είναι, λέει, τρία μπουζούκια, ένας μπαγλαμάς και ένα κιθαρόνι. Οταν τα βλέπεις ανατριχιάζεις. Και ήταν το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να μου κάνει κάποιος, το να πιάσω στα χέρια μου αυτά τα μπουζούκια, που ξέρω ότι έχουν κεντήσει όλη την ελληνική δισκογραφία, όχι μόνο τα τραγούδια του Ζαμπέτα. Εχουν παίξει Χατζιδάκι, Ξαρχάκο, Θεοδωράκη, Μούτση, όλους τους μεγάλους συνθέτες. Τα μπουζούκια είναι σε άριστη κατάσταση. Εξάλλου, το μπουζούκι είναι όπως το κρασί. Οσο παλιώνει τραβάνε τα ξύλα και γίνεται καλύτερο. Εκεί γνωρίστηκα με το γιο του, τον Μιχάλη. Ταίριαξαν τα χνότα μας και οι επισκέψεις στην Κινέτα επαναλήφθηκαν. Κάποια στιγμή, το Νοέμβριο του 2000, ο Μιχάλης μού εμπιστεύτηκε ορισμένες ανέκδοτες μελωδίες του πατέρα του, ρωτώντας με αν ήθελα να δοκιμάσω. 

Στην αρχή δίστασα. Ομως, όταν πήρα τις μελωδίες και γύρισα σπίτι μου αμέσως άρχισα να τις παίζω στην κιθάρα και να τις σιγομουρμουρίζω, χωρίς λόγια. Λίγες μέρες μετά, μέσα σε ένα βράδυ έγραψα όλους τους στίχους. Οταν έγραψα τον πρώτο στίχο, το τραγούδι "Δε λογάριασες", που ερμηνεύει ο Παντελής Θαλασσινός και το είδα πλέον με σάρκα και οστά, κάθισα όλη τη νύχτα και έγραψα τα υπόλοιπα».

- Τι σκεφτόσαστε, τι νιώθατε εκείνες τις στιγμές;

- Οτι θα είναι καλό να με βλέπει ο Ζαμπέτας από κάποια μεριά και να είναι ευχαριστημένος. Να μην αισθάνεται ότι έχω προδώσει τις μελωδίες του, ότι οι στίχοι δε στέκονται στο ύψος των μελωδιών του. Γιατί μέσα μου δεν είχα απαντήσει σε αυτό, γιατί τα τραγούδια ήταν πολύ φρέσκα. Τα τραγούδια, εξάλλου, δικαιώνονται μέσα στο χρόνο και στον κόσμο. Οταν πια υπήρχε και ο στίχος, το αναπάντητο ερώτημα που είχα ήταν ποιος θα τα παίξει, γιατί ο ήχος του Ζαμπέτα είναι το Α και το Ω στα τραγούδια του. Δειλά δειλά πήγα και χτύπησα την πόρτα του κυρίου Στέλιου Ζαφειρίου, που είναι και αυτός ένα μυθικό μπουζούκι. Το μπουζούκι του είναι αντίστοιχης ποιότητας με τα μπουζούκια του Ζαμπέτα και με αυτό έχει παίξει σε όλη τη δισκογραφία μαζί με τον Ζαμπέτα από το 1962, έχει παίξει στο «Δρόμο» του Πλέσσα, έχει παίξει με τον Βοσκόπουλο, τη Μαρινέλα κ.ά. Πήγα στο σπίτι του, γνωριστήκαμε και του ζήτησα να συμμετάσχει. Αρνήθηκε στην αρχή, λέγοντάς μου ότι έχει αποσυρθεί από τη δισκογραφία. Σιγά σιγά όμως τον έπεισα. Οταν πια είχα το «ναι» του κυρίου Ζαφειρίου, ήρθαν και τα άλλα. Βρήκα τους ερμηνευτές και την εταιρία.

- Απευθυνθήκατε σε ερμηνευτές της νέας γενιάς και όχι σε παλιότερους. Γιατί;

- Υπήρχαν δύο δρόμοι. Ο ένας, ν' απευθυνθούμε στους κλασικούς ερμηνευτές του Ζαμπέτα, όπως τη Μοσχολιού, τον Μητροπάνο, τον Κόκκοτα, την Πάνου, που ήταν και ο πιο εμπορικός δρόμος. Ομως, εγώ είμαι μακριά από αυτούς τους ανθρώπους. Στη δουλιά μέσα είμαι με τους νεότερους, με τον Παντελή Θαλασσινό, τον Βασίλη Λέκκα, τη Λένα Αλκαίου, τον Μιχάλη Δημητριάδη... Αυτοί είναι οι φίλοι και συνεργάτες μου. Εξάλλου, το πρώτο έχει ήδη γίνει. Οι παλιοί λαϊκοί τραγουδιστές έχουν ερμηνεύσει Ζαμπέτα. Εδώ θέλαμε το νέο αίμα του λαϊκού τραγουδιού. Να καταθέσουν και οι νεότεροι την άποψή τους, να προσεγγίσουν τον Ζαμπέτα όπως μπορούσε ο καθένας και όπως αισθανόταν. Ο δίσκος βγήκε μετά από πρόβες έξι μηνών, που γίνονταν στο σπίτι του κυρίου Ζαφειρίου. Στο στούντιο μπήκαμε στις 23 Απρίλη, του Αϊ-Γιώργη ανήμερα, και ο δίσκος κυκλοφόρησε πριν τρεις μήνες.

Ενα μεγάλο «κλαδί»

- Και ο τίτλος αυτού «Ανωτάτη Ζαμπετική»...

- Ο τίτλος θέλει να δείξει το σεβασμό σε αυτό τον άνθρωπο, που δεν ήταν απλά ένας συνθέτης ή ένας μπουζουξής, αλλά υπήρξε μια μεγάλη σχολή μέσα στο λαϊκό τραγούδι. Οπως είναι η σχολή του Τσιτσάνη, η σχολή του Καλδάρα, η σχολή του Μητσάκη. Είναι και αυτός ένα από τα μεγάλα κλαδιά του δέντρου του λαϊκού τραγουδιού.

- Ο οποίος μας λείπει πολύ, με δεδομένη και τη σημερινή πορεία του ελληνικού τραγουδιού.

- Μας λείπει αφόρητα. Και στεναχωριέμαι που το λαϊκό τραγούδι έχει γίνει μη μπουζουκοτράγουδο. Πας στα λαϊκά μαγαζιά και δεν ακούς μπουζούκι. Ακούς μπάσο, τύμπανα, αρμόνια, ό,τι άλλο εκτός από μπουζούκι. Στα μεγάλα λαϊκά μαγαζιά ακούγεται το ποπ λαϊκό τραγούδι, το σκυλοπόπ που λέμε, και όχι το καθαρό λαϊκό τραγούδι.

- Πού οφείλεται αυτό;

- Είναι σημεία των καιρών. Υπάρχει μια επέλαση, μια επίθεση από τα έξω, από τις πολυεθνικές με αυτό το τραγούδι και παράλληλα μια επιταγή στις εδώ δισκογραφικές εταιρίες προκειμένου ο δικός μας ήχος να μοιάζει με εκείνον που έρχεται. Μια ηχητική ομοιομορφία, που προωθείται από τον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό.

- Πρόσφατα κυκλοφόρησε και ένας άλλος δίσκος με ανέκδοτα τραγούδια του Ζαμπέτα και ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά. Πιστεύω ότι θεωρείτε θετικό αυτό το γεγονός.

- Απολύτως θετικό και μακάρι να έβγαιναν δώδεκα δίσκοι με τραγούδια του Ζαμπέτα. Τα τραγούδια όταν είναι στο συρτάρι δυσανασχετούν. Θέλουν να βγουν στο φως και να τραγουδηθούν από τον κόσμο. Και καλό θα είναι ό,τι άλλα όμορφα τραγούδια υπάρχουν στα συρτάρια να βγουν έξω και να τα τραγουδήσουμε.

- Γνωρίζετε αν υπάρχουν πολλές μελωδίες του Ζαμπέτα στο συρτάρι;

- Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι αν εγώ φύγω σήμερα, που είμαι 35 χρόνων και έχω το ένα εκατοστό του ταλέντου του Ζαμπέτα, υπάρχουν στο συρτάρι μου 200 τραγούδια. Πόσο μάλλον ο Ζαμπέτας. Πρέπει στα συρτάρια του να υπάρχουν πάρα πολλά ανέκδοτα τραγούδια. Αυτό λέει η λογική. Πιθανόν και να μην έχει αφήσει.

- Τραγούδια του Ζαμπέτα παρουσιάζετε και στις ζωντανές εμφανίσεις σας...

- Εμφανιζόμαστε με τον Μιχάλη Ζαμπέτα, στο «Χυτήριο», κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο (11 μ.μ.). Θα θέλαμε ο κόσμος να έρθει και ν' ακούσει το λαϊκό τραγούδι λιτά, απέριττα, χωρίς τα στολίδια που έχει στις πίστες. Κυρίως θα ήθελα ν' ακούσουν ξανά Ζαμπέτα. Η μουσική του είναι μια μεγάλη παρηγοριά στις μέρες μας.

- Πιστεύετε ότι αυτό το νιώθει ο κόσμος, αν λάβουμε υπόψη τι του σερβίρεται;

- Υπάρχει η ρήση «Ακούς, ακούς, υπακούς». Βομβαρδιζόμαστε από την τηλεόραση, τα ραδιόφωνα, τα περιοδικά με σκουπίδια. Ομως, ο ίδιος κόσμος που γεμίζει τα σκυλάδικα όταν έρθει στις μουσικές σκηνές και ακούσει το καλό τραγούδι γλυκαίνεται η καρδιά του. Οταν όμως γυρνάει στο σπίτι, ανοίγει την τηλεόραση, βομβαρδίζεται από σκυλοπόπ. Οπου και να πάει αυτό βρίσκει μπροστά του. Αρχίζεις και σιγοτραγουδάς και εσύ στο μποτιλιάρισμα αυτή τη φτηνιάρικη μελωδία που έχεις ακούσει χίλιες φορές την τελευταία εβδομάδα.

Στα άμεσα σχέδια του Παντελή Αμπαζή είναι η έκδοση ενός καινούριου δίσκου με δικά του τραγούδια και ερμηνευτή τον ίδιο, το υλικό του οποίου ήταν έτοιμο εδώ και καιρό, πριν την έκδοση της «Ανωτάτης Ζαμπετικής».