Μίκης Θεοδωράκης

Η πρώτη λαϊκή συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στη Λεμεσό το 1966 (Προσωπικό αρχείο Μάριου Τόκα)  Ο  μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης,  γεννιέται στις 29/7/1925 Εχει  αυτοβιογραφηθεί, επανειλημμένα βιογραφηθεί από Ελληνες και ξένους, και, σχεδόν, καθημερινά, βιογραφείται και αυτοβιογραφείται με όσα κάνει και λέει. Τέτοιο προνόμιο - σε μερικές περιπτώσεις και υπό μία έννοια και «κατάρα» - μόνον ο Μίκης Θεοδωράκης έχει. 

Οι μελλοντικές γενιές με τα τραγούδια του θα συνεχίσουν να περπατάνε κάτω απ' τις σημαίες του αγώνα

Για την παρακαταθήκη του Μίκη Θεοδωράκη μίλησε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας.

-- Καλή σας μέρα κύριε Γενικέ Γραμματέα, ευχαριστούμε που αποδεχτήκατε την πρόσκλησή μας (...) Κύριε Κουτσούμπα, νομίζω ότι κουβαλάτε πραγματικά ένα πολύ βαρύ φορτίο και ο Μίκης Θεοδωράκης σάς έχει ορκίσει ουσιαστικά να διαφυλάξετε την πολιτική, και όχι μόνο, παρακαταθήκη του.

-- Ο Μίκης νομίζω με αυτή του την επιστολή, ουσιαστικά πολιτική διαθήκη, τα λέει όλα. Εχει σβήσει τις «λεπτομέρειες», έχει κρατήσει τα «μεγάλα μεγέθη», θέλει να φύγει απ' αυτό τον κόσμο σαν κομμουνιστής και βεβαίως βάζει το βαρύ καθήκον στο ΚΚΕ και σε μένα προσωπικά, που το εκπροσωπώ ως Γενικός Γραμματέας, να επιληφθώ, ώστε να τηρηθούν όλα αυτά, να σεβαστούν όλη τη μνήμη του, την ιδεολογία του, την κομμουνιστική ιδεολογία του και τους αγώνες του για την ενότητα των Ελλήνων. Αυτό νομίζω πρέπει να κάνουμε και πρέπει να συμβάλουμε όλοι σε αυτό. Υποσχέθηκα στον Μίκη Θεοδωράκη γιατί εκτός απ' την επιστολή είχαμε και προσωπική επαφή...

-- Πότε είχατε επαφή για τελευταία φορά;

-- Η τελευταία, φυσικά, λόγω πανδημίας ήταν τηλεφωνική, γιατί ο ίδιος ήταν επιβαρυμένος και οι επισκέψεις δεν μπορούσαν να γίνουν στο σπίτι του, ούτε μπορούσε να μετακινηθεί. Στο σπίτι του την τελευταία φορά που φάγαμε μαζί ήταν δύο - τρία χρόνια πριν, πριν την πανδημία. Ηταν μια ωραία συνάντηση, οι δυο μας, απ' τις 7 το απόγευμα μέχρι τις 12 το βράδυ, ξεκινήσαμε με ρακές και συνεχίσαμε με κρασί και παϊδάκια και με μια συζήτηση για την ιστορία του τόπου μας, για την παγκόσμια ιστορία, για την τέχνη, για τη μουσική του, σκέψεις για το μέλλον.

Αναγνώριζε τον ιστορικό αλλά και τον σύγχρονο ρόλο του ΚΚΕ στην ελληνική κοινωνία

-- Απ' αυτήν τη συνάντηση τι σας έχει μείνει;

-- Ηταν μεγάλη προσωπικότητα ο Μίκης Θεοδωράκης. Πραγματικά ευχαριστιόσουν - ακόμα και με τη δυσκολία που είχε στο λόγο λόγω των προβλημάτων υγείας ορισμένες φορές - χαιρόσουν πραγματικά να συζητάς μαζί του, να ανταλλάσσεις απόψεις, ιδέες, σκέψεις.

-- Απ' αυτήν τη συνάντηση την τελευταία διά ζώσης ή αργότερα τα όσα είχατε πει στο τηλέφωνο, σας είχε πει για αυτή του την επιθυμία;

-- Ναι, βεβαίως. Καταρχήν, ο ίδιος - και γι' αυτό είπα ότι η ίδια η επιστολή του τα λέει όλα - μου είχε πει ότι οι λεπτομέρειες, οι διαφορετικές απόψεις, όλα αυτά τα ζητήματα τα αφήνω στην άκρη, γιατί μετράω ακριβώς και έχω εκτιμήσει τα «μεγάλα μεγέθη». Αναγνώριζε όχι μόνο τον ιστορικό αλλά και τον σύγχρονο ρόλο του ΚΚΕ στην ελληνική κοινωνία, για το καλό του λαού μας, για το καλό του τόπου μας. Μάλιστα, ακόμα και ζητήματα επιμέρους διαφωνιών ή διαφορετικής στάσης τα συζητούσαμε ανοιχτά. Για παράδειγμα, με αφορμή τη Συμφωνία των Πρεσπών, την οποία εμείς είχαμε καταψηφίσει στη Βουλή, όχι όμως απ' τη σκοπιά την αντιδραστική, συντηρητική, εθνικιστική που κάποιες δυνάμεις προβάλλαν. Αλλά απ' τη σκοπιά που είχαμε πει ανοιχτά στον ελληνικό λαό, δηλαδή ότι ουσιαστικά αυτή η συμφωνία με τον επείγοντα τρόπο που μπήκε απ' την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, οδηγεί στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας και των Δυτικών Βαλκανίων στο ΝΑΤΟ, άρα αυτός ήταν ο μοναδικός στόχος και γι' αυτό γίνονταν και υποχωρήσεις, όπως δεν επαλείφονταν ζητήματα στο Σύνταγμα και προβλήματα που ακόμα υπάρχουν φυσικά και φαίνονται. Φυσικά ο Μίκης είχε επιλέξει να πάει τότε σε αυτό το συλλαλητήριο, του είχα εκφράσει την αντίθεσή μου, γιατί το χαρακτηριστικό ήταν ότι ήταν ακροδεξιές, φασιστικές, αντιδραστικές δυνάμεις - εκτός από έναν κόσμο φυσικά, δεν ήταν όλοι τέτοιοι - αλλά λέω το στίγμα που έδιναν, το είδε και ο ίδιος. Τρεις επιστολές είχαμε ανταλλάξει, του έγραφα, μου έγραφε, γιατί δεν μπορούσαμε και διά ζώσης να τα πούμε εκείνη την περίοδο.

Εφυγε τιμημένος, θα μείνει αθάνατος

-- Είδαμε μαζί και βλέπουμε και τώρα μία φωτογραφία, το είδατε κι εσείς και είδα να χαμογελάτε αυτό το στιγμιότυπο το χαρακτηριστικό απ' το μακρινό '89 και τα όσα είχε πει ο Μάνος Χατζιδάκις για τον Μίκη Θεοδωράκη.

-- Κι αυτός, μεγάλη μουσική ιδιοφυΐα, τον οποίο επίσης τον είχε τιμήσει η ΚΕ του ΚΚΕ σε μια μεγάλη εκδήλωση πριν 15 χρόνια, ήταν ΓΓ η συντρόφισσα η Αλέκα Παπαρήγα.

-- Εσείς τα ζήσατε από κοντά εκείνα τα γεγονότα κι ήταν και έντονες πολιτικές στιγμές και άλλες εποχές τέλος πάντων και γενικά εκείνη την εποχή φαινόταν σαν να μην μπορεί ο κόσμος να καταλάβει τον Μίκη Θεοδωράκη στις πολιτικές του επιλογές. Ο ίδιος βέβαια έδινε μια εξήγηση πολύ συγκεκριμένη, μιλούσε διαρκώς για την εθνική συμφιλίωση και την εθνική συναίνεση, λέξεις που είναι επίκαιρες.

-- Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη τα λέει όλα. Δίνει και το πολιτικό του στίγμα και την επαφή του με την κοινωνική πραγματικότητα, τη βιωματική σχέση με τους αγώνες του λαού μας, με τα δεινά που πέρασε αυτός ο τόπος και πάντα προβάλλει το δίκιο του αδικημένου, του καταπιεσμένου, του κατατρεγμένου. Γι' αυτό και η μουσική του έχει διεθνή διάσταση, έχει παγκόσμια διάσταση, τον ακούνε εξίσου και τον τραγουδάνε και χορεύουν με τα τραγούδια του και στη Λατινική Αμερική και στη Βόρεια Αμερική, σε όλη την Ευρώπη, στην Αφρική, στη Ρωσία, στην Ασία και εδώ στη γειτονιά μας στην Τουρκία, στην Κύπρο, στη Μέση Ανατολή. Εχει μια διεθνή διάσταση, γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, γιατί εκφράζει τους πόθους, τους καημούς, τα προβλήματα, τους αγώνες και τη θέληση των λαών για έναν καλύτερο κόσμο, για έναν δίκαιο κόσμο.

-- Τώρα απ' αυτή την επιθυμία του που σας την είχε εκφράσει και διά ζώσης και με αυτήν την επιστολή, υπάρχει κάτι άλλο το οποίο ήθελε να κάνει ή είχε ως επιθυμία, ως απωθημένο;

-- Δεν νομίζω, είχε ζήσει μια ολοκληρωμένη ζωή, μια γεμάτη ζωή, τον ταλαιπωρούσαν τα προβλήματα υγείας του γιατί ήταν άνθρωπος ζωντανός, γεμάτος, ήθελε να είναι μέσα στη δράση. Νομίζω ότι όχι μόνο φεύγει τιμημένος, αλλά ο Μίκης Θεοδωράκης μπορεί να έφυγε απ' τη ζωή ως υλική οντότητα να το πω έτσι, όμως είναι ζωντανός, είναι αθάνατος. Θα τον έχουμε στα τραγούδια, στις σκέψεις, σ' αυτή την παρακαταθήκη που άφησε και στη χώρα μας και παγκόσμια και βέβαια οι μελλοντικές γενιές θα εξακολουθούν να τον τραγουδάνε, να τον ακούνε, να χορεύουν στα γλέντια με τα τραγούδια του και κυρίως να περπατάνε κάτω απ' τις σημαίες του αγώνα για να «ανθρωπέψει» πραγματικά ο άνθρωπος.

-- Εμείς ένα παράπονο έχουμε ακούσει μόνο με όσους έχουμε συνομιλήσει και είχαν την τύχη να βρεθούν μαζί του και να συνεργαστούν, ότι δεν είχε γίνει ευρέως γνωστό το μεγάλο συμφωνικό του έργο (...) γιατί άφησε και πράγματα που εμείς δεν έχουμε ακούσει καν.

-- Βέβαια κι αυτά θα υπάρχουν στο μέλλον. Αλλωστε, γενικότερα η συμφωνική μουσική, αυτού του είδους η μουσική, θέλει ακόμα περισσότερα χρόνια, δεν φτάνουν 50 χρόνια ή 70 χρόνια πορείας για να γίνει κτήμα ευρύτερων δυνάμεων ή να παίζονται στις συναυλίες, προτιμούνται συνήθως τα έντεχνα, τα λαϊκά τραγούδια, φυσικά μεγάλα τραγούδια, μεγάλη μουσική και μεγάλη ποίηση, γιατί με τον Μίκη ποίηση, μουσική, λαός έγιναν ένα.

Μίκης Θεοδωράκης