Απόστολος Τζανής (Κωστάκης)

 Ο Απόστολος Τζανής γεννήθηκε στην Φλώρινα το 1919, εκτελέστηκε στις 5 Οκτώβρη 1941 . Από την ηλικία της παιδικότητας προσπαθεί να   επιβιώσει στην βιοπάλη και εργαζόμενος στα χωράφια καταφέρει να συνεχίσει στο σχολείο. Τελικά θα καταφέρει να σπουδάσει και δάσκαλος.

Από μικρή ηλικία, ο Απόστολος Τζανής οργανώνεται στην ΟΚΝΕ και επί δικτατορίας του Μεταξά απολύεται μαζί με τους 11 νεολαίους της Θεσσαλονίκης λόγω φρονημάτων και εξορίζεται στον Αι-Στράτη.

Αργότερα θα δραπετεύσει από το σανατόριο του Ασβεστοχωρίου και θα αναπτύξει έντονη συνδικαλιστική δράση.

Κατά την Κατοχή ο Τζανής, τοποθετείται στο Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ, οργανώνει την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση με την επωνυμία "Ελευθερία".

Στις 15 Μαϊού θα ιδρύσει και την ομότιτλη εφημερίδα της οργάνωσης. Στους έξι πρώτους μήνες της οργάνωσης, ο Τζανής οργανώνει απανωτά σαμποτάζ ενάντια στους Γερμανούς.

Κατά την συγκρότηση των πρώτων ενόπλων τμημάτων, της "Ελευθερίας", ο Τζανής θα πέσει σε ενέδρα Γερμανών κοντά στον Στρυμώνα.

Η γιάφκα της Μυρίνης

Στη γιάφκα της Μυρίνης, που υπήρχε στο σπίτι των αδελφών  Κουτουρούση, παρέμειναν για λόγους ασφαλείας επί μερικές ημέρες τα στελέχη του Μακεδονικού Γραφείου Απόστολος Τζανής, Παρασκευάς Δράκος και Μωϋσής Πασχαλίδης, μαζί με τα μέλη του κόμματος και συνεργάτες του Μ.Γ. Λάμπρο Μαζαράκη, Αραμπατζή Μαζαράκη, Μανόλη Χαραλαμπίδη και Μαρίκα Θωμοπούλου-Γεωργίου. Οι δύο τελευταίοι, ήταν μέλη του μηχανισμού που τύπωνε στο μυστικό τυπογραφείο, το οποίο λειτουργούσε ακόμη από την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά  στο υπόγειο του σπιτιού των αδελφών Κουτουρούση, προκηρύξεις και εφημερίδες για ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία. 

Στις 4 Οκτωβρίου 1941, βουλγαρικές δυνάμεις έκαναν έρευνα στο διπλανό με τη γιάφκα σπίτι, γεγονός που ανησύχησε τα μέλη του Μ.Γ. καθώς δεν μπορούσαν να κρυφτούν στο υπόγειο της γιάφκας, μια και αυτό ήταν ημιτελές και δεν διέθετε εξαερισμό.

Δύο από τα μέλη του Μακεδονικού Γραφείου που εκτελέστηκαν στο Στρυμόνα, τα αδέλφια Λάμπρος (αριστερά) και Αραμπατζής Μαζαράκης (δεξιά)

Την επομένη, 5 Οκτωβρίου, οι επτά αντιστασιακοί, αποφασίζουν να διαβούν το Στρυμόνα και να εγκαταλείψουν τη βουλγαροκρατούμενη περιοχή, μέχρι να σταματήσουν οι έρευνες των κατοχικών δυνάμεων.

Η προσπάθειά τους να περάσουν το ποτάμι, από την περιοχή του χωριού Μύρκινος, αποτυγχάνει, καθώς πέφτουν σε βουλγαρική ενέδρα. Με τα λίγα πιστόλια που είχαν επάνω τους και 2-3 χειροβομβίδες, δίνουν σύντομη μάχη και ξεφεύγουν από το βουλγαρικό απόσπασμα.

Κάποια στιγμή, κατά τις 11 το πρωί, γίνονται αντιληπτοί από τρεις βοσκούς, από το χωριό Παλαιοκώμη, που έφτασαν εκεί οδηγημένοι από τα σκυλιά τους. Ο ένας από αυτούς, έφυγε βιαστικά και σε λίγη ώρα επέστρεψε, οδηγώντας εκεί ένα απόσπασμα του βουλγαρικού στρατού, με επικεφαλής τον λοχαγό Στογιάν Κυρίμοφ.

Κάποια στιγμή, κατά τις 11 το πρωί, γίνονται αντιληπτοί από τρεις βοσκούς, από το χωριό Παλαιοκώμη, που έφτασαν εκεί οδηγημένοι από τα σκυλιά τους. Ο ένας από αυτούς, έφυγε βιαστικά και σε λίγη ώρα επέστρεψε, οδηγώντας εκεί ένα απόσπασμα του βουλγαρικού στρατού, με επικεφαλής τον λοχαγό Στογιάν Κυρίμοφ.

Βούλγαροι στρατιώτες με τρόπαια τα κεφάλια αγωνιστών

5 Οκτωβρίου: Η εκτέλεση

Οι Βούλγαροι, κυκλώνουν τους 10 φυγάδες, τους συλλαμβάνουν και αρχίζουν τις εκτελέσεις. Πρώτα εκτελούν τους τρεις νέους από τα Κύργια, οι οποίοι φορούσαν ακόμη τις χλαίνες που είχαν όταν υπηρετούσαν στον Ελληνικό στρατό.

Στη συνέχεια, φυτεύουν μία σφαίρα στον Απόστολο Τζανή και αμέσως μετά εκτελούν εν ψυχρώ τους υπόλοιπους. Γλυτώνουν μόνο οι Χαραλαμπίδης και Θωμοπούλου, που εμφανίστηκαν ως συγγενείς. Βοήθησε και το γεγονός ότι ο Μανόλης Χαραλαμπίδης, που είχε ορφανέψει μικρός και τον μεγάλωσε ένας θείος του στη Σόφια, γνώριζε άπταιστα Βουλγαρικά. 

Οι εκτελεσμένοι ήρωες της Εθνικής Αντίστασης ήταν οι :

1. Απόστολος Τζανής (Κωστάκης), δάσκαλος από την Κλεισθένη της Φλώρινας, γραμματέας του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ.
2. Παρασκευάς Μπάρμπας (Δράκος), ναυτικός από το Βόλο, αναπληρωτής γραμματέας του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, υπεύθυνος του κλιμακίου του Μ.Γ. για την ανατολική Μακεδονία-Θράκη
3. Μωϋσής Πασχαλίδης (Γρηγόρης) από την Αμφίπολη Σερρών, μέλος του Μακεδονικού Γραφείου.
4. Αραμπατζής Μαζαράκης από την Ηλιοκώμη Σερρών, συνεργάτης του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας.
5. Λάμπρος Μαζαράκης, αδελφός του προηγούμενου, από την Ηλιοκώμη Σερρών, επίσης συνεργάτης του Γραφείου Περιοχής.

Ο Απ. Τζανής σε σκίτσο του 1929

Αναφορά στην αγωνιστική προσωπικότητα του Απόστολου Τζανή, από τον Δημήτρης Τσαόπουλος, από την Κατερίνη.

Τον Απόστολο Τζανή τον γνώρισα στο Διδασκαλείο της Φλώρινας το 1928, όταν, 15χρονος τότε, έδωσα εξετάσεις και πέρασα. Ο Απόστολος ήταν τότε τεταρτοετής φοιτητής, μεγαλύτερος από εμένα. Συναντηθήκαμε τυχαία στο γήπεδο και αμέσως πιάσαμε κουβέντα. Ημασταν και οι δύο αγροτόπαιδα και είχαμε κοινή προσφυγική καταγωγή. Εγώ κρατούσα από τον Πόντο και κατοικούσα στη Ροδώνα Αμυνταίου, ενώ εκείνος ήταν από τις Κάτω Κλεινές Φλώρινας, Μικρασιάτης.

Ο φίλος μου ο Απόστολος Τζανής ήταν κομμουνιστής, ενεργό στέλεχος του Κόμματος, αλλά εγώ τότε δεν το γνώριζα ακόμη. Ετσι πέρασαν δυο χρόνια και ο φίλος μου τελείωσε με άριστα το Διδασκαλείο, όμως δίπλωμα δεν του έδωσαν και τον έδιωξαν σαν «εχθρό» της πατρίδας, επειδή ήταν κομμουνιστής. Υστερα από μερικά χρόνια έφυγα και εγώ για λόγους οικονομικούς από τη Σχολή και έτσι χαθήκαμε.

Το Γενάρη του 1932, προσχώρησα στην ΟΚΝΕ και μέσα σ' ένα χρόνο στο χωριό μου δημιουργήσαμε έναν πυρήνα από επτά νέους. Ετσι στο τέλος του ίδιου χρόνου κλήθηκα από την περιφερειακή της ΟΚΝΕ για να πάρω μέρος στη Συνδιάσκεψη στη Φλώρινα. Στη συνδιάσκεψη αυτή ανταμώθηκα ξανά με τον παλιό μου φίλο Απόστολο, ο οποίος ήταν τότε γραμματέας Νομού Φλώρινας της ΟΚΝΕ. Οταν τελείωσαν οι εργασίες μας χωρίσαμε και πάλι πηγαίνοντας ο καθένας μας στο πόστο του. Ξανανταμώσαμε όμως το 1933 την άνοιξη, όταν ήρθε στο χωριό μου μαζί με έναν άλλο σύντροφο για κομματική δουλιά. Ηταν τότε στέλεχος του Γραφείου Μακεδονίας του ΚΚΕ. Συνεργαστήκαμε πάλι μαζί και μάλιστα ο Αποστόλης κοιμήθηκε στο σπίτι μου εκείνο το βράδυ.

Ο Γραμματέας του Μακεδονικού Γραφείου, Απόστολος Τζανής

Τελευταία φορά που είδα τον Τζανή ήταν το 1937, όπου μαζί με άλλους συντρόφους υπηρετούσαμε, όλοι μας εξ αναβολής, στο 28ο Σύνταγμα, στο Λόχο Διοίκησης, με λοχαγό ένα φασιστόμουτρο, τον Μαυροειδή Αντώνη. Απολυθήκαμε διαδοχικά. Μετά ήρθε ο πόλεμος, η κατοχή... Για τον Τζανή είχα μάθει ότι είχε βγει στην παρανομία. Ετσι, στα μέσα του 1942 σε μια αποστολή για τις Σέρρες, μαζί με άλλους 6 συντρόφους του, όλοι στελέχη του ΚΚΕ στη Μακεδονία, ύστερα από προδοσία συνεργατών των κατακτητών μπλοκάρονται στη γέφυρα του Στρυμόνα από βουλγαρικές φασιστικές δυνάμεις και σκοτώνονται όλοι στην άνιση μάχη που δίνουν.

Ετσι όταν βγήκα στον ΕΛΑΣ, έβαλα ψευδώνυμο το «Τζανής», τιμώντας τον παλιό μου σύντροφο. Αργότερα στο ΔΣΕ, το ίδιο όνομα χρησιμοποίησα. Στα τέλη του 1947, πέρασα στη λαϊκή πολιτοφυλακή, ήμουν διοικητής στην υποδιοίκηση, όταν ήρθε ένα βράδυ ένα παλικάρι στο γραφείο μου και με ρώτησε από πού είμαι, γιατί είχε ακούσει ότι με έλεγαν Τζανή. Του εξήγησα πώς πήρα και γιατί το όνομα αυτό και τότε εκείνος πολύ συγκινημένος μου αποκάλυψε ότι ήταν ο μικρότερος αδελφός του Αποστόλη, Κώστας. Με ευχαρίστησε πολύ που μ' αυτόν τον τρόπο τιμούσα τον νεκρό αδελφό του.

Τιμούσα και δεν ξεχνούσα το ατρόμητο παλικάρι, που έπεσε εκτελώντας το καθήκον του απέναντι στην πατρίδα και το κόμμα του, το ΚΚΕ, τον αετό των βουνών, που δε γνώριζε τι θα πει φόβος και δε λογάριαζε τη ζωή του. Αυτή την αφιέρωσε στο βωμό της ελευθερίας της πατρίδας. Ο Α. Τζανής είναι ένας από τους πολλούς αθάνατους αγωνιστές της πατρίδας και του ΚΚΕ.

 Ίδρυση της εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση «Ελευθερία» 

 Η εξέγερση της Δράμας